ODŻYWKI BIAŁKOWE – JAKIE RODZAJE ODŻYWEK BIAŁKOWYCH ZNAJDUJĄ SIĘ NA RYNKU?
Entuzjaści sportów siłowych i wytrzymałościowych wykorzystują preparaty białkowe w swoim programie dietetycznym (odżywki wysokobiałkowe), aby usprawnić proces regeneracji organizmu i budowę masy mięśniowej. Stały się one z czasem najistotniejszym suplementem diety sportowca. Firmy odpowiedzialne za ich wyprodukowanie zaczęły zalewać rynek nowymi recepturami stosując przy tym wszelkie możliwe chwyty marketingowe. Już około 2500 lat temu, Hipokrates z Kos, zalecał spożycie napojów na bazie serwatki w celu wzmocnienia tempa wzrostu masy mięśniowej oraz poprawy stanu zdrowia. Stare receptury, zalecane przez „ojca medycyny” nazywano „serum” o składzie bogatym w laktozę, składniki mineralne i szybko wchłaniane frakcje białkowe. Od 1950 roku preparaty wysokobiałkowe były już w dużej mierze promowane przez czasopisma sportowe. Niektóre z nich bazowały na soi, podczas gdy inne stanowiły wyrób pochodzący z mleka krowiego lub jaj kurzych. Wzrost podaży omawianych środków przyczynił się do pojawienia nowych firm oferujących nowatorskie metody produkcji serwatki w proszku.
ODŻYWKI BIAŁKOWE - NAJCZĘŚCIEJ STOSOWANE METODY PRODUKCJI
Popularnymi metodami wykorzystywanymi do produkcji preparatów białkowych, wykonanych na bazie serwatki, są: filtracja membranowa (produkt końcowy wykonany tą metodą wykazuje bardzo dobrą jakość), wymiana jonowa (w finalnym produkcie jest mniejsza ilość laktozy i tłuszczu, przy użyciu tej metody można otrzymać produkt białkowy o wysokim skoncentrowaniu) i hydroliza.
Zobacz również: Trening siłowy dla każdego!
JAKIE RODZAJE ODŻYWEK BIAŁKOWYCH WYSTĘPUJĄ NA RYNKU? JAKĄ ODŻYWKĘ BIAŁKOWĄ WYBRAĆ? WADY I ZALETY ODŻYWEK BIAŁKOWYCH
Do trzech podstawowych form odżywek, proponowanych przez dietetyków i trenerów personalnych, zalicza się koncentrat białka serwatkowego (WPC), izolat białka serwatkowego (WPI), hydrolizat białka serwatkowego (WPH).
Koncentrat białka serwatkowego zawiera do 80% białek. Charakteryzuje się niską zawartością tłuszczy, cholesterolu, laktozy. To idealne źródło czynnika wzrostu IGF-1, TGF-1,TGF-2 oraz aminokwasu jakim jest cysteina. Obfituje w immunoglobuliny, laktoferyny, fosfolipidy, kwas rumenowy (CLA). Mówi się o jego właściwościach przeciwkancerogennych. Stanowi dobre uzupełnienie diety każdej osoby intensywnie trenującej.
Izolat białka serwatkowego to wysokiej jakości produkt pozbawiony cholesterol, tłuszczy i laktozy. Mieści w sobie aż 90% białka. Charakteryzuje się najwyższym stosunkiem aminokwasów endogennych i egzogennych. Dobrze rozpuszczalny o wysokiej jakości. Zalecany przez trenerów personalnych w celu wspierania wzrostu masy mięśniowej i procesu regeneracji po treningu.
Hydrolizat białka serwatkowego to najbardziej zaawansowany produkt białkowy. Nie dość, że jest dogodnym źródłem łatwo przyswajalnych form aminokwasów to także odznacza się bardzo dobrą rozpuszczalnością, w bardzo szybkim okresie można uzyskać składniki wzmagające regenerację tkanki mięśniowej. Co więcej nie powoduje wzdęć i innych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Niestety za taki udogodnienia trzeba zapłacić więcej niż za WPC i WPI.
Micelarna kazeina (MC) to naturalna, niezdenaturowana frakcja białkowa pozyskiwana z mleka przy pomocy ultrafiltracji. Wspiera układ immunologiczny sportowca, ma zdolność do tworzenia „żelu” w jelitach. Zapewnia stałe uwalnianie aminokwasów do krwioobiegu (nawet do 7 godzin). Co więcej można stosować ją jako zamiennik posiłku.
