Sorgo (łac. Sorghum Moench) jest jedną z najważniejszych upraw żywieniowych w wielu półsuchych i tropikalnych rejonach świata, szczególnie w Afryce, Azji i Ameryce Łacińskiej. Jak się okazuje, sorgo jest nie tylko wytrzymałym klimatycznie i wydajnym produkcyjnie surowcem, ale także bogatym źródłem składników odżywczych.
PRODUKCJA NA ŚWIECIE
Ponad 35% światowej produkcji sorgo jest uprawiane bezpośrednio do spożycia przez ludzi. Pozostała część jest wykorzystywana do żywienia zwierząt, produkcji alkoholu i produktów przemysłowych. W krajach słabo rozwiniętych i rozwijających się, szczególnie w Afryce, zapotrzebowanie na sorgo rośnie. Wynika to głównie z rosnącej populacji. W Polsce ziarna sorgo są uprawiane na małą skalę, ale nie są wykorzystywane w przemyśle spożywczym. Nie pozwalają na to warunki klimatyczno-glebowe. W ostatnich latach hodowcy pracują nad produkowaniem wielu nowych odmian sorgo, które są zdolne do wydania nasion w klimacie umiarkowanym, w tym także w Polsce.
SKŁAD I WARTOŚĆ ODŻYWCZA ZIARNA SORGO
Ziarna sorga mają podobną budowę oraz zbliżony skład chemiczny do prosa, gdyż są ze sobą blisko spokrewnione. Pod względem składu makrocząsteczkowego są również porównywane do kukurydzy, ryżu i pszenicy. Wartość energetyczna ziaren sorgo wynosi 356 kcal/100 g. Głównym składnikiem nasion jest skrobia. W zależności od odmiany ziarna, jej zawartość wynosi od 65 do 80 g/100 g. Oprócz tego jest także źródłem białka (7-15 g/100 g), innych polisacharydów (do 10 g) oraz lipidów (1,5-6 g).
SKROBIA OPORNA
Duża oporność skrobi upośledza jej strawność, którą zwiększać może gotowanie w wodzie, na parze czy pod ciśnieniem. Jej niska strawność została również przypisana wysokiej zawartości błonnika pokarmowego. Jednak ta właściwość ma swoje plusy i może być wykorzystana np. w dietach redukcyjnych oraz w diecie chorych na cukrzycę. Produkty zawierające wolno strawną skrobię wykazują niski indeks glikemiczny i zwiększają sytość po posiłkową. Dodatkowo duża zawartość tanin w ziarnie sorgo sprawia, że potrawy z niego przygotowane dłużej zalegają w żołądku, przedłużając uczucie sytości. Ze względu na wysoką oporność skrobi, produkty z ziarna sorgo, nie są polecane w żywieniu niemowląt.
BIAŁKA
Białka stanowią drugi główny składnik ziaren. Zawartość białka w sorgo jest równoważna zawartości białka w pszenicy lub kukurydzy. Jego jakość jest niska z powodu wysokiej zawartości leucyny i garbników. Natomiast, w zależności od odmiany, ziarna mają mniejszą zawartość lizyny, treoniny i całkowitej ilości aminokwasów siarkowych. W celu wzbogacenia np. mąki z sorgo, korzystne byłoby włączenie innych mąk zbożowych lub strączkowych, w celu wzbogacenia jej wartości odżywczej.
TŁUSZCZ
Tłuszcz w ziarnie sorgo jest bogaty w wielonienasycone kwasy tłuszczowe. W składzie najwięcej jest kwasu linolowego (49%) i oleinowego (31%). Skład kwasów tłuszczowych jest podobny do zawartości tłuszczu kukurydzianego, ale jest bardziej nienasycony.
WITAMINY I SKŁADNIKI MINERALNE
Sorgo jest bogatym źródłem witamin z grupy B oraz witamin rozpuszczalnych w tłuszczach – D, E, K. Nie zawiera witaminy, chociaż niektóre żółte odmiany bielma ziarna zawierają niewielkie ilości β karotenu — prekursora witaminy A. Sorgo w swoim składzie zawiera ponad 20 minerałów. Stanowi dobre źródło fosforu, potasu, żelaza, cynku i magnezu.
WPŁYW NA ZDROWIE
Oprócz wyżej wymienionego zastosowania w walce z otyłością i w dietoterapii cukrzycy, ziarno sorgo może również stanowić dobre źródło pożywienia dla osób zmagających się z innymi chorobami. Jako zboże bezglutenowe, może być zastosowane w diecie osób z celiakią lub nietolerancją na gluten. Ziarno sorgo zawiera związki fenolowe, które wykazują działanie przeciwutleniające. Wiadomo, że przeciwutleniacze poprzez obniżenie ilości wolnych rodników są w stanie zmniejszyć ryzyko szeregu chorób, w tym raka, miażdżycy, RZS i zapalnych chorób jelit. Działanie przeciwnowotworowe było już badane w latach 80 i 90 XX wieku (Van Rensburg SJ. 1981; Chen F. i wsp. 1993). Badacze z Chin, którzy analizowali zapadalność na raka przełyku wykazali, że w regionach, w których spożywa się sorgo, śmiertelność z powodu tej choroby była od 1,4 do 3,2 razy mniejsza niż w regionach, gdzie spożywano inne zboża. Konsumpcja całych zbóż, w tym sorgo, znacznie obniża śmiertelność z powodu chorób układu krążenia, poprzez zawarte w nich fitosterole. Stwierdzono, że karmienie świnek morskich odmianami ziaren sorgo, o niskiej zawartości tanin, obniżało u nich stężenie cholesterolu we krwi. Osiągnięty efekt był bardziej znaczący niż w przypadku zastosowania pszenicy czy owsa jako karmy (Klopfenstein CF, 1981). Inny zespół badaczy zaobserwował u szczurów karmionych paszą, której 30% stanowiły sorgo, proso lub gryka — wzrost wydzielania kwasów żółciowych, a także poziomu cholesterolu HDL, bez zmiany ilości całkowitego cholesterolu (Cho SH i wsp. 2000).
PODSUMOWANIE
Znaczenie sorgo pod względem jego wartości odżywczej i zalet agronomicznych, szczególnie w odniesieniu do krajów słabo rozwiniętych jest ogromne. Sorgo jest mniej powszechne w krajach rozwiniętych, ze względu na niższą ogólną wartość odżywczą w stosunku do innych zbóż . Jednakże warto włączyć to zboże do codziennej diety, w celu jej urozmaicenia, ponieważ może pozytywnie wpływać na organizm człowieka.