Blog

Owoce cytrusowe, to grupa owoców należąca do rodzaju Citrus z rodziny Rutaceae, pochodzące z tropikalnych i subtropikalnych obszarów południowo-wschodniej Azji oraz północno-zachodniej Australii. Zaliczamy do nich pomarańcze, mandarynki, limonki, cytryny, grejpfruty, pomelo i cytrony. Owoce cytrusowe spożywane są głównie jako świeże lub w postaci soków owocowych. Ponadto są również wykorzystywane w przemyśle kosmetycznym i farmaceutycznym, odpowiednio jako składniki kosmetyków oraz leki chemoprofilaktyczne.

Spożycie owoców cytrusowych

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2017 roku spożycie świeżych owoców w Polsce wynosiło 54 kg/osobę/rok i było wyższe o 18,52% aniżeli w latach 2010 - 2013. Aż 20,5% (12 kg/osobę) ogólnego spożycia owoców stanowiły owoce cytrusowe. Obserwuje się stały wzrost spożycia świeżych owoców, w tym głównie cytrusów i bananów, przy jednoczesnym zmniejszeniu spożycia rodzimych owoców, tj. jabłek i śliwek. Do najczęściej spożywanych owoców cytrusowych w Polsce zalicza się m.in. pomarańcze i klementynki.

Wartość odżywcza owoców cytrusowych

Owoce cytrusowe charakteryzują się wysoką zawartością witaminy C. Stanowią źródło energii, głównie w formie zawartych w nich węglowodanów prostych, takich jak fruktoza i glukoza. Cytrusy, podobnie jak wszystkie gatunki owoców, zawierają błonnik pokarmowy. Dodatkowo, o ich wysokiej wartości odżywczej decyduje obecność w nich witamin i składników mineralnych takich jak: tiamina, niacyna, kwas pantotenowy, pirydoksyna, kwas foliowy, ryboflawina, potas, wapń, fosfor, magnez, miedź. 

Wpływ spożycia owoców cytrusowych na zdrowie

Owoce cytrusowe stanowią bogate źródło substancji przeciwutleniających. Zawarte w nich przeciwutleniacze, zwłaszcza apigenina i naringenina, są niezwykle istotne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego. Wspierają m.in. profilaktykę chorób układu krążenia oraz chorób nowotworowych. Obecne w cytrusach związki takie jak: flawonoidy, alkaloidy, limonoidy, kumaryny, karotenoidy, kwasy fenolowe i olejki eteryczne o bioaktywnych właściwościach wykazują działanie przeciwutleniające, przeciwzapalne, przeciwnowotworowe, neuroprotekcyjne, a także chroniące układ sercowo-naczyniowy. 

Kwercetyna jest jednym z flawonoidów występujący w dużych ilościach w pomarańczach. Wykazano, że związek ten zabezpiecza przed wystąpieniem zaćmy u osób z cukrzycą. Uważa się również, że może być inhibitorem aktywności wirusowego białka Vpr w chorobie AIDS. Jest to białko zwiększające u osób chorych szybkość namnażania wirusa.
Dodatkowo kwercetyna zapobiega utlenianiu witaminy C i E, poprzez możliwość chelatowania jonów miedzi oraz innych metali przejściowych. Ponadto wykazuje właściwości antyoksydacyjne, przeciwzapalne i rozszerzające naczynia krwionośne. Wzmacnia naczynia krwionośne, przez co pełni funkcje wspomagającą w leczeniu krwawień podskórnych, hemoroidów, żylaków, jak również ogranicza zakrzepy krwi, stąd posiada także właściwości przeciwmiażdżycowe. Kwercytynie przypisuje się właściwości zapobiegające rozwojowi nowotworu płuc, odbytnicy, okrężnicy, a także piersi.

Kwasy fenolowe

Owoce cytrusowe zawierają liczne, bioaktywne kwasy organiczne. Obecne w nich kwasy: kawowy, cytrynowy, chlorogenowy i ferulowy niszczą wolne rodniki, takie jak aniony ponadtlenkowe i rodniki hydroksylowe, wykazując działanie przeciwutleniające. Kwas galusowy zapobiega zaburzeniom poznawczym, poprzez wzmocnienie mózgowej obrony przeciwutleniającej.

