• Kategorie
Pacjent z SIBO w gabinecie dietetyka cz. 1 - definicja, przyczyny, objawy i diagnostyka
Data publikacji: Feb. 17, 2023

Coraz częściej do gabinetu dietetyka trafiają pacjenci z objawami SIBO. Jakie są jego przyczyny? Jak wygląda diagnostyka? Te i inne aspekty dotyczące tego zaburzenia poruszono w poniższym artykule, do którego lektury serdecznie zachęcamy.  

Definicja 

SIBO (small intestinal bacterial overgrowth) to przerost bakteryjny jelita cienkiego, czyli zaburzenie polegające na obecności nadmiernej ilości mikroorganizmów w jelicie cienkim (≥103 CFU/ml w aspiracie pobranym z jelita cienkiego (dwunastnicy lub jelita czczego)), które przyczyniają się do nadmiernej fermentacji i związanych z nią objawów. 

W publikacjach naukowych coraz częściej spotkać się można z podziałem SIBO na 3 rodzaje, w zależności od rodzaju gazów produkowanych przez przerastające mikroorganizmy: 

  • SIBO wodorowe - bakterie wydzielające wodór, 

  • SIBO siarkowodorowe - bakterie wydzielające siarkowodór, 

  • IMO - archeony wydzielające metan (głównie Methanobrevibacter smithii). 

Skąd nazwa IMO? 

IMO (intestinal methanogenic overgrowth) różni się od SIBO tym, że mikroorganizmy produkujące metan nie są bakteriami, a archeonami (litera “B” w SIBO - bacterial) oraz przerastać mogą nie tylko w jelicie cienkim (litery “SI” w SIBO - small intestinal), a również w jelicie grubym. 

 

Przyczyny 

W organizmie człowieka istnieje wiele mechanizmów, które odpowiadają za utrzymanie równowagi w jelicie cienkim, a są to: 

  • kwas solny w żołądku, 

  • kwasy żółciowe, 

  • motoryka jelita cienkiego (migrujący kompleks motoryczny), 

  • zastawka krętniczo-kątnicza (zastawka Bauhina), 

  • enzymy trzustkowe, 

  • układ immunologiczny. 

Zaburzenie któregoś z nich przyczynić się może do powstawania przerostów mikroorganizmów. 

Choroby, z których występowaniem powiązane jest również występowanie SIBO to m.in.: 

  • guz w jelicie cienkim, 

  • stan po zabiegu operacyjnym, 

  • zespół jelita nadwrażliwego (IBS), 

  • cukrzyca, 

  • niedoczynność tarczycy, 

  • twardzina układowa, 

  • niewydolność trzustki, 

  • marskość wątroby. 

 

Objawy 

Wśród charakterystycznych dla SIBO, możemy wyróżnić m.in.: 

  • bóle brzucha, 

  • biegunki i/lub zaparcia, 

  • wzdęcia, 

  • gazy, 

  • nudności, 

  • przewlekłe zmęczenie, 

  • problemy z koncentracją. 

Warto zauważyć, że w IMO częstszym objawem są zaparcia, natomiast w SIBO siarkowodorowym - biegunki. 

 

Diagnostyka 

Aktualnie istnieją dwie główne metody diagnostyki SIBO i IMO - testy oddechowe oraz badanie aspiratu z jelita cienkiego.  

Testy oddechowe 

Najczęściej wykonuje się oddechowy test wodorowo-metanowy. Polega on na pomiarze stężenia wydychanych gazów (wodoru i metanu) przed i po wypiciu roztworu glukozy (75 g) lub laktulozy (10 g) rozpuszczonych w 1 szklance wody. Pomiar odbywa się co 15 minut, a całe badanie trwa 180 minut. Gazy te pochodzą z fermentacji spożytego substratu przez przerastające mikroorganizmy. Otrzymane wyniki pozwalają ocenić występowanie SIBO i IMO oraz rodzaj przerastających mikroorganizmów. Wytyczne ACG wskazują, że: 

  • jeżeli stężenie metanu w wydychanym powietrzu w dowolnym momencie wynosi ≥10 ppm, to uzyskany wynik może oznaczać IMO, 

  • jeżeli stężenie wodoru w wydychanym powietrzu w ciągu 90 minut od rozpoczęcia testu wzrośnie o ≥20 ppm w stosunku do wartości wyjściowej, to uzyskany wynik może oznaczać SIBO wodorowe. 

a)Wynik pozytywny - nadmiar wodoru 

Źródło: [1] 

 

b) Wynik pozytywny - nadmiar metanu 

Źródło: [1] 

 

c) Wynik negatywny 

Źródło: [1] 

 

Źródło: [1] 

Powyższa ilustracja obrazuje zależności pomiędzy mikroorganizmami w jelicie a produkowanymi przez nie gazami. Wynika z niej, że pomiar stężenia samego wodoru w teście oddechowym (wodorowy test oddechowy - WTO) może dać fałszywy obraz (wynik negatywny), ponieważ powstały wodór może być zużywany przez przerastające bakterie produkujące siarkowodór lub archeony produkujące metan, a obecności tych gazów WTO nie wykryje. W Polsce na ten moment nie istnieje test wykrywający SIBO siarkowodorowe. W Stanach Zjednoczonych pojawił się natomiast test Trio-Smart, wykrywający poza wodorem i metanem, również siarkowodór. 

