DYNIA – JESIENNY NIEZBĘDNIK W TWOJEJ KUCHNI
Dynia (Cucurbita L.) to roślina jednoroczna, która obejmuje 20 gatunków, stąd w sklepie/na ryneczku, taka różnorodność przy jej zakupie. Co prawda, niektóre z ich są uprawiane tylko jako dynie ozdobne, jednak znacznie większa część wykorzystywana jest w naszej kuchni jako dodatek lub główny składnik potraw, szczególnie jesienną porą. Do najpopularniejszych gatunków w Polsce zalicza się : dynię zwyczajną, olbrzymią oraz piżmową.
DYNIA DLA ZDROWIA? DLACZEGO WARTO UMIEŚCIĆ DYNIĘ W SWOIM JADŁOSPISIE?
Oto kilka powodów, dla których warto zainteresować się dynią.
1. ZACZNIJMY OD ŚRODKA!
Miąższ dyni jest produktem niskokalorycznym, ponieważ w jego 100 g znajdziemy tylko 28 kcal. To nie koniec pozytywnych informacji! Jest on bogaty w wiele cennych dla naszego organizmu składników mineralnych (np. wapń, potas, miedź) i witamin. Zawarty w nim beta-karoten, nie tylko nadaje piękny pomarańczowy/żółtopomarańczowy kolor, ale także poprawia kondycję naszej skóry, zwalcza wolne rodniki (zobacz: Zwalcz wolne rodniki dużymi wartościami ORAC), jest silnym przeciwutleniaczem, stymuluje nasz układ odpornościowy – to kolejny argument za włączeniem dyni do naszego jesienno-zimowego menu. Co ciekawe zawartość beta-karotenu w dyni jest porównywalna do ilości w dobrze znanej nam marchwi. Co więcej dynia nie kumuluje w sobie metali ciężkich, jak ołów oraz pozostałości nawozów sztucznych. Dodatkowo, w miąższu dyni znajdziemy także: witaminę C i witaminy z grupy B. Nie można zapomnieć, że to także dobre źródło błonnika, szczególnie tego rozpuszczalnego. Miąższ dyni z uwagi na dużą zawartość pektyn idealnie nadaje się do przygotowania na jego bazie dżemów (np. z dodatkiem pomarańczy, brzoskwiń). Zaleca się zjadanie tej rośliny szczególnie osobom cierpiącym na miażdżycę, hipercholesterolemię. Specjaliści od żywienia uważają, że ma ona właściwości obniżające poziom „złego” cholesterolu we krwi oraz ciśnienia tętniczego. Doskonale nada się jako składnik diety również osób cierpiących na problemy z wątrobą, nerkami (zawiera małe ilości sodu), zaburzeniami przemiany materii.
2. PESTKI DYNI – WARTO UMIEŚCIĆ JE W DIECIE NA STAŁE!
Czy wiesz, że idealnym źródłem witaminy E w Twojej diecie może być dynia, a dokładnie jej pestki? Może zamiast kupować w aptekach suplementy witaminy A+E, warto zainwestować w dużą dynię, zakupioną na ryneczku i wykorzystać wszystko, czym może nas obdarować pod względem składników w niej zawartych? Pewnie każdy wie, że witamina E inaczej nazywana jest witaminą młodości, głównie dlatego, że fantastycznie wpływa na kondycję naszej skóry, więc zamiast nakładać kolejny krem na skórę, może warto zainwestować w coś, co zadziała od środka (czytaj: Jak opóźnić proces starzenia? - zatrzymać czas dietą)? Jeżeli mowa o pestkach dyni, to na witaminie młodości się nie kończy! To także dobre źródło cynku i selenu oraz żelaza. Niestety minusem pestek dyni jest to, że są bardziej kaloryczne od miąższu tego warzywa. W 100 g pestek dyni znajdziemy 556 kcal! Jednak nie ma się czego obawiać! W ciągu dnia, nie jesteśmy w stanie zjeść 100 g tego produktu, nie jest to przynajmniej zalecane, ale już 1 łyżka, jako dodatek do drugiego śniadania, to dobry pomysł! Możesz