ZAPARCIA - RODZAJE I LECZENIE
Zaparcia zalicza się do istotnych problemów zdrowotnych i społecznych. Wiele specjalistów uważa, że są związane z rozwojem cywilizacyjnym oraz trybem życia i dietą człowieka żyjącego współcześnie. Obecnie, szacowana liczba osób cierpiących na problemy z defekacją (wypróżnianiem) wynosi około 30% populacji. Zaparcia definiuje się na wiele różnych sposobów, m.in. „zaparcia rozpoznaje się u chorego niezażywającego środków przeczyszczających z przynajmniej 1 lub 2 objawami trwającymi minimum 12 miesięcy, takimi jak:
duży wysiłek podczas defekacji (konieczność tzw. parcia) - przy ponad 25% wypróżnień,
uczucie niepełnego wypróżnienia przy ponad 25% wypróżnień,
twardy lub grudkowaty stolec przy ponad 25% wypróżnień,
wypróżnienia rzadsze niż 2 razy w tygodniu występujące z innymi objawami lub przy braku innych objawów związanych z zaparciami”.
PODZIAŁ ZAPARĆ
IDIOPATYCZNE - najczęściej związane z zaburzeniami pracy i funkcji jelit.
Zaparcia pierwotne mogą być związane z wydłużonym czasem pasażu jelitowego – często pojawiające się u kobiet, zaparcia z prawidłowym czasem pasażu przez jelito – jest to typ najczęściej diagnozowany , a także zaparcia mające związek z nieprawidłową pracą dna miednicy wskutek nieprawidłowej koordynacji pomiędzy dnem miednicy i zwieraczami odbytu.
WTÓRNE – ich przyczyną są, m.in. rak jelita grubego, guz uciskający jelito z zewnątrz, jatrogenne (po zabiegu chirurgicznym jelita), cukrzyca, niedoczynność tarczycy, hiperkalcemia, porfiria, przewlekła niewydolność nerek, uraz rdzenia kręgowego, choroba Parkinsona, paraplegia, stwardnienie rozsiane, zapalenie skórno-mięśniowe, zwężenie odbytu, choroba zapalna jelit, zapalenie odbytnicy; przyjmowane leki (np. opiaty, leki przeciw nadciśnieniowe, trójpierścieniowe antydepresyjne, preparaty żelaza, przeciwdrgawkowe), dieta uboga w błonnik pokarmowy, mała aktywność fizyczna.
Zobacz również: Dieta przy niedoczynności tarczycy CZY WIESZ, ŻE… 24- 48 h – jest to właściwy czas pasażu jelitowego u osób zdrowych? 60-120h – to czas pasażu jelit jaki obserwuje się u osób cierpiących na przewlekłe zaparcia? CIERPISZ NA ZAPARCIA? NIE ZWLEKAJ! WYBIERZ SIĘ DO LEKARZA/DIETETYKA PO PORADĘ! CZĘSTE I DŁUGOTRWAŁE STOSOWANIE ŚRODKÓW PRZECZYSZAJĄCYCH NA „WŁASNĄ RĘKĘ” MOŻE W EFEKCIE DŁUGOTERMINOWYM POGŁĘBIAĆ DOLEGLIWOŚCI!
KONSULTACJA Z LEKARZEM I BADANIA DIAGNOSTYCZNE - BADANIA PODMIOTOWE I PRZEDMIOTOWE
DIAGNOZA: „PRZWLEKŁE ZAPARCIA”
Objawy utrzymujące się minimum pół roku, częściej niż 3 razy w miesiącu w ciągu ostatnich 3 miesięcy.
