DIETA BEZGLUTENOWA – KIEDY JEJ STOSOWANIE PRZYNOSI KORZYŚCI

Dieta bezglutenowa do niedawna dotyczyła tylko osób chorych na celiakię. Gluten, którego panicznie boją się niektóre osoby, to nic innego jak mieszanka białek roślinnych (gluteniny i gliadyny), które można wyodrębnić z ziaren takich zbóż, jak: pszenica, żyto, jęczmień, orkisz. Kucharze cenią sobie gluten w swojej kuchni, gdyż to właśnie on jest odpowiedzialny za nadawanie ciastu ciągliwej konsystencji i tworzenie pęcherzyków powietrza przy jego wyrastaniu. Kilkanaście lat temu, gluten „siał postrach” tylko wśród osób cierpiących na celiakię. Natomiast dziś, spotykamy się nie tylko z modą na dietę eliminującą produkty zawierające gluten, ale także coraz częściej obserwuje się występowanie nadwrażliwości na ten składnik diety. Jednak czy rzeczywiście warto go całkowicie wyeliminować z naszego jadłospisu? Jeżeli tak, to kto powinien o tym pomyśleć? W jaki sposób zacząć eliminację glutenu? Te pytania są niezwykle ważne, a poznanie odpowiedzi na nie jeszcze ważniejsze, gdyż z najnowszych badań wynika, że przejście na dietę bezglutenową może okazać się  nie tylko bezcelowe, ale również w pewien sposób szkodliwe dla naszego zdrowia.

Zobacz również: Mąka bezglutenowa - z bananów, teff, czy batatów? 

DIETA BEZGLUTENOWA -  DIETETYCZNA MODA

Podążanie za modą w dietetyce może okazać się katastroficzne w skutkach! Przejście na dietę bezglutenową powinno być uzasadnione i uzgodnione z lekarzem/dietetykiem, nie może opierać się na argumencie „znane gwiazdy telewizyjne tak robią, to i ja też” lub „moja koleżanka po odstawieniu glutenu z diety czuje się lepiej, to i ja tak zrobię”

Wiele osób jest uczulonych np. na orzechy, a jednak nigdy nie słyszano o modzie na „dietę bezorzechową”.  Mogłoby się wydawać, że pod względem glutenu cały świat oszalał! Dlaczego? Od czego się zaczęło? Mianowicie, pewien australijski naukowiec Peter Gibson, w  roku 2011 ogłosił wyniki badań jakimi się zajmował przez dłuższy czas. Wynikało z nich, że nawet u osób nie cierpiących na celiakię, gluten przyczynia się do pojawienia takich dolegliwości, jak: ciągłe zmęczenie, bóle głowy, dolegliwości żołądkowe, wzdęcia, niestrawność , ból brzucha. W kolorowych czasopismach, na stronach internetowych zagrzmiało! Gluten był obwiniany za wszystko, już nie narażenie na stres/brak aktywności fizycznej/jedzenie w pośpiechu i byle czego/wieloletnie zaniedbania zdrowia, lecz właśnie gluten odpowiadał za naszą złą kondycję zdrowotną. W tym czasie powstało wiele poradników/książek kulinarnych z przepisami nie zawierającymi w swoim składzie produktów glutenowych/stron internetowych, w których można znaleźć informacje jak rozpocząć wykluczanie ze swojego życia glutenu/ w sklepach królują półki z żywnością bezglutenową/nawet leki są oznaczane, że nie zawierają w swym składzie glutenu…. W zasadzie można zauważyć w tych działaniach korzyści! Z pewnością życie stało się łatwiejsze dla osób cierpiących na celiakię, np. robienie zakupów okazało się łatwiejsze, zmalała także cena produktów bezglutenowych. Wybierając się do restauracji nareszcie kelner/kelnerka zaczęli rozumieć czym są dania bezglutenowe (pojawiły się bezpieczne miejsca dla osób nietolerujących glutenu, w których można ze spokojem zamówić coś dla siebie). Coraz częściej można także spotkać piekarnie bezglutenowe i nie trzeba męczyć się z niesmacznym chlebem bezglutenowym z paczek lub trudzić nad jego wypiekiem w warunkach domowych.

OD CZEGO ZACZĄĆ?

Jeżeli faktycznie od dłuższego czasu źle się czujesz, zamiast od razu sięgać po dietę bezglutenową wybierz się do swojego lekarza, niech wyśle ciebie na odpowiednie badania.