dodawać je do sałatek/jogurtów lub zjadać same. Naprawdę warto! Pestki dyni oprócz wyżej wymienionych składników, zawierają w sobie prawie 80 % nienasycone kwasy tłuszczowe, z czego 60 proc. to wielokrotnie nienasycone kwasy tłuszczowe (z rodziny omega), które nie tylko są ważne dla organizmu przy wytwarzaniu niektórych hormonów, ale także znacząco wpływają na poprawę pracy mózgu i układu nerwowego. W tym miejscu należy jednak podkreślić, że pestki dyni mają niekorzystny stosunek kwasów tłuszczowych omega - 6: omega - 3 (zobacz: Kwasy omega-3 - strażnicy układu odpornościowego). Dlatego należy je zjadać jako dodatek do potraw i włączyć do diety pozostałe źródła tłuszczu jak np siemię lniane, orzechy. Wracając jeszcze do zalet pestki dyni zapobiegają schorzeniom prostaty, wspomagają leczenie chorób układu krążenia, podobnie jak miąższ pozytywnie wpływają na profil lipidowy człowieka. Z uwagi na zawarty w nich błonnik (czytaj: Błonnik pokarmowy w roli głównej - dobry nie tylko na odchudzanie) poprawiają także funkcjonowanie przewodu pokarmowego – usprawniają perystaltykę jelit i są pomocne przy zaparciach (czytaj: Zaparcia - rodzaje i leczenie).
3. OLEJ Z PESTEK DYNI, JAK GO WYKORZYSTYWAĆ W KUCHNI?
Smak oleju z pestek dyni określa się jako przyjemny i łagodny. W dodatku z uwagi swoją kompozycję kwasów tłuszczowych, jest lekkostrawny. Natomiast, należy zapamiętać, że nie nadaje się do smażenia ani gotowania. Składniki w nim zawarte są wrażliwe na wysokie temperatury, w związku z czym produkt ten po takich zabiegach kulinarnych zostałby pozbawiony swoich cennych właściwości odżywczych. Jednak doskonale sprawdzi się jako dodatek do sałatek lub skropienia pieczywa (zobacz: Chleb na zakwasie, czy na drożdżach - codzienny dylemat konsumenta).
4. NIE WYRZUCAJ SKÓRKI!
Nie marnuj zakupionego produktu! Bądź kreatywny! Oto kilka wskazówek jak wykorzystać zakupioną dynię w całości, także jej skórkę:
Po wydrążeniu miąższu i usunięciu pestek, pozostały element, można wykorzystać jako naturalne i robiące wrażenie na waszych gościach, naczynie np. do sałatki lub zupy. Do tego najlepiej nadadzą się małe i kształtne dynie. Przede wszystkim powinny stabilnie stać na stole, by nic się z „naturalnego naczynia” utworzonego własnoręcznie przez nas, nie wylewało. W tym celu polecam wykorzystać odmianę dyni jaką jest Hokkaido.
Skórka dyni, to również świetny pomysł na jesienną doniczkę do kwiatów, w twoim ogrodzie. Wiele osób stawia ją na parapecie lub na schodach przed wejściem do domu. Można przygotować z niej także piękny lampion.
Natomiast późnym latem, organizując imprezę w ogródku, pozostałość dyni można napełnić miską z lodem, w którą można włożyć napoje do schłodzenia.
DYNIA W TWOJEJ KUCHNI
W kuchni miąższ dyni może posłużyć do przygotowania m.in.:
zup na bazie dyni - ugotuj z nami Curry z dyni i soczewicy
dań z makaronem
placków
zapiekanek
pierogów
pulp dyniowych
puree
soków, kompotów
ciasteczek/ciast - zobacz naszą propozycję na Owsiane ciasteczka dyniowe
Zobacz: Dynia w kuchni, czyli 7 pomysłów na jesienne smaki
JAK PRZECHOWYWAĆ DYNIĘ?
W przypadku oleju z pestek dyni, zaraz po otwarciu należy przechowywać go w lodówce. Chłód i zacienione miejsce to idealne warunki do przechowywania tego produktu.
