DRUGA STRONA MEDALU, CZYLI TRIADA SPORTSMENEK

Triada sportsmenek (ang. The Female Athlete Triad)  - współczesne pojęcie zostało opracowane w  2007r. przez specjalistów z American College of Sports Medicine. Zakłada ona, że problem objawia się zaburzeniami odżywiania, brakiem miesiączki oraz osteoporozą. Dotyka głównie kobiety uprawiające sport zawodowo, choć coraz częściej także kobiety intensywnie trenujące w wymiarze rekreacyjnym.

ZABURZENIA ODŻYWIANIA - NIEBEZPIECZNY PUNKT WYJŚCIOWY DLA POZOSTAŁYCH ZABURZEŃ

Niewystarczające spożycie energii przez sportsmenki ma wiele przyczyn i może mieć zarówno świadomy, jak i nieświadomy charakter. Problem ten pojawia się najczęściej u sportsmenek uprawiających estetyczne dyscypliny sportu (m.in. gimnastyka artystyczna, taniec - w tym głównie balet, łyżwiarstwo figurowe, skoki do wody), ponieważ w przypadku tych dyscyplin ważne jest utrzymanie szczupłej sylwetki. Inną grupą dyscyplin sportu, w których kobiety często narażone są na zaburzenia odżywiania są sporty, w których występują kategorie wagowe (m.in. sporty walki). Zaburzenia odżywiania dotykają również zawodniczki sportów wytrzymałościowych (np. biegi narciarskie,  maratony).

Zobacz również: Odżywki białkowe - kazeina kontra serwatka

Najczęstsze przyczyny zaburzeń odżywiania to:

celowe ograniczenie spożywanej energii poprzez zmniejszenie ilości i/lub objętości posiłków wynikające z dążenia do niskiej masy ciała,

prowokowanie wymiotów, stosowanie lewatyw i środków farmaceutycznych w celu osiągnięcia niskiej masy ciała,

zaburzenia psychiczne (niejednokrotnie powiązane z bulimią lub anoreksją),

nieumiejętność dopasowania ilości przyjmowanej energii do zwiększających się podczas intensywnego wysiłku fizycznego potrzeb,

zmniejszony apetyt spowodowany obniżonym wydzielaniem greliny (hormonu głodu) w wyniku intensywnego wysiłku fizycznego.

Zobacz również: Anoreksja - zabójcza przyjaciółka

Zaburzenia odżywiania wśród sportsmenek to poważny problem, ponieważ niedostateczna podaż energii wiąże się z groźnymi dla zdrowia powikłaniami, m.in.:

upośledzeniem funkcji rozrodczych,

zwiększonym ryzykiem chorób sercowo - naczyniowych ze względu na dysfunkcje śródbłonka,

zmniejszoną gęstością mineralną kości.

ZABURZENIA CYKLU MENSTRUACYJNEGO - PIERWSZY SYGNAŁ OSTRZEGAWCZY!

Zaburzenia cyklu menstruacyjnego to często pierwszy sygnał mówiący o tym, że mamy do czynienia z triadą sportsmenek. Intensywny wysiłek fizyczny w połączeniu ze stresem  skutkuje zaburzeniami hormonalnymi na osi podwzgórze – przysadka - jajniki.

Schemat zaburzeń na osi podwzgórze – przysadka - jajniki:

POWZGÓRZE

zmniejszone wydzielanie gonadoliberyny (GH)

↓

PRZYSADKA MÓZGOWA

zmniejszone wydzielanie hormonu luteinizującego(LH) i folikulotropowego (FSH)

↓

JAJNIKI

zmniejszone wydzielanie estrogenu = hipoestrogenizm

Jednocześnie w wyniku intensywnych treningów zachodzą zaburzenia hormonalne na osi podwzgórze – przysadka - nadnercza, co objawia się hiperkortyzolemią (tj. nadmiernym wydzielaniem kortyzolu) i hiperandrogemią (tj. wzmożonym wydzielaniem androgenów - hormonów męskich).

Podsumowując u intensywnie trenujących, narażonych na stres oraz przyjmujących zbyt niską ilość energii sportsmenek następuje osłabienie wydzielania hormonów żeńskich z równoczesnym zwiększeniem wydzielania hormonów męskich, co powoduje zaburzenia miesiączkowania, a nawet zanik miesiączki. O zaniku miesiączki mówi się, gdy obserwuje się brak miesiączki przez co najmniej trzy kolejne miesiące.

Zobacz również: Zaburzenia hormonalne w przebiegu anoreksji

OSTEOPOROZA JEST ŚCIŚLE POWIĄZANA Z ZABURZENIAMI CYKLU MENSTRUACYJNEGO

Osteoporoza występująca wśród intensywnie trenujących sportsmenek jest ściśle powiązana z zaburzeniami cyklu menstruacyjnego. Brak miesiączki, a tym samym niedobór estrogenów prowadzą do zaburzeń w metabolizmie tkanki kostnej. Charakteryzują się one tym, że procesy resorpcji (wchłaniania) kości są intensywniejsze niż proces jej tworzenia przez co kości są bardziej łamliwe. Inną przyczyną osteoporozy może być niedostateczna podaż wapnia oraz witaminy D w diecie, a także wysokie spożycie kofeiny wypłukującej wapń z organizmu.

Zobacz również: Aktywność fizyczna na mocne kości

TRIADA SPORTSMENEK - DIAGNOSTYKA I LECZENIE

Diagnostyka triady sportsmenek obejmuje:

ocenę jakościową i ilościową jadłospisu,

badanie biochemiczne krwi i moczu,

badanie gęstości kości.

Po zdiagnozowaniu triady sportsmenek należy niezwłocznie podjąć leczenie, które powinno mieć charakter interdyscyplinarny i opierać się na współpracy internisty, dietetyka, ginekologa oraz psychologa. Pierwszym krokiem jest zwiększenie ilości dostarczanej energii. Prawidłowy cykl menstruacyjny może zostać przywrócony poprzez zwiększenie energii dostępnej (energia dostępna = energia spożyta - energia wydatkowana podczas wysiłku fizycznego) do >30 kcal/kg beztłuszczowej masy ciała/d. Ważnym elementem jest także odpowiednia podaż białka, a także właściwa podaż składników istotnych w budowie masy kostnej - wapnia i witaminy D.

Nie zaleca się zawieszania treningów, ponieważ może wywołać to gorsze samopoczucie sportsmenki, a tym samym brak motywacji do podjęcia zmian.

Zobacz również: Poranny plan treningowy - co zjeść na śniadanie?