Należy mieć na uwadze to, że jest to mało inwazyjna, lecz pośrednia metoda diagnostyczna o niskiej czułości i swoistości. Opinie ekspertów na jej temat są różne pod względem zarówno technik wykonywania badania jak i interpretacji uzyskanych wyników. Kolejne wątpliwości budzą używane do testu substraty. Laktuloza może dawać wyniki fałszywie dodatnie w związku z przyspieszonym pasażem jelitowym oraz wzmożoną fermentacją w jelicie grubym, a badanie z glukozą charakteryzować się niską czułością w przypadku diagnostyki SIBO w dystalnej części jelita cienkiego ze względu na jej wchłanianie w jego proksymalnej części.  

Badanie aspiratu z jelita cienkiego 

Pobranie aspiratu z jelita cienkiego i jego posiew jest często uważany za złotą metodą diagnostyczną omawianego zaburzenia. Uznaje się, że wynik ≥103 CFU/ml aspiratu oznacza SIBO. Zaznaczyć należy, że jest to metoda inwazyjna, czasochłonna i kosztowna. Dodatkowo brakuje wystandaryzowanych technik aseptycznego pobrania próbki oraz dalszego postępowania z nią. 

 

Przygotowanie do oddechowego testu wodorowo-metanowego 

Odpowiednie przygotowanie do oddechowego testu wodorowo-metanowego jest jednym z głównych warunków, które muszą być spełnione, aby uzyskany wynik był wiarygodny. W tym celu należy m.in.: 

  • unikać palenia tytoniu w dniu badania,  

  • ograniczyć aktywność fizyczną w dniu badania, 

  • pozostać na czczo przez 8-12 h przed badaniem, w dniu badania można pić jedynie wodę niegazowaną, 

  • zachować 4-tygodniowy odstęp czasowy od ostatniej kolonoskopii i badań z kontrastem, 

  • w dniu badania umyć zęby pastą do zębów bez ksylitolu lub samą wodą, 

  • unikać żucia gumy w dniu badania, 

  • dzień przed badaniem zastosować specjalne zalecenia żywieniowe: 

    • Unikać: 

      • węglowodanów złożonych, 

      • soków owocowych, musów, 

      • gum do żucia, 

      • owoców kandyzowanych i suszonych, 

      • owoców: winogron, brzoskwiń, moreli, bananów, gruszek, 

      • warzyw wzdymających, m.in.: brukselki, kalafiora, brokułów, cebuli, czosnku, pora, fasoli, ciecierzycy, soczewicy, kapusty, grochu, 

      • soków warzywnych, 

      • wody gazowanej, 

      • napojów słodzonych, 

      • słodyczy, 

      • cukru, 

      • przypraw. 

    • Dozwolone: 

      • gotowane lub pieczone mięso (drób, ryby), 

      • jaja, 

      • pieczywo jasne, 

      • ryż biały, 

      • sól, pieprz, 

      • woda niegazowana, 

      • twaróg i jogurt naturalny bez laktozy, 

      • oliwa z oliwek. 

 

Dodatkowo należy ustalić z lekarzem czy stosowane przez pacjenta leki i suplementy diety mogą być stosowane przed i w dniu testu oddechowego. Według wytycznych Konsensusu Północnoamerykańskiego z 2017 r. zaleca się zachowanie 4-tygodniowego odstępu czasowego od ostatniej antybiotykoterapii, odstawienie leków przeczyszczających i prokinetycznych (jeśli dobrze tolerowane przez pacjenta) na okres 1 tygodnia przed badaniem oraz rozważenie odstawienia probiotyków i prebiotyków. Należy pamiętać, że każde odstawienie stosowanych leków i suplementów diety należy uprzednio skonsultować z lekarzem i nie wykonywać tego na własną rękę. 

 

Bibliografia: 

[1] Pimentel M., Saad R.J., Long M.D., Rao S.S.C. (2020). ACG Clinical Guideline: Small Intestinal Bowel Overgrowth. American Journal of Gastroenterology, 115:165-178 

[2] https://www.triosmartbreath.com/sibo (dostęp: 23.08.2022 r.) 

[3] Rezaie A., Buresi M., Lembo A. et al. (2017). Hydrogen and Methane-Based Breath Testing in Gastrointestinal Disorders: The North American Consensus. Journal of Gastroenterology, 112: 775-784. 

[4] Daniluk J. (2020). Postępowanie w zespole rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego. Omówienie wytycznych American College of Gastroenterology. Medycyna Praktyczna, 9: 39–47  

[5] https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/168453,wodorowe-testy-oddechowe (dostęp 24.08.2022 r.) 

[6] https://kfdiet.pl/sibo/jak-przygotowac-sie-do-testu-oddechowego-sibo/ (dostęp 24.08.2022 r.)

Joanna Sosnal

Joanna Sosnal

Dietetyk

Absolwentka studiów licencjackich i magisterskich na kierunku Dietetyka na Gdańskim Uniwersytecie Medycznym. Tematykę obu prac dyplomowych poświęciła zaburzeniom przewodu pokarmowego - IBD oraz IBS. Stale pogłębia swoją wiedzę biorąc udział w licznych szkoleniach i konferencjach. Posiada doświadczenie w dietoterapii pacjentów onkologicznych, z chorobami przewodu pokarmowego, z zaburzeniami hormonalnymi i metabolicznymi. …