Natomiast w przypadku dyni, kupowanej w całości, już na początku, w sklepie/na ryneczku warto zwrócić uwagę, by nie sięgać po jeszcze niedojrzałą, gdyż zawiera ona w sobie mniej wartości odżywczych i jej smak jest mniej intensywny, nie można też kupić dyni przejrzałej, ponieważ będzie zbyt włóknista. W związku z czym warto zwrócić uwagę na jej kolor i skórkę (twardość/ewentualne uszkodzenia, nadpsucie). Jeżeli chcesz mieć pewność, czy kupowany produkt jest dojrzały zwróć uwagę na pozostałość łodygi, powinna być zdrewniała i podobna do korka. Sama skórka dyni powinna być matowa i gładka (bez uszkodzeń i plam). Starajmy się także nie sięgać po zbyt duże okazy, lepiej wybrać średniej wielkości dynię. Gdy wrócimy z naszą „zdobyczą” do domu czas na umiejętne jej wykorzystanie w kuchni i/lub przechowanie (czytaj: Warzywa i owoce - właściwe przechowywanie). Co prawda dynia najlepiej przechowuje się w całości w miejscu suchym, chłodnym i przewiewnym. W takich warunkach może przezimować nie tracąc swoich właściwości. Jeśli jednak nie mamy takiej możliwości dobrym sposobem będzie pokroić dynię w kostkę i zamrozić. Uwaga! Jednak nie kuśmy się o byt długie przechowanie pokrojonej dyni gdyż łatwo w ten sposób traci swój aromat. Warto w tym bogatym okresie jesiennym wykorzystywać dynię na wiele sposobów, dlatego zachęcam do sięgania po przepisy, w których dynia będzie królować. Wszystkie jadalne gatunki doskonale harmonizują się smakowo z innymi warzywami czy owocami, a także z kaszami, makaronem i ryżem. Proponuję przyprawiać ją, m.in. ziołami, czosnkiem, imbirem, pieprzem, cynamonem, goździkami, cytrusami.
Może Cię również zainteresować: Potrawy z cukinii - jak urozmaicić jadłospis jednym warzywem?
Piśmiennictwo:
Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland : a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
Gapiński M., 2003. Warzywa mało znane i zapomniane. Praca zbiorowa. Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Poznań, wyd. I, 104-107.
Bushway R.: Determination of α- and ß-carotene in some raw fruits and vegetables by highperformance liquid chromatography. J Agric Food Chem., 1986, 34, 409-412.
Orłowski M., 2000. Warzywa dyniowate. W: Polowa uprawa warzyw. Wydawnictwo Brasika, Szczecin, 229-236.
Niemirowicz-Szczytt K., Korzeniewska A., Gałecka T.: Nowe odmiany dyni olbrzymiej (Cucurbita maXima Duch.) o podwyższonej zawartości suchej masy, białka i karotenoidów. Mat. VI Ogólnopolskiego Zjazdu Hodowców Roślin Ogrodniczych "Hodowla roślin o podwyższonej jakości", Kraków, 15-16 lutego 1996, s. 148-151.
Wybrane właściwości fizyczne miąższu dyni odwadnianej osmotycznie w roztworach cukrów. A. Pekosławska-Garstka, A. Lenart
Gliemmo M.F., Latorre, M.E., Gerschenson L.N., Campos C.A., 2009. Color stability of pumpkin (Cucurbita moschata, Duchesne ex Poiret) puree during storage at room temperature: Effect of pH, potassium sorbate, ascorbic acid and packaging material. LWT – Food Science and Technology, 42, 196-201.
Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Cucurbita (ang.). The Compleat Botanica
Borowska J.: Owoce i warzywa jako źródła naturalnych przeciwutleniaczy (2). Przem. Ferm. Owoc. Warz. 2003, 6, 29-30.
Krzysik K, Bogucka W.: Dynia - wartościowy surowiec do produkcji przetworów dla dzieci. Przem. Ferm. Owoc. Warz., 1981, 4, 23-25.
Murkovic M., Mülleder U., Neunteufl H.: Carotenoid content in different varieties of pumpinks. Journal of Food Composition and Analysis., 2002; 15: 633-638.