Być może twoje ciągłe zmęczenie to efekt np. przepracowania (praca i obowiązki domowe pochłaniają ciebie tak, że śpisz tylko 4-5 godzin), niedokrwistości z niedoboru żelaza (co może być związane z obfitymi i długotrwającymi miesiączkami), brakiem aktywności fizycznej, niedoboru składników pokarmowych…

Być może Twoje uczucie ciągłego wzdęcia jest związane np. z nietolerancją laktozy, spożywaniem dużej ilości produktów wzdymających, dysbiozą…

Być może Twoje bóle brzucha to jakaś densyfikacja, w obrębie powięzi, którą może uleczyć fizjoterapeuta/osteopata….

Być może Twoje bóle głowy wynikają ze złej postawy ciała jaką przybierasz np. siedząc za biurkiem lub z odwodnienia…

A może faktycznie cierpisz na nietolerancje lub nadwrażliwość na gluten? Jednak nie przekonasz się o tym jeżeli bez odpowiednich badań (na jakie skieruje Cię twój lekarz/dietetyk) rozpoczniesz dietę bezglutenową. Nie wykonuj niczego na własną rękę, w kwestii swojego zdrowia zasięgnij pomocy specjalistów lekarza/dietetyka/fizjoterapeuty.

CZY WIESZ, ŻE…

Dieta bezglutenowa dla wszystkich?  Wyżej wspomniany naukowiec, który można powiedzieć, że wszczął glutenowe szaleństwo, po dwóch latach od swojego pierwszego wystąpienia w tej sprawie, postanowił raz jeszcze wykonać podobne badania. Tym razem postanowił zabrać się za nie bardzo restrykcyjnie, do udziału w badaniu zaprosił m.in. osoby, które nie cierpiały na celiakię, ale uważały, że o wiele lepiej czują się, gdy stosują dietę bezglutenową. Co ciekawe, osobom tym podawano zwykłą żywność, twierdząc, że jest pozbawiona roślinnych białek. Jak się okazało, nie zaobserwowano u nich żadnego pogorszenia samopoczucia. Wręcz przeciwnie - póki członkowie eksperymentu byli przekonani, że nie jedzą glutenu, czuli się doskonale. Wielu specjalistów zajmujących się żywieniem człowieka, twierdzi wręcz, że wyeliminowanie glutenu z diety bez konsultacji z lekarzem, może doprowadzić do poważnych zaburzeń w organizmie, np.  wystąpienie licznych niedoborów składników ważnych dla funkcjonowania naszego organizmu, m.in. kwasu foliowego, witamin z grupy B, cynku, selenu, wapnia oraz magnezu, naturalnie można je suplementować lub szukać w diecie alternatyw, ale jeżeli nie ma takiej potrzeby dlaczego rezygnować z pełnowartościowych produktów, jak np. pieczywo pełnoziarniste?

DIETA BEZGLUTENOWA – KIEDY WARTO JĄ STOSOWAĆ?

Istnieją takie jednostki chorobowe, w których jest konieczność przestrzegania diety bezglutenowej, np. celiakia (jest to jedyny możliwy „lek” dla tych osób, by mogły zachować zdrowie) lub częściowego ograniczenia produktów zawierających gluten w diecie, jak np. w chorobie Hashimoto.

WARTO OGRANICZY GLUTEN W PEWNYCH CHOROBACH...

CELIAKIA

Osoby ze zdiagnozowaną celiakią powinny skonsultować się z dietetykiem i rozpocząć stosowanie diety bezglutenowej, bardzo restrykcyjnej. Ich organizm reaguje wytworzeniem reakcji immunologicznej na tę grupę białek. Nieleczona dietą celiakia prowadzi do zaniku  kosmków jelitowych, co uniemożliwia wchłanianie składników odżywczych z pokarmu, dodatkowo może dojść do rozwoju nietolerancji np. laktozy lub innych składników diety. Choroba ta może przybierać różny stopień nasilenia. U niektórych osób ujawnia się w zaostrzonej formie dopiero w pewnym momencie życia. Osoby, które podejrzewają, że cierpią na tę chorobę, powinny skonsultować się z lekarzem, on z pewnością, w takiej sytuacji zleci wykonanie odpowiednich badań/testów laboratoryjny. Jeżeli wykażą one zwiększoną ilość specyficznych przeciwciał, następnie warto wykonać także test genetyczny w tym kierunku.

AUTYZM

Rzeczywiście istnieje koncepcja, która mówi o tym, że u dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, warto wprowadzić dietę bezglutenową, bezkazeinową i z ograniczeniem cukrów prostych. Na obecnym poziomie wiedzy trudno jednoznacznie powiedzieć, czy dieta ta jest niezbędna i czy jest skuteczna (w łagodzeniu objawów choroby, a nie jej leczeniu). Jednakże istnieją świadectwa potwierdzające skuