Wśród osób trafiających do gabinetu dietetyka jest coraz większe grono pacjentów zmagających się z SIBO. Jednym z kluczowych elementów jego leczenia jest zastosowanie odpowiednich zaleceń żywieniowych. W poniższym artykule przedstawiono aktualny stan wiedzy na temat farmako-, probiotyko- i dietoterapii tego zaburzenia. 

Farmakoterapia SIBO 

Najczęściej stosowaną farmakoterapią SIBO jest antybiotykoterapia. Brak jest jednak dużych badań, które oceniały, by ich skuteczność w leczeniu tego zaburzenia. Dotychczas wśród pacjentów z SIBO przebadano efektywność stosowania następujących substancji: amoksycyklina z kwasem klawulanowym, cyprofloksacyna, doksycyklina, metronidazol, neomycyna, norfloksacyna, tetracyklina oraz trimetoprim z sulfametoksazolem. Obecnie preferowanym spośród wymienionych antybiotyków w SIBO jest rifaksymina ze względu na jej niewchłanialność z jelit i szerokie spektrum działania, a wśród osób z IMO rozważa się zastosowanie rifaksyminy wraz z neomycyną. Należy pamiętać, że podstawą leczenia tego zaburzenia jest znalezienie jego przyczyny i jej eliminacja. W przeciwnym wypadku, mimo zastosowania farmakoterapii, może ono nawracać. 

 

Dietoterapia SIBO 

Podstawą dietoterapii SIBO jest ograniczenie spożycia produktów wysoko fermentujących. Oznacza to rezygnację z prebiotyków (np. inuliny), polioli i innych słodzików (np. sukralozy) oraz obniżenie spożycia błonnika pokarmowego.  

Wybrane diety stosowane w leczeniu SIBO: 

Dieta low FODMAP 

Dieta low FODMAP to dieta o niskiej zawartości fermentujących oligosacharydów, disacharydów, monosacharydów i polioli stworzona przez Monash University. Jest ona najczęściej podejmowaną interwencją dietetyczną w leczeniu SIBO. Wytyczne ACG wskazują jednak, że na ten moment istnieją dowody o bardzo niskiej jakości potwierdzające jej skuteczność w omawianym zaburzeniu. Potwierdzają one jednak, że dieta low FODMAP wpływa na zmniejszoną ilość produkowanych gazów podczas fermentacji jelitowej.  

Protokół diety low FODMAP opiera się o 3 etapy: 

• eliminację - ten etap powinien trwać 2-6 tygodni - produkty z wysoką zawartością FODMAP’s są zamieniane na produkty z niską zawartością FODMAP’s. 

• reintrodukcję - ten etap powinien trwać 8-12 tygodni - należy stopniowo i oddzielnie testować reakcję organizmu na produkt pochodzący z danej grupy FODMAP’s - czyli osobno na produkty bogate we fruktozę, laktozę, sorbitol, mannitol, fruktany i GOS. Jeden produkt należy testować przez 3 dni, obserwować i notować to, czy pojawiają się po jego spożyciu objawy pochodzące z przewodu pokarmowego. Jeżeli pojawią się jakiekolwiek symptomy, należy zaprzestać próby, jeżeli nie - można stopniowo zwiększać ilość testowanego pokarmu. Następnie ponownie eliminuje się go z diety, przeprowadza 2-3 dniową przerwę (podczas której stosuje się zalecenia z etapu I) i włącza kolejny produkt testowy. 

• personalizację - ten etap polega na stopniowym włączeniu do diety produktów z wysoką zawartością FODMAP’s, które były tolerowane podczas etapu II. 

 

Podczas stosowania diety low FODMAP należy przejść przez wszystkie jej etapy. Długotrwałe przestrzeganie zaleceń etapu I wiąże się ze zmianami składu mikrobioty jelitowej w związku z eliminacją produktów prebiotycznych, zmniejszoną różnorodnością spożywanych pokarmów, obniżoną wartością odżywczą diety oraz spadkiem jakości życia.  

W jednej z najnowszych publikacji dotyczącej skuteczności diety low FODMAP w terapii SIBO autorzy stwierdzili, że jej skuteczność jest w dużej mierze hipotetyczna i wymaga dalszych badań. Wskazano, że może ona nasilać istniejącą w SIBO dysbiozę jelitową, co jest działaniem niepożądanym w kontekście stosowanej terapii, której jednym z głównych priorytetów jest dążenie do eubiozy jelitowej.  

Dieta specyficznych węglowodanów - SCD (specific carbohydrate diet) 

Dieta specyficznych węglowodanów opiera się o eliminację skrobi, laktozy i sacharozy. Jest oparta na założeniu, że mikroorganizmy potrzebują do życia węglowodanów, więc ich ograniczenie przyczyni się do zmniejszenia dysbiozy jelitowej i dolegliwości z przewodu pokarmowego. Stworzona została przez dr Sidney Haas w celu leczenia celiakii. Następnie, w 1987 r. Elaine Gottschall wydała książkę pt.: ”Breaking the vicious cycle”, w której opisała skuteczność omawianej diety w leczeniu IBD u swojej córki. Badania diety SCD wykazują korzystne wyniki w dietoterapii nieswoistych chorób zapalnych jelit, jednak wymagają kontynuacji.  

Przykładowe produkty dozwolone:  

• mięsa bez dodatków, drób, ryby, owoce morza, 

• jaja, 

• soczewica, groszek, 

• masło orzechowe z orzeszków ziemnych bez żadnych dodatków, 

• większość orzechów i mąk orzechowych, 

• ser cheddar, 

• niektóre warzywa świeże, mrożone, surowe lub gotowane np.: cebula, sałata, kalafior, dynia, szpinak, 

• niektóre owoce świeże, surowe lub gotowane, mrożone lub suszone bez dodatku cukru np.: brzoskwinie, morele, jabłka, owoce jagodowe, awokado, czereśnie, ananas, 

• większość olejów, 

• kawa, herbata, 

• musztarda, 

• soki bez dodatków, 

• miód. 

 

Przykładowe produkty niedozwolone: 

• cukier, melasa, syrop klonowy, 

• wszystkie ziarna, w tym kukurydza, pszenica, jęczmień, owies, ryż i inne, 

• warzywa w puszkach z dodatkami, 

• ziemniaki, bataty, 

• niektóre rośliny strączkowe, 

• olej rzepakowy, 

• cukierki, czekolada, 

• produkty mleczne o wysokiej zawartości laktozy, 

• przetworzone produkty mięsne i konserwy mięsne. 

Dieta SCD podzielona jest na kilka faz, pierwszą “intro” trwającą 2-5 dni, podczas której spożywa się m.in. rosół, żelatynę, mięso, jaja, ryby, marchew i kolejne, w których stopniowo wprowadza się następne produkty (jeden produkt na 2-4 dni) według schematu i podobnie jak w II etapie low FODMAP - obserwuje reakcje organizmu. 

Protokół dr Siebecker - SSD (SIBO specific diet) 

Protokół dr Siebecker łączy w sobie cechy diety SCD oraz low FODMAP. Rozpoczyna się fazą “intro”, natomiast w kolejnych etapach wprowadzane są stopniowo produkty w zależności od zawartości FODMAP’s - wybierając te o niskiej i średniej zawartości. 

Dieta dwufazowa dr Nirali Jacobi - (bi-phasic diet) 

Dieta dwufazowa oparta jest o 3 wcześniej opisane diety - SCD, low FODMAP i protokół dr Siebecker. Jest ona podzielona na dwie fazy: 

• Faza 1 - “reduce and repair” - trwa 4-6 tygodni. Polega na zmniejszeniu spożycia skrobi i błonnika. W zależności od przyjętego stopnia restrykcji tę fazę dzieli się na dwa etapy: 

• restrykcyjna dieta - zazwyczaj zaczyna się od tego etapu. Jeśli objawy ulegną poprawie, można przejść do etapu 2 - pół-restrykcyjnej diety. Jeżeli symptomy powrócą, należy wrócić do etapu 1. 

• pół-restrykcyjna dieta - zakłada możliwość spożywania niektórych produktów skrobiowych (ryż, komosa ryżowa). 

• Faza 2 - “remove and restore” - trwa 4-6 tygodni. Polega na zastosowaniu leków przeciwdrobnoustrojowych zapisanych przez lekarza, a następnie leków prokinetycznych. Podczas niej nadal stosuje się dietę z fazy 1., jednak mniej restrykcyjnie, aby umożliwić bakteriom wzrost (wtedy antybiotyk wykazuje większą skuteczność).  

 

Probiotykoterapia w SIBO 

Probiotyki mogą działać prokinetycznie oraz przyczyniać się do zmniejszenia nasilenia objawów pochodzących z przewodu pokarmowego: bólu brzucha, wzdęć, biegunek i wpływać na poprawę konsystencji stolca. Brak jednak dowodów naukowych wskazujących na skuteczność konkretnych szczepów bakteryjnych w terapii SIBO. W wytycznych ACG autorzy stwierdzili, że aktualnie nie ma badań które uzasadniałyby stosowanie probiotyków w leczeniu tego zaburzenia. W przeglądzie narracyjnym Wielgosz-Grochowskiej i wsp. wskazano na konieczność skupienia się na szczepach Saccharomyces boulardii (CNCM I 745) i Lactobacillus reuterii (DSM 17938), które mogą okazać się korzystne w terapii SIBO ze względu na ich właściwości eradykacyjne. 

 

Bibliografia: 

[1] Pimentel M., Saad R.J., Long M.D., Rao S.S.C. (2020). ACG Clinical Guideline: Small Intestinal Bowel Overgrowth. American Journal of Gastroenterology, 115:165-178 

[2] Daniluk J. (2020). Postępowanie w zespole rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego. Omówienie wytycznych American College of Gastroenterology. Medycyna Praktyczna, 9: 39–47  

[3] https://www.monashfodmap.com/3_step_fodmap_diet/ (dostęp 26.08.2022 r.) 

[4] Tuck C., Barret J. (2017). Re-challenging FODMAPs: the low FODMAP diet phase two. Journal of Gastroenterology and Hepatology, 32: 11-15 

[5] Wielgosz-Grochowska J.P., Domanski N., Drywień M.E. (2022). Efficacy of an Irritable Bowel Syndrome Diet in the Treatment of Small Intestinal Bacterial Overgrowth: A Narrative Review. Nutrients, 14(16): 3382 

[6] https://www.siboinfo.com/diet.html (dostęp 27.08.2022 r.) 

[7] https://www.gikids.org/files/documents/digestive-topics/english/IBD-Specific-Carbohydrate-Diet.pdf (dostęp 27.08.2022 r.) 

[8] http://www.siboinfo.com/uploads/5/4/8/4/5484269/scd_food-list.pdf (dostęp 27.08.2022 r.) 

[9] https://www.naczyniapolaczone.pl/dieta-w-sibo-przeglad/ (dostęp 27.08.2022 r.) 

[10] http://pecanbread.com/p/how/stages.html (dostęp 27.08.2022 r.) 

[11] http://pecanbread.com/p/how/introdiet.html (dostęp 27.08.2022 r.) 

[12] https://www.siboinfo.com/uploads/5/4/8/4/5484269/bi-phasicdietprotocol_300318.pdf (dostęp 27.08.2022 r.)