Oleje eteryczne

Monoterpenowe olejki eteryczne są naturalnymi przeciwutleniaczami. Wykazano, że w owocach cytrusowych istnieje aż 34 rodzajów olejków eterycznych wykazujących działanie przeciwutleniające. Siła właściwości przeciwutleniających zależna jest między innymi od obecności w olejach związków takich jak geraniol, terpinolen i γ-terpinen. Zazwyczaj bioaktywność olejków eterycznych wynika ze złożonej interakcji między jego składnikami, która wywołuje zarówno reakcje synergistyczne, jak i antagonistyczne.

Kumaryny

Liczne badania wskazują na właściwości przeciwrakotwórcze kumaryn. Wykazano, że 5-geranyloksy-7-metoksykumaryna, limetyna i izopimpinelina hamują proliferację komórek ludzkiego raka okrężnicy.

Karotenoidy

Oddzielną grupę związków o działaniu przeciwnowotworowym stanowią karotenoidy. Udowodniono, że β-kryptoksantyna może hamować proliferację komórek nowotworowych w skórze i okrężnicy. Karotenoidy chronią komórki organizmu przed promieniowaniem UV. Ich antyoksydacyjne właściwości redukują pojawianie się w skórze substancji uwrażliwiających na światło związanych ze szkodliwym wpływem promieniowania UVA. Jako cząsteczki chętnie łączące się z tłuszczami karotenoidy bardzo efektywnie wiążą hydrofobowe cząsteczki reaktywnego tlenu, chroniąc tym samym błony komórkowe przed oksydacją. Przekłada się to na ochronę ścian tętnic przed utlenionym cholesterolem LDL i zapobieganie ich twardnieniu.

Bibliografia:

1. Flis-Kaczykowska A., Dmowski P.: Ocena Wybranych Wyróżników Jakości Owoców Cytrusowych. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 2020, 2 (123): 121-129.
2. Khan M., E-Huma Z., Dangles O.: A comprehensive review on flavanones, the major citrus polyphenols. Journal of Food Composition and Analysis, 2014, 33: 5-104.
3. Błazińska P., Sykuła A.: Właściwości I Zastosowanie Flawanonów. Książka Artykułów Konferencji Naukowej „Wiedza Kluczem do Sukcesu 2018” , s.5.
4. Gheribi E.: Związki polifenolowe w owocach i warzywach. Medycyna Rodzinna, 2011: 4111-115.
5. Gliszczyńska-Świgło A., Szymusiak H.: Interakcje między składnikami suplementów diety na przykładzie kwercetyny i witaminy C. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 2009, 4(65): 278-285.
6.  Gryszczyńska B., Iskra M.: Współdziałanie antyoksydantów egzogennych i endogennych w organizmie człowieka. Nowiny Lekarskie, 2008, 77(1): 50-55.
7. Kobylińska A., Janas K.M.: Prozdrowotna rola kwercetyny obecnej w diecie człowieka. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 2015, 69: 51-62.
8. Krasowska A., Łukaszewicz M.: Czy warto jeść kolorową żywność? AURA, 2003, 2: 20-21.
9. Majewska M., Czeczot H.: Flawonoidy w profilaktyce i terapii. Terapia i Leki, 2009, 65(5): 369-377.
10. Lv X., S. i wsp.: Citrus fruits as a treasure trove of active natural metabolites that potentially provide benefits for human health. Chemistry Central Journal, 2015; 9: 68.
11. Bodakowska-Boczniewicz J., Garncarek Z.: Znaczenie Gorzkich Aktywnych Biologicznie Związków Żywności w Prewencji Chorób. Nauki Inżynierskie i Technologie, 2016, 4(23): 9-25.
12. Karotenoidy – właściwości, działanie i wykorzystanie karotenoidów. https://www.ekologia.pl/kobieta/zdrowie/karotenoidy-wlasciwosci-dzialanie-i-wykorzystanie-karotenoidow,25993.html, dostęp: 23.12.2020r.

Udostępnij

Tweet