O zapobieganiu cukrzycy rozmawiamy ze specjalistą edukatorem do spraw diabetologii - Anną Chitryń, pracującą w Samodzielnym Publicznym Szpitalu Klinicznym Nr 4 w Lublinie. Z zaliczaną do grupy chorób metabolicznych cukrzycą, zmaga się coraz więcej osób. Szczególnie niepokojącym zjawiskiem jest to, że diagnozuje się cukrzycę u coraz młodszych osób.

Pani Aniu, dlaczego cukrzyca stała się ostatnio tak częstą chorobą? Jakie jest Pani zdanie na ten temat?

Duży wpływ na zwiększenie częstości zachorowań ma zmiana naszego stylu życia oraz sposobu żywienia. Cukrzyca jest jedyną w historii chorobą niezakaźną, która została uznana przez WHO i Organizację Narodów Zjednoczonych za epidemię i jedno z najpoważniejszych zagrożeń naszego wieku. Według danych Międzynarodowej Federacji Cukrzycy (IDF) mimo podjętych działań prewencyjno-edukacyjnych, w dalszym ciągu notuje się systematyczny wzrost zachorowań na cukrzycę, zwłaszcza typu 2. Interwencja behawioralna, czyli żywienie i aktywność fizyczna jest podstawą leczenia we wszystkich typach cukrzycy. Jest ona indywidualizowana, wymaga dużo czasu i zaangażowania wielu osób. Ma na celu unikanie zarówno hipo- i hiperglikemii oraz przewlekłych powikłań. Problemem jest fakt, że ponad 50% osób nie wie o tym, że choruje na cukrzycę.

Może wyjaśnimy czytelnikom czym jest hipo- i hiperglikemia?

Hiperglikemia to potocznie przecukrzenie, natomiast hipoglikemia to niedobór cukrów w organizmie - niedocukrzenie. Ta pierwsza występuje, gdy poziom cukru w naszej krwi przekracza poziom prawidłowy. Może być to spowodowana stresem, szczególnie przewlekłym, urazem i zabiegiem operacyjnym, intensywnym, krótkotrwałym wysiłkiem fizycznym lub ostrą infekcją, zwłaszcza z towarzyszącą gorączką i przewlekłą infekcją – zapaleniem zatok, zębów. Przewlekła hiperglikemia jest szkodliwa dla zdrowia. Rozpoczyna się zwykle od częstszego oddawania moczu oraz picia dużej ilości wody i większego apetytu oraz redukcją masy ciała. Jej objawami jest: zmęczenie, senność, osłabienie, zaburzenia wzroku czy skurcze w nogach, uczucie suchości w jamie ustnej, nudności, wymioty. Odwrotnie dzieje się w przypadku hipoglikemii, ponieważ jest to stan, podczas którego poziom glukozy we krwi spada poniżej 70mg/dl. Tutaj mamy do czynienia z drżeniem rąk, z potliwością, z uczuciem głodu, bladością skóry, z uczuciem szybkiego bicia serca czy zaburzenia widzenia oraz pojawia się ból i zawroty głowy. W tym przypadku spożycie doustne słodkiego napoju, cukierka owocowego, tabletki czy żelu zwierającego glukozę - pomaga. Jedną z przyczyn takiego stanu może być niewłaściwie dopasowana dieta. Przeważnie pacjenci jedzą zbyt obfite posiłki, które są wysokoprzetworzone, kaloryczne i niezbilansowane. Ale może to również spotkać osoby nieregularnie spożywające posiłki, stosujące diety odchudzające czy spożywające nadmiernie alkohol. W obu przypadkach, hipo- i hiperglikemii ważna jest indywidualne dobrana dieta oraz aktywność fizyczna. Czasami zwykła profilaktyka, zapobieganie – wystarcza!

Zarówno hipoglikemia, jak i hiperglikemia mogą być krótkotrwałymi epizodami, a co wtedy, jeśli już zachorujemy na cukrzycę?

Głównymi typami cukrzycy jest typ 1, który stanowi około 10% oraz cukrzyca typu 2 najczęściej występująca na świecie. Pierwszy dotyczy głównie dzieci i młodych osób, ponieważ początki chorowania na nią są zwykle między 10 a 14 rokiem życia. Spowodowana jest prawie całkowitym zniszczeniem przez przeciwciała komórek trzustki odpowiedzialnych za produkcję insuliny. Jest to w większości przypadków choroba autoimmunologiczna. Natomiast jeśli chodzi o cukrzycę typu 2 mogą tutaj być różne przyczyny. Podatność na tą chorobę może być genetyczna. Mogą to być zaburzenia działania lub/i wydzielania insuliny lub/i nadwaga i otyłość. Ten typ zwykle dotyczy osób starszych po 40 roku życia i później. Warto pamiętać, że lekiem na cukrzycę jest w zależności od typu cukrzycy, terapia lekiem podawanym doustnie lub/i insulina podawana w postaci iniekcji podskórnie, ale bardzo ważną rolę i prawdopodobnie najważniejszą, odgrywa dobrze dopasowana, zbilansowana dieta oraz aktywność fizyczna.

Na co trzeba według Pani zwrócić szczególną uwagę, mówiąc o zindywidualizowanej diecie jako profilaktyce przeciwko cukrzycy?

Profilaktyka w tego typu zaburzeniach jest niezwykle istotna. Szczególnie wykształcenie nawyków zdrowego stylu życia, właściwe odżywianie i regularna aktywność fizyczna warunkują właściwe utrzymanie glukozy we krwi. To właśnie od właściwej diety może zależeć zmniejszenie ryzyka występowania cukrzycy oraz powikłań cukrzycowych, a najlepiej gdy dieta taka jest stworzona w oparciu o nasze indywidualne preferencje żywieniowe. Ważne jest tutaj ograniczenie lub po prostu eliminacja z jadłospisów cukrów prostych, żywności zawierającej produkty wysokoprzetworzone, zawierającej duże ilości tłuszczów i izomerów trans. Są one między innymi w ciastach, czekoladach, cukierkach, a także w przetworach owocowych. Warto też pamiętać, że dietę cukrzycową powinni stosować zarówno chorzy, jak i zdrowi, kierujemy się zasadami zdrowego odżywiania. Unikamy nadwagi i otyłości. Ważne jest jedzenie urozmaiconych posiłków, w których istotna będzie ich jakość – witaminy, składniki mineralne, błonnik oraz inne dobre dla organizmu składniki odżywcze.

Pani Aniu! Dziękujemy za pomoc w wytłumaczeniu naszym czytelnikom podstaw cukrzycy i zwrócenie szczególnej uwagi na jej profilaktykę.

Wywiad przeprowadziła dietetyk Marzena Skwara   W trosce o Waszą profilaktykę cukrzycy, dołączamy przykładowy, jednodniowy jadłospis. Jego kaloryczność to: 1750kcal. Procentowo zawiera 14% białka, 29% tłuszczów i 57% węglowodanów. Już życzymy smacznego!

JADŁOSPIS ok. 1750kcal

08:00 Śniadanie - Owsianka z nektarynką i pestkami dyni (ok. 342 kcal)

• Pestki dyni - łyżka (10 g)
• Nektarynka - 1 sztuka (115 g)
• Płatki owsiane - 3 łyżki (30 g)
• Jogurt naturalny - ok. ¾ szklanki (200 g)

Płatki owsiane wraz z pestkami dyni mieszamy z jogurtem. Odstawiamy na ok. 10 minut, aż płatki zmiękną i dodajemy nektarynkę.

11:00 II Śniadanie - Kanapki z chleba żytniego z pastą z awokado (ok. 321 kcal)

• Polędwica z indyka - 2 plastry (50 g)
• Awokado - ½ sztuki (70 g)
• Chleb żytni razowy - 2 kromki (70 g)
• Ogórek gruntowy - 2 sztuki (70 g)
• Sałata masłowa - 2 liście (10 g)

Dojrzałe awokado pokroić na pół, zostawić pestkę w jednej z połówek i odłożyć do lodówki, Drugą połowę rozgnieść widelcem i doprawić do smaku. Pieczywo posmarować pastą z awokado, następnie położyć sałatę, polędwicę i pokroić świeżego ogórka.

14:00 Obiad - Makaron razowy ze szpinakiem (ok. 493 kcal)

• Brokuły - 1/5 sztuki (100 g)
• Makaron żytni razowy – 1 szklanka (80 g)
• Oliwa z oliwek - 1 łyżka (10 g)
• Ser feta - 1/4 kostki (50 g)
• Szpinak świeży - (50 g)

Na rozgrzanej patelni dusimy szpinak z łyżką oliwy i serem fetą. Następnie mieszamy z makaronem razowym. Podajemy z ugotowanym brokułem.

16:00 Podwieczorek - Jabłka z orzechami i cynamonem (ok. 230 kcal)

• Orzechy włoskie - 1 łyżka (15 g)
• Cynamon - 1 łyżeczka (5 g)
• Jabłko - 1 i 1/3 sztuki (260 g)

Jabłko pokroić w kostkę, posypać cynamonem i orzechami.

19:00 Kolacja – Sałatka z kaszy gryczanej (ok. 361 kcal)

• Kasza gryczana - ½ szklanki (90 g)
• Papryka czerwona - ¼ sztuki (58 g)
• Natka pietruszki - łyżeczka (5 g)
• Rodzynki - łyżka (15 g)
• Seler naciowy - 1 łodyga(30 g)

Kaszę ugotować na sypko i doprawić wedle upodobań. Rodzynki namoczyć na kilka minut w gorącej wodzie. Pokroić drobno paprykę i seler. Do wystudzonej kaszy dodać pozostałe składniki i dobrze wymieszać.  

Informacje o ekspercie: Mgr Anna Chitryń - specjalista edukator d/s diabetologii, pedagog-psychodietetyk, specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa diabetologicznego. Uczestniczyła w licznych kursach specjalistycznych związanych z cukrzycą. Obecnie pracuje w Samodzielnym Publicznym Szpitalu Klinicznym Nr 4 w Lublinie, prowadząc edukację diabetologiczną w Poradni Edukacyjnej przy Poradni Diabetologicznej SPSK 4 oraz udzielając porad diabetologicznych we wszystkich oddziałach i klinikach szpitala. Posiada 14-letnie doświadczenie w Poradni Endokrynologicznej i Diabetologicznej. Publikuje artykuły medyczne, prowadzi szkolenia, wykłady, zajęcia ze studentami oraz chorymi na cukrzycę, które dotyczą żywienia, samokontroli, insulinoterapii penowej i pompowej w różnych typach cukrzycy.