REFLUKS ŻOŁĄDKOWO-PRZEŁYKOWY A DIETA

Choroba refluksowa żołądkowo-przełykowa (ang. gastroesophageal reflux disease,GERD), charakteryzuje się zarzucaniem kwaśnej treści żołądka do przełyku. Schorzenie to może występować fizjologicznie u osób zdrowych i nie powoduje dolegliwości ani zmian tkanek w przełyku. Natomiast w przypadku gdy zarzucaniu towarzyszą dolegliwości bądź występują powikłania (zmiany histopatologiczne), mowa o patologicznym zarzucaniu kwaśnej treści żołądkowej – chorobie refluksowej, której jednym z głównych objawów jest zgaga. Szacuje się, że na GERD cierpi znaczny procent osób spośród dorosłej populacji  - wiele osób w gabinetach dietetycznych i lekarskich często skarży się, że w ciągu dnia doświadcza typowych dolegliwości związanych z chorobą refluksową (głównie jest to uczucie „kwaśnego odbijania” –zgaga).  

MECHANIZM POWSTAWANIA REFLUKSU

Ciśnienie w obrębie jamy brzusznej (świetle żołądka) wielokrotnie w ciągu każdego dnia przewyższa ciśnienie panujące w przełyku. Są to warunki, w których najczęściej dochodziłoby do przedostawania się zawartości żołądka do przełyku gdyby nie istniały pewne fizjologiczne mechanizmy ochronne naszego organizmu. Do jednych z najważniejszych zaliczyć należy dolny zwieracz przełyku (ang. lower esophageal sphincter, LES) jest to mięsień mający charakter czynnościowy (nie będący osobną strukturą anatomiczną), jest fragmentem (ok. 4–6 cm) warstwy mięśniowej okrężnej przełyku. W warunkach spoczynkowych znajduje się on w stanie tonicznego skurczu. Natomiast w momencie połykania ulega przejściowej relaksacji (klika sekund), jest to odpowiedź organizmu, która umożliwia swobodne przesunięcie bolusa pokarmu do żołądka. Niewydolność LES, zależna od jego mniejszej długości lub od obniżonego ciśnienia spoczynkowego, jest zazwyczaj główną przyczyną pojawiania się zgagi. Są to warunki, w których wzrost ciśnienia w jamie brzusznej, m.in. po spożyciu dużej porcji posiłku, przyczynia się do zarzucania treści żołądkowej z zawartością kwasu solnego do przełyku.  

DIETA A REFLUKS ŻOŁĄDKOWO-PRZEŁYKOWY

Oto kilka przykładów sytuacji, w których chorzy skarżą się na nasilenie dolegliwości: Po spożyciu potraw zawierających ostre przyprawy, także owoców i/lub soków z owoców cytrusowych, kawy, napojów zawierających duże ilości kofeiny, napojów alkoholowych. Faktycznie udokumentowano w przeprowadzonych licznie badaniach, że poszczególne potrawy mogą nasilać lub wywoływać objawy refluksu żołądkowo-przełykowego. Najczęściej tłumaczy się to, m.in.:

Spożyty pokarm może stymulować w sposób bezpośredni receptory nerwów czuciowych w zmienionej zapalnie błonie śluzowej powodując powstanie uczucia bólu lub zgagi.

Istnieją pokarmy, które pobudzają wydzielanie kwasu solnego w żołądku. U chorych ze zmniejszonym napięciem dolnego zwieracza przełyku kwas solny zawarty w treści żołądka, jest zarzucany zwrotnie do przełyku wywierając działanie drażniące na błonę śluzową przełyku. To przykład negatywnego wpływu wypijanej kawy przez osoby cierpiące na GERD.

Niektóre z produktów spożywczych przyczyniają się do zmniejszania napięcia LES poprzez wpływ na wydzielanie hormonów żołądkowo-jelitowych (np. cholecystokininy) lub poprzez uaktywnienie odruchów nerwowych. Do takich produktów zaliczyć można pokarmy z dużą zawartością tłuszczów oraz czekoladę (zobacz również: Dieta niskotłuszczowa - specjalny sposób żywienia).

Produkty zawierające alkohol, napoje alkoholowe – jeżeli są wypijane w dużych ilościach i często, przyczyniają się do obniżenia napięcia LES, dodatkowo etanol silnie pobudza wydzielanie kwasu solnego w żołądku. Co ciekawe, według najnowszych badań, białe wino ma większą zdolność do obniżania napięcia LES niż czerwone (zobacz: Jaki jest wpływ alkoholu na organizm?).

Produkty i dania bogate w tłuszcz opóźniają opróżnianie żołądkowe. To sytuacja, w której ciśnienie wewnątrz żołądkowe podnosi się, a to są warunki idealne do wystąpienia refluksu.

Jednak nie wszystkie pokarmy są szkodliwe dla osób z GERD. Istnieją produkty, które są wręcz wskazane w tym schorzeniu, należą do nich m.in. lecznicze wody mineralne z dużą ilością jonów wapnia, migdały, sok z porzeczki, mleczne napoje fermentowane, aloes, mielone nasiona lnu, napar z rumianku.  

