ORTOREKSJA – GDY ZDROWE JEDZENIE STAJE SIĘ OBSESJĄ

Coraz więcej mówi się o tym, jak duży wpływ na nasze zdrowie ma zdrowe jedzenie. W związku z tym, że mówi się o tym wyłącznie w kontekście zalet, ktoś mógłby pomyśleć, że w tej kwestii umiar jest niewskazany. Nic bardziej mylnego. Nawet jeśli chodzi o stosowanie zasad zdrowego żywienia umiar jest potrzebny. Dowodem na to jest ortoreksja.  

ORTOREKSJA – W PUŁAPCE ZDROWEGO JEDZENIA

Ortoreksja została opisana po raz pierwszy w 1997 roku przez amerykańskiego lekarza o nazwisku Bartman. Nazwa pochodzi od greckich słów „ortho”, czyli „prawidłowy” oraz „orexis”, czyli apetyt. Mówiąc w skrócie ortoreksja oznacza obsesyjne stosowanie zasad zdrowego odżywiania. Kiedy możemy mówić o tym, że kończy się granica pomiędzy zdrowym odżywianiem, a zaburzeniem odżywiania? Pierwszym niepokojącym sygnałem jest fakt, że dana osoba całą swoją uwagę skupia wokół planowania posiłków, kupowania zdrowych produktów oraz przygotowywania posiłków. Jest to dla niej sprawa o najwyższym priorytecie, a wszystkie inne czynności dnia codziennego schodzą na dalszy plan.

Kolejnym niepokojącym sygnałem jest poczucie winy i lęku w momencie, gdy nastąpi odstępstwo od stosowanego reżimu dietetycznego. Jeśli osoba cierpiąca na ortoreksję złamie swoje restrykcyjne zasady dotyczące żywienia oprócz poczucia winy i lęku wprowadza jeszcze większy reżim. W ten sposób zasady zdrowego żywienia zaczynają działać na niekorzyść osoby, która je wprowadza. Pozostaje pytanie – dlaczego ktoś miałby w tak rygorystyczny sposób przestrzegać tych zasad? Według Bartmana, który jako pierwszy opisał te zjawisko, ortoreksja związana jest z iluzorycznym poczuciem bezpieczeństwa. Osoba na nią cierpiąca czuje się bezpiecznie, ponieważ wie, że zdrowe jedzenie zapobiega występowaniu wielu chorób. Ponadto ortoreksja związana jest z pragnieniem całkowitej kontroli, ale także ascetyzmu.  

OBRAZ OSOBY CIERPIĄCEJ NA ORTOREKSJĘ

W dzisiejszych czasach coraz więcej osób przestrzega zasad zdrowego stylu życia. Dlatego często nie dziwi nas fakt, że ktoś z naszego otoczenia zaczął zdrowo się odżywiać, czy regularnie ćwiczyć. Nie ma w tym oczywiście nic złego, a wręcz należy takie zachowanie popierać. Problem pojawia się dopiero wtedy, gdy zachowanie to przyjmuje obsesyjny, chorobliwy charakter. Jakie zachowania przejawia osoba chorująca na ortoreksję i co powinno wzbudzić w nas niepokój?

- Obsesyjne skupianie uwagi na jakości produktów – bardzo wnikliwe studiowanie składu produktów, dokładne porównywanie ich pod kątem wartości odżywczych;

- Ścisłe przestrzeganie zasad dotyczących przygotowywania posiłków oraz unikanie pewnych form przygotowywania;

- Nadmierne przywiązywanie wagi do wyglądu przygotowywanych potraw;

- Przeznaczanie całego swojego czasu na planowanie oraz przygotowywanie posiłków – inne czynności schodzą na dalszy plan;

Niestety do tej pory nie uwzględnia się ortoreksji w klasyfikacji chorób i zaburzeń psychicznych (ICD-10, DSM-V) w związku z czym nie istnieją kryteria diagnostyczne dla tego zaburzenia. Brak jest też jednoznacznej definicji ortoreksji, co stwarza ogromne trudności w jej diagnostyce. Obecnie w USA, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Szwecji oraz we Włoszech trwają badania mające na celu stworzenie kryteriów diagnostycznych oraz narzędzi do diagnozowania ortoreksji. Dopóki jednak to nie nastąpi musimy intuicyjnie określić, kiedy zostaje przekroczona granica między zdrowym stylem życia, a chorobą.  

ORTOREKSJA, CZY ANOREKSJA?

Kryteria diagnostyczne dla ortoreksji nie zostały jeszcze opracowane i choć część naukowców dąży ku temu, to druga część uważa to za postępowanie pozbawione sensu. Według nich, ortoreksja nie jest osobnym zaburzeniem odżywiania, ponieważ zachowania jej przypisywane wpisują się w kryteria diagnostyczne innych zaburzeń. Bardzo często przyrównuje się ortoreksję do anoreksji. Zaobserwowano, że osoby, które przejawiają zachowania określane mianem ortoreksji (mierzone według ORTO-15) mają także wysokie wyniki w teście, który bada zachowania i postawę wobec żywienia wśród osób z anoreksją. Faktem jest, że w wielu przypadkach początkowe stadium anoreksji może przypominać ortoreksję, ponieważ dana osoba zaczyna mocno koncentrować się na wyborze oraz sposobie przygotowywania posiłków. Zjawisko to może działać również w drugą stronę, gdy anoreksja przekształca się w ortoreksję. Jednak podstawową różnicą pomiędzy ortoreksją, a anoreksją jest fakt, że osoba cierpiąca na ortoreksję skupia się głównie na jakości produktów, nie ograniczając jedzenia tak restrykcyjnie, jak w przypadku anoreksji.

Zobacz również: Anoreksja - zabójcza przyjaciółka

POWAŻNE ZAGROŻENIE DLA ZDROWIA

Tam, gdzie kończy się granica między zdrowym stylem życia, a zaburzeniem odżywiania zaczyna się proces wyniszczający organizm. Postępowanie o charakterze obsesji może w szybkim tempie doprowadzić do wyniszczenia organizmu, pomimo że osoby z ortoreksją skupiają się na tym, by ich jedzenie było jak najzdrowsze. U osób chorych mogą pojawić się niedobory energii, a także podstawowych składników, które zamiast poprawić stan zdrowia doprowadzą do jego pogorszenia.

Przeczytaj równiez nasze inne artykuły dotyczące zaburzeń odżywiania:

Bigoreksja - zaburzone postrzeganie muskulatury

Uzależnienie od odchudzania - kiedy dieta staje się nałogiem