Dodatkowo obserwuje się:
- obecne 2 < z : „nasilone parcie na stolec w trakcie ≥ 25% wypróżnień, uczucie niepełnego opróżnienia odbytnicy podczas przynajmniej 25% wypróżnień, stolce zbite lub tzw.„bobkowate” w ≥ 25% wypróżnień, uczucie zablokowania odbytu lub odbytnicy przy ≥25% defekacji, potrzeba ręcznych manipulacji przy ≥ 25% defekacji, mniej niż 3 wypróżnienia w tygodniu; - luźne stolce występujące bardzo rzadko bez stosowania środków przeczyszczających; -nie jest zdiagnozowane IBS” (wg. Kryteria Rzymskie)
Lekarz może wykonać takie czynności/badania, jak: wywiad, badania fizykalne, badania dodatkowe, m.in. wlew kontrastowy jelita grubego, koloskopia, ocena czasu pasażu przez jelito, biopsja ściany odbytnicy. Następnie po stawieniu diagnozy, lekarz zaproponuje odpowiednie działania, w zależności od czynnika jaki wywołuje zaparcia.
Dietetyk przeprowadza wywiad żywieniowy i lekarski, następnie proponuje wprowadzenie modyfikacji w dotychczasowym stylu życia, w zależności od stanu zdrowia pacjenta i czynnika wywołującego zaparcia.
LECZENIE ZAPARĆ
ZMIANA STYLU ŻYCIA – LECZENIE ZACHOWAWCZE
Najczęściej dochodzi do modyfikacji w obrębie diety, dotyczących m.in. zwiększenia ilości błonnika pokarmowego (warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, nasiona, pestki, orzechy), zwiększenia ilości wypijanych płynów (dbanie o regularne i częste sięganie po płyny, m.in. wodę mineralną niegazowaną, soki warzywne, napary ziołowe) oraz zwiększenie aktywności fizycznej (spacery, bieganie, pływanie, taniec – każda forma odpowiednio dobrana do stanu zdrowia). Warto zadbać o regularność spożywanych posiłków (zgodnie z zasadą „częściej, a mniej”). Należy unikać produktów o właściwościach zapierających np. dojrzałe banany, kakao, czarna herbata, herbata z czarnych jagód, pieczywo pszenne, ryż biały, ugotowana marchew, słodkie przekąski, żywność typu fast-food.
W przypadku braku poprawy w ciągu 3-6 tygodni lekarze zalecają wprowadzenie dodatkowo środków o działaniu przeczyszczającym – nad czym powinien czuwać specjalista. Do środków farmakologicznych o działaniu przeczyszczającym zalicza się np. leki zwiększające objętość mas kałowych, osmotyczne środki przeczyszczające (m.in. sole magnezu, laktuloza), środki zmiękczające kał (olej rycynowy, olej parafinowy), środki o działaniu drażniącym (glikozydy antrachinonowe).
W razie braku jakichkolwiek pozytywnych zmian – braku ustąpienia dolegliwości, zaleca się przeprowadzenie szczegółowej diagnostyki proponowanej przez lekarza prowadzącego.
KONSULTACJA Z FIZJOTERAPEUTĄ/ OSTEOPATĄ
LECZENIE CHIRURGICZNE
Leczenie chirurgiczne zaparć należy do ostateczności. Rodzaj leczenia jest związany z tym jaki czynnik (patologia) wpływa na występowanie zaparć. Przykładem takiej ingerencji jest m.in. przypadek inercji okrężnicy, w której lekarze proponują wykonanie zabiegu operacyjnego jakim jest subtotalna kolektomia z zespoleniem krętniczo-odbytniczym. To jeden z najczęściej wykonywanych zabiegów w leczeniu zaparcia.
Piśmiennictwo:
Feng Y, Jianjiang L: Functional outcomes of two types of subtotal colectomy for slow-transit constipation: ileosigmoidal anastomosis and cecorectal anastomosis. Am J Surg 2008; 195:73-77.
Postoperative course and long term follow up after colectomy for slow transit constipation – is surgery an appropriate approach? Colorectal Dis 2009; 11: 302-307
Kościński T: Strategia leczenia chirurgicznego ciężkich postaci zaparć stolca. Gastroenterol Pol 2005; 12: 137-142.
Conzo G, Stanzione F, Celsi S et al.: Videolaparo-assisted subtotal colectomy with cecorectal anastomosis in the treatment of chronic slow transit constipation. G Chir 2010; 31: 487-490.
Bielecki K, Kamiński P: Ciężkie przewlekłe zaparcie z powodu wydłużonego pasażu okrężnicy – doświadczenie własne. Pol Przegl Chir 2000; 72: 237-246.