PROSTE ZALECENIA DIETETYCZNE W REFLUKSIE ŻOŁĄDKOWO –PRZEŁYKOWYM

Jeżeli ciągle narzekasz na „kwaśne odbijanie”, miewasz bóle w podbrzuszu, bóle w klatce piersiowej, skarżysz się na nieprzyjemny zapach z ust i podobne dolegliwości, nie zwlekaj! Wybierz się do dietetyka i lekarza. Czy wiesz, że modyfikacja diety i dotychczasowego stylu życia ma istotne znaczenie w leczeniu GERD? Poniżej podaję Tobie kilka przydatnych wskazówek:

Spożywaj w ciągu dnia do 5 -6 małych posiłków, średnio co 2,5-3 godziny. Staraj się by faktycznie były to równe odstępy pomiędzy posiłkami. Duże porcje pokarmu rozciągają żołądek przyczyniając się do obniżenia napięcia LES, dlatego tak ważna jest zasada – „mniej, a częściej”.

Nie objadaj się przed snem. Ostatni posiłek spożywaj nie później niż 2-3 godziny przed zaśnięciem.

Zaleca się spanie na lewym boku, z lekko podniesioną głową.

Nie zakładaj obcisłej odzieży/bielizny, nie zapinaj mocno paska od spodni – takie czynności mogą zwiększać ciśnienie w jamie brzusznej i wywoływać niemiłe dolegliwości.

Staraj się unikać pokarmów jakie czujesz, że Tobie szkodzą. Kiedyś istniała lista produktów zakazanych w GERD. Obecnie specjaliści uznają, że dieta powinna być dobrana indywidualnie do pacjenta, zaleca się prowadzenie dzienniczka obserwacji i eliminowanie lub ograniczanie produktów nasilających lub wywołujących dolegliwości związane z refluksem żołądkowo-przełykowym. Pacjenci najczęściej skarżą się m.in. na: potrawy tłuste, czekoladę/wyroby czekoladowe, kawę, napoje zawierające kofeinę, alkohol, owoce cytrusowe, soki cytrusowe oraz pomidorowy, cebulę, czosnek, por, napoje gazowane, ostre przyprawy, musztardę, kolorowe napoje gazowane, produkty zbożowe pełnoziarniste. Jeżeli i Tobie, któreś szkodzą staraj się ograniczać je w diecie i szukaj alternatyw dla tych produktów by nie nabawić się niedoborów składników mineralnych czy witamin – najlepiej skorzystaj z konsultacji z dietetykiem, który podpowie Tobie co możesz zjadać w zamian lub jaką obróbkę technologiczną potraw wybierać by były one lepiej przez Ciebie tolerowane.

Warto by osoby z nadwagą/otyłością pod okiem specjalisty zmniejszyły swoją masę ciała. Faktem jest, że zrzucenie kilku zbędnych kilogramów powoduje poprawę i ustąpienie lub zmniejszenie dolegliwości związanych z GERD.

Zastanów się nad ograniczeniem lub zrezygnuj z palenia tytoniu! Czy wiesz, że palenie papierosów powoduje zmniejszenie napięcia LES i dodatkowo w sposób negatywny wpływa na perystaltykę przełyku, czego konsekwencją jest pojawienie się lub nasilenie dolegliwości związanych z refluksem?! Staraj się unikać sytuacji stresowych! Wolną chwilę poświęcaj na relaks i wypoczynek. Trenuj spokój ducha!

Zaraz po posiłku nie kładź się i ciężko nie pracuj. Poczekaj 30 min w pozycji siedzącej lub wybierz się na spokojny spacer.

Nie bagatelizuj objawów, skonsultuj się ze specjalistą - lekarzem i dietetykiem! Długoterminowo występująca zgaga może przyczyniać się do wystąpienia tzw. przełyku Barretta. Jeśli szukasz dietetyka, skorzystaj z wyszukiwarki dietetyków, by wybrać specjalistę dla Siebie!

Zobacz również: Jedz powoli, przeżuwając dokładnie każdy kęs  

Piśmiennictwo:

Shimamoto T., Yamamichi N., Kodashima S., Takahashi Y., Fujishiro M., Oka M., Mitsushima T., Koike K. No Association of Coffee Consumption with Gastric Ulcer, Duodenal Ulcer, Reflux Esophagitis, and Non-Erosive Reflux Disease: A Cross-Sectional Study of 8,013 Healthy Subjects in Japan,  PLoS One. Jun 12, 2013; 8 (6): e65996.

El-Serag HB., Satia JA., Rabeneck L. Dietary intake and the risk of gastro-oesophageal reflux disease: a cross sectional study in volunteers, Gut.  Jan 2005; 54(1): 11–17.

Śmiechowska M., Cugowska M. Rola żywności i żywienia w chorobie refluksowej, BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. –XLIV, 2011, 3: 298-304.

Holloway R.H. et al.: Provocation of transient lower esophageal sphincter relaxations by meals in patients with symptomatic gastroesophageal reflux. Dig. Dis. Sci., 36:1034-1039.

Dent J. et al.: Mechanisms of lower oesophageal sphincter incompetence in patients with asymptomatic gastroesophageal reflux. Gut, 29:1020-1028.