DIETA SKANDYNAWSKA
Dieta nazywana nordycką (północną lub skandynawska) według najnowszych wyników, prowadzonych w ostatnich latach, badań wydaje się odgrywać ważną rolę w zmniejszaniu ryzyka chorób układu krążenia. Dieta skandynawska to sposób żywienia m.in Duńczyków, Norwegów i Szwedów. Przede wszystkim jej bazą są lokalne produkty, opiera się na tradycyjnym sposobie ich przyrządzania, ale zawiera także elementy nowoczesności. Dieta północna swą popularność zawdzięcza środowisku naukowemu, które dowodzi, iż jej stosowanie ma działanie prozdrowotne, co więcej podobne do diety śródziemnomorskiej!
JAKIE PRODUKTY SĄ WSKAZANE W DIECIE SKANDYNAWSKIEJ?
PIECZYWO
Dieta skandynawska wiąże się ze spożywaniem m.in. ciemnego pieczywa z razowej mąki (źródło błonnika pokarmowego), przypominającego pumpernikiel. Co ciekawe, Duńczycy nazywają je smorrebrod, a w Szwecji najczęściej określane jest jako vollkornbrot.
MIĘSO I TŁUSZCZE ZWIERZĘCE
Warto dodać, że Skandynawowie (trzeba przyznać, że jedna z niewielu nacji w Europie) spożywają bardzo małe ilości drobiu. Zdecydowanie częściej na ich talerzach pojawia się dziczyzna. Dziewicza przyroda, ogrom lasów i nieduża gęstość zaludnienia sprawiają, że mogą cieszyć się tym szlachetnym mięsem (o mniejszej zawartości tłuszczu i energii niż np. popularna u nas wieprzowina).
RYBY - DOBRE ŹRÓDŁO WITAMINY D I NIE TYLKO
Ryby, to kolejny produkt odgrywający istotną rolę w diecie nordyckiej. Najczęściej są to tłuste ryby morskie (bogate w kwasy tłuszczowe omega-3, które wpływają korzystnie na profil lipidowy i zmniejszają ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego). Należy pamiętać, że ryby to dobre źródło witaminy D, jodu i selenu, a niedobory witaminy D są powszechne wśród społeczeństw północnych (również Polski), szczególnie jesienią i zimą, gdy ilość światła słonecznego jest niewielka.
Zobacz również: Czy wszystkie gatunki ryb są wartościowe - zalecenia od dietetyka
TŁUSZCZE ROŚLINNE
Nie można zapomnieć o tym, iż w diecie nordyckiej tłuszcze pochodzenia zwierzęcego ustępują miejsca roślinnym (olej rzepakowy), dodatkowo używa się także niskotłuszczowych produktów mlecznych.
NASIONA ROŚLIN STRĄCZKOWYCH, WARZYWA I OWOCE
Trzeba przyznać, że istotną rolę w diecie nordyckiej pełnią również owoce, warzywa i nasiona roślin strączkowych. Kiedy mięso spożywane jest w małych ilościach, w diecie zwiększona zostaje podaż innych źródeł białka – pochodzącego z roślin np. strączkowych. Spożycie warzyw związane jest z niezbyt przyjaznym klimatem, dlatego w diecie tej królują warzywa korzeniowe (np. marchew, buraki), ale na talerzach pojawia się również kapusta, brukselka i ogórki, warzywa kiszone, ziemniaki. Dużą popularnością cieszą się owoce jagodowe (borówki, jeżyny), które wykorzystuje się w wypieku ciast, ale także jako składnik sosów do mięs (głównie dziczyzny). W diecie skandynawskiej można skosztować także owoców występujących sezonowo np. jabłka, gruszki i śliwki.
DIETA SKANDYNAWSKA TO DOBRY SPOSÓB NA ROZPOCZĘCIE MODYFIKACJI SWOJEGO STYLU ŻYCIA I WPROWADZENIA KILKU KORZYSTNYCH DLA ZDROWIA ZMIAN
W diecie skandynawskiej możemy zaobserwować jak ważne jest spożywanie produktów świeżych, dobrej jakości. To sposób żywienia, który w dłuższej perspektywie czasu może chronić nas przed wieloma chorobami. W diecie północnej zaleca się wykorzystanie produktów z dzikich, niezamieszkanych regionów, dzięki czemu mamy pewność, że proponowane rośliny nie są zanieczyszczone, a zwierzęta odżywiają się w naturalny dla nich sposób. Można powiedzieć, ze opisywana dieta to styl życia. Dieta skandynawska zakłada spożywanie posiłków:
- w spokojnej, przyjaznej i rodzinnej atmosferze,
- z należytą uwagą, dokładnie przeżuwając każdy kęs,
- ciesząc się z tego co dała nam natura,
- bez przejadania się.
Nie można też zapominać o codziennej aktywności fizycznej, na świeżym powietrzu.
ISTNIEJE WIELE ODMIAN DIETY SKANYDAWSKIEJ
W związku z tym, iż opisywany sposób żywienia to dieta trzech różnych narodowości: Duńczyków, Szwedów i Norwegów, ich kuchnie czerpią z tej samej tradycji, ale widoczne stają się różnice wynikające z różnych regionów.
JAK GOTUJĄ DUŃCZYCY?
Najbardziej nowocześnie starają się gotować Duńczycy. Ich kuchnia to połączenie tradycyjnych smaków z przyprawami i produktami innych kuchni. Wciąż jednak sporą ilość dań podaje się z ziemniakami, a z warzyw najczęściej wybiera się m.in. marynowane ogórki, kapusta i buraki. Jako baza do kanapek służy pieczywo często podawane z pasztetem z wątróbek. Warto wiedzieć, że wielu Duńczyków chętnie wybiera takie przysmaki jak solone, marynowane i wędzone śledzie oraz sylte (galaretka mięsna wykonana na bazie głowizny).
CZYM CHARAKTERYZUJE SIĘ KUCHNIA W NORWEGII?
Znany nam dobrze łosoś, to produkt, który najbardziej i najszybciej kojarzy nam się z Norwegia. Gravlax – łosoś marynowany w soli, cukrze i koperku, to tradycyjna potrawa jaką, koniecznie trzeba spróbować będąc w tym zakątku ziemi. Łososia podaje się na surowo, wędzonego i marynowanego. Duże poruszenie wzbudza wzbudza rakfish – sfermentowany pstrąg wytwarzany według tradycyjnych metod. Dodatkiem do potraw najczęściej są ziemniaki podsmażane z dodatkiem cukru i marynowane warzywa.
JAK GOTUJĄ SZWEDZI?
Szwedzki stół znają chyba wszyscy. Dodatkowym znakiem rozpoznawczym Szwedów są proste, ale zdrowe i smaczne dania. Na stołach goszczą ryby (najczęściej śledzie, makrele i flądry). Szwedzi mogą pochwalić się zdolnością przetwarzania śledzi na różne sposoby – kiszone w kwasie mlekowym, zaprawiane solą i cukrem, podawane w śmietanie lub musztardzie. Oprócz ryb na szwedzkich talerzach pojawiają się także potrawy z raków i krewetek. Piją też bardzo duże ilości mleka.
DIETA SKANDYNAWSKA – CO O NIEJ MÓWIĄ BADANIA NAUKOWE?
W latach 2009-2013 dowiedziono, że sposób odżywiania ludności zamieszkującej północne kraje wpływa pozytywnie na ich stan zdrowia. Skandynawowie należą do najzdrowszych nacji, a dodatkowo Szwedzi – do najdłużej żyjących (średnia wieku w tym kraju sięga ok. 80 lat). Z badań opublikowanych przez Nordyckie Centrum Doskonalenia Żywności, Żywienia i Zdrowia (tzw. SysDiet) wynika, że dieta skandynawska:
- pomaga redukować ryzyko chorób układu krążenia oraz cukrzycy typu 2.
- pomaga zmniejszać poziom złego cholesterolu LDL i może przyczyniać się do wzrostu dobrego HDL,
- pomaga w regulacji masy ciała,
- przyczynia się do poprawy się wchłaniania witamin i składników mineralnych.
Prozdrowotne działanie diety skandynawskiej to nie tylko domysły i moda, ale poświadczone badaniami fakty. Warto choć część jej zaleceń wprowadzić w nasz styl życia, zwracać większą uwagę na jakość wybieranych produktów, korzystać z regionalnych, świeżych i sezonowych warzyw i owoców, ale nie tylko. Może zamiast codziennych zakupów w markecie, warto poszukać, czy gdzieś nie moglibyśmy zakupić świeżych produktów od zaufanego rolnika. Warto także pomyśleć o zwiększeniu aktywności fizycznej i o tym w jaki sposób spożywamy posiłki – czy wykonujemy to w spokoju, dokładnie przeżuwając każdy kęs? Czy staramy się podchodzić do żywności z należytym szacunkiem, czy może traktujemy ją jak śmieci wrzucane do jednego kubła „jakim jest nasz brzuch”? Zalecenia diety skandynawskiej wydają się przyjazne i stosunkowo proste do stosowania dla osób w naszym rejonie geograficznym, dlatego może ona być poważną konkurentką dla diety śródziemnomorskiej.
Piśmiennictwo:
Kolehmainen M., Ulven SM., Paananen J., I wsp. Healthy Nordic diet downregulates the expression of genes involved in inflammation in subcutaneous adipose tissue in individuals with features of the metabolic syndrome. Am J Clin Nutr. 2015 Jan;101(1):228-39.
Brader L., Rejnmark L., Carlberg C. I wsp. Effects of a healthy Nordic diet on plasma 25-hydroxyvitamin D concentration in subjects with metabolic syndrome: a randomized, [corrected] controlled trial (SYSDIET). Eur J Nutr. 2014 Jun;53(4):1123-34.