Coraz częściej do gabinetu dietetyka trafiają pacjenci z objawami SIBO. Jakie są jego przyczyny? Jak wygląda diagnostyka? Te i inne aspekty dotyczące tego zaburzenia poruszono w poniższym artykule, do którego lektury serdecznie zachęcamy.
Definicja
SIBO (small intestinal bacterial overgrowth) to przerost bakteryjny jelita cienkiego, czyli zaburzenie polegające na obecności nadmiernej ilości mikroorganizmów w jelicie cienkim (≥103 CFU/ml w aspiracie pobranym z jelita cienkiego (dwunastnicy lub jelita czczego)), które przyczyniają się do nadmiernej fermentacji i związanych z nią objawów.
W publikacjach naukowych coraz częściej spotkać się można z podziałem SIBO na 3 rodzaje, w zależności od rodzaju gazów produkowanych przez przerastające mikroorganizmy:
-
SIBO wodorowe - bakterie wydzielające wodór,
-
SIBO siarkowodorowe - bakterie wydzielające siarkowodór,
-
IMO - archeony wydzielające metan (głównie Methanobrevibacter smithii).
Skąd nazwa IMO?
IMO (intestinal methanogenic overgrowth) różni się od SIBO tym, że mikroorganizmy produkujące metan nie są bakteriami, a archeonami (litera “B” w SIBO - bacterial) oraz przerastać mogą nie tylko w jelicie cienkim (litery “SI” w SIBO - small intestinal), a również w jelicie grubym.
Przyczyny
W organizmie człowieka istnieje wiele mechanizmów, które odpowiadają za utrzymanie równowagi w jelicie cienkim, a są to:
-
kwas solny w żołądku,
-
kwasy żółciowe,
-
motoryka jelita cienkiego (migrujący kompleks motoryczny),
-
zastawka krętniczo-kątnicza (zastawka Bauhina),
-
enzymy trzustkowe,
-
układ immunologiczny.
Zaburzenie któregoś z nich przyczynić się może do powstawania przerostów mikroorganizmów.
Choroby, z których występowaniem powiązane jest również występowanie SIBO to m.in.:
-
guz w jelicie cienkim,
-
stan po zabiegu operacyjnym,
-
zespół jelita nadwrażliwego (IBS),
-
cukrzyca,
-
niedoczynność tarczycy,
-
twardzina układowa,
-
niewydolność trzustki,
-
marskość wątroby.
Objawy
Wśród charakterystycznych dla SIBO, możemy wyróżnić m.in.:
-
bóle brzucha,
-
biegunki i/lub zaparcia,
-
wzdęcia,
-
gazy,
-
nudności,
-
przewlekłe zmęczenie,
-
problemy z koncentracją.
Warto zauważyć, że w IMO częstszym objawem są zaparcia, natomiast w SIBO siarkowodorowym - biegunki.
Diagnostyka
Aktualnie istnieją dwie główne metody diagnostyki SIBO i IMO - testy oddechowe oraz badanie aspiratu z jelita cienkiego.
Testy oddechowe
Najczęściej wykonuje się oddechowy test wodorowo-metanowy. Polega on na pomiarze stężenia wydychanych gazów (wodoru i metanu) przed i po wypiciu roztworu glukozy (75 g) lub laktulozy (10 g) rozpuszczonych w 1 szklance wody. Pomiar odbywa się co 15 minut, a całe badanie trwa 180 minut. Gazy te pochodzą z fermentacji spożytego substratu przez przerastające mikroorganizmy. Otrzymane wyniki pozwalają ocenić występowanie SIBO i IMO oraz rodzaj przerastających mikroorganizmów. Wytyczne ACG wskazują, że:
-
jeżeli stężenie metanu w wydychanym powietrzu w dowolnym momencie wynosi ≥10 ppm, to uzyskany wynik może oznaczać IMO,
-
jeżeli stężenie wodoru w wydychanym powietrzu w ciągu 90 minut od rozpoczęcia testu wzrośnie o ≥20 ppm w stosunku do wartości wyjściowej, to uzyskany wynik może oznaczać SIBO wodorowe.
a)Wynik pozytywny - nadmiar wodoru
Źródło: [1]
b) Wynik pozytywny - nadmiar metanu
Źródło: [1]
c) Wynik negatywny
Źródło: [1]
Źródło: [1]
Powyższa ilustracja obrazuje zależności pomiędzy mikroorganizmami w jelicie a produkowanymi przez nie gazami. Wynika z niej, że pomiar stężenia samego wodoru w teście oddechowym (wodorowy test oddechowy - WTO) może dać fałszywy obraz (wynik negatywny), ponieważ powstały wodór może być zużywany przez przerastające bakterie produkujące siarkowodór lub archeony produkujące metan, a obecności tych gazów WTO nie wykryje. W Polsce na ten moment nie istnieje test wykrywający SIBO siarkowodorowe. W Stanach Zjednoczonych pojawił się natomiast test Trio-Smart, wykrywający poza wodorem i metanem, również siarkowodór.
Należy mieć na uwadze to, że jest to mało inwazyjna, lecz pośrednia metoda diagnostyczna o niskiej czułości i swoistości. Opinie ekspertów na jej temat są różne pod względem zarówno technik wykonywania badania jak i interpretacji uzyskanych wyników. Kolejne wątpliwości budzą używane do testu substraty. Laktuloza może dawać wyniki fałszywie dodatnie w związku z przyspieszonym pasażem jelitowym oraz wzmożoną fermentacją w jelicie grubym, a badanie z glukozą charakteryzować się niską czułością w przypadku diagnostyki SIBO w dystalnej części jelita cienkiego ze względu na jej wchłanianie w jego proksymalnej części.
Badanie aspiratu z jelita cienkiego
Pobranie aspiratu z jelita cienkiego i jego posiew jest często uważany za złotą metodą diagnostyczną omawianego zaburzenia. Uznaje się, że wynik ≥103 CFU/ml aspiratu oznacza SIBO. Zaznaczyć należy, że jest to metoda inwazyjna, czasochłonna i kosztowna. Dodatkowo brakuje wystandaryzowanych technik aseptycznego pobrania próbki oraz dalszego postępowania z nią.
Przygotowanie do oddechowego testu wodorowo-metanowego
Odpowiednie przygotowanie do oddechowego testu wodorowo-metanowego jest jednym z głównych warunków, które muszą być spełnione, aby uzyskany wynik był wiarygodny. W tym celu należy m.in.:
-
unikać palenia tytoniu w dniu badania,
-
ograniczyć aktywność fizyczną w dniu badania,
-
pozostać na czczo przez 8-12 h przed badaniem, w dniu badania można pić jedynie wodę niegazowaną,
-
zachować 4-tygodniowy odstęp czasowy od ostatniej kolonoskopii i badań z kontrastem,
-
w dniu badania umyć zęby pastą do zębów bez ksylitolu lub samą wodą,
-
unikać żucia gumy w dniu badania,
-
dzień przed badaniem zastosować specjalne zalecenia żywieniowe:
-
Unikać:
-
węglowodanów złożonych,
-
soków owocowych, musów,
-
gum do żucia,
-
owoców kandyzowanych i suszonych,
-
owoców: winogron, brzoskwiń, moreli, bananów, gruszek,
-
warzyw wzdymających, m.in.: brukselki, kalafiora, brokułów, cebuli, czosnku, pora, fasoli, ciecierzycy, soczewicy, kapusty, grochu,
-
soków warzywnych,
-
wody gazowanej,
-
napojów słodzonych,
-
słodyczy,
-
cukru,
-
przypraw.
-
-
Dozwolone:
-
gotowane lub pieczone mięso (drób, ryby),
-
jaja,
-
pieczywo jasne,
-
ryż biały,
-
sól, pieprz,
-
woda niegazowana,
-
twaróg i jogurt naturalny bez laktozy,
-
oliwa z oliwek.
-
-
Dodatkowo należy ustalić z lekarzem czy stosowane przez pacjenta leki i suplementy diety mogą być stosowane przed i w dniu testu oddechowego. Według wytycznych Konsensusu Północnoamerykańskiego z 2017 r. zaleca się zachowanie 4-tygodniowego odstępu czasowego od ostatniej antybiotykoterapii, odstawienie leków przeczyszczających i prokinetycznych (jeśli dobrze tolerowane przez pacjenta) na okres 1 tygodnia przed badaniem oraz rozważenie odstawienia probiotyków i prebiotyków. Należy pamiętać, że każde odstawienie stosowanych leków i suplementów diety należy uprzednio skonsultować z lekarzem i nie wykonywać tego na własną rękę.
Bibliografia:
[1] Pimentel M., Saad R.J., Long M.D., Rao S.S.C. (2020). ACG Clinical Guideline: Small Intestinal Bowel Overgrowth. American Journal of Gastroenterology, 115:165-178
[2] https://www.triosmartbreath.com/sibo (dostęp: 23.08.2022 r.)
[3] Rezaie A., Buresi M., Lembo A. et al. (2017). Hydrogen and Methane-Based Breath Testing in Gastrointestinal Disorders: The North American Consensus. Journal of Gastroenterology, 112: 775-784.
[4] Daniluk J. (2020). Postępowanie w zespole rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego. Omówienie wytycznych American College of Gastroenterology. Medycyna Praktyczna, 9: 39–47
[5] https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/168453,wodorowe-testy-oddechowe (dostęp 24.08.2022 r.)
[6] https://kfdiet.pl/sibo/jak-przygotowac-sie-do-testu-oddechowego-sibo/ (dostęp 24.08.2022 r.)