Kazeinian wapnia (białka pochodzące z mleka) otrzymywany jest w procedurze chemicznego oczyszczania. Stanowi dodatek do żywności (właściwości smakowo - zapachowe), ma właściwości koagulacyjne, najczęściej wiąże się z wapniem lub sodem. Wykazuje dobrą rozpuszczalność w wodzie, zawiera niską wartość tłuszczy i laktozy. Jego dodatkowa zaletą jest zdolność do neutralizacji uczucia gorąca.
Zobacz również: Odżywki białkowe - kazeina kontra serwatka
Albumina jaja (EA), wchodząca w skład białka jaja kurzego, ma szerokie zastosowanie w świecie sportu. Nie tylko odznacza się dobrą rozpuszczalnością w wodzie ale także ma zdolność do tworzenia koloidów w jej środowisku.
Białko sojowe (SP), pozyskiwane z nasion soi, stosowane w produktach żywnościowych już od 1959 roku. Odznacza się dużą wartością odżywczą, to idealne źródło błonnika, potasu, magnezu, fosforu, wapnia, żelaza, cynku i witamin z grupy B. Ma pozytywny wpływ na zdrowie, uważa się, że obniża poziom cholesterolu (LDL) oraz triglicerydów. Trenerzy często polecają jej stosowanie weganom i wegetarianom. Co ciekawe do produktów zawierających izolat białka sojowego można zaliczyć m.in. płatki śniadaniowe, lody, przetworzone produkty mięsne, batony proteinowe.
Organiczne białko ryżowe (ORP) należy do produktów wysokobiałkowych pochodzenia roślinnego. Stanowi dobre źródło dobrze przyswajalnych białek. Poleca się je sportowcom, nie tolerującym laktozy i/lub nie chcących spożywać białka pochodzenia zwierzęcego. Co więcej nie zawiera glutenu więc jest bezpieczne dla osób cierpiących na celiakię, nietolerancję/alergię na gluten. Niestety nie jest jednak kompletnym białkiem (jak serwatka).
Organiczne białko konopne otrzymuje się w procesie mielenia nasion rośliny Cannabis sativa. Zawiera 20 aminokwasów (10 egzogennych), składniki mineralne, witaminy, błonnik, kwasy tłuszczowe, antyoksydanty, edestynę i albuminę (jako jedyne białko pochodzenia roślinnego). Trenerzy zalecają je wszystkim osobom szukającym zamiennika białka zwierzęcego (np. weganom, wegetarianom).
Odżywka białkowa wyprodukowana na bazie groszku (Pisum sativum) zwiera do 90% białka i cechuje się najwyższą ilością argininy. Jest hipoalergiczne.
Białko wołowe (BP) to z pewnością jedno z najlepszych źródeł żelaza. Cechuje się wysoką jakością, wykazuje dużą koncentrację aminokwasów egzogennych, witamin z grupy B, dodatkowo zawiera kreatynę. Niestety z odznacza się także nadmiarem tłuszczy i cholesterolu.
Przy zakupie odżywki białkowej konsumenci powinni zwracać szczególną uwagę na jakość produktu, opinie specjalistów (lekarz/dietetyk) oraz cenę. Pamiętajmy, że skutki negatywne wynikające z przyjmowania odżywek białkowych pojawiają się wtedy gdy dojdzie m.ni. do nadmiernego ich przyjmowania, nie właściwego dostosowania do naszych potrzeb (należy wziąć pod uwagę stan naszego zdrowia, alergie i nietolerancje pokarmowe). Przed rozpoczęciem suplementacji należy skonsultować się z lekarzem i dietetykiem. Odżywki białkowe o znanym składzie, zakupione w zaufanym miejscu, stosowane w odpowiedni sposób, pod okiem specjalisty, nie stanowią zagrożenia dla zdrowia człowieka.
Piśmiennictwo:
Jedz i trenuj. Poradnik odżywiania aktywnych. Nancy Clark Warszawa 2015
Żywienie w sporcie. Kompletny przewodnik. Anita Bean Poznań 2015
Skuteczne odżywianie w treningu i sporcie. Olivier Lafay Łódź 2015
Żywienie w sporcie. Irena Celejowa Warszawa 2014
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25674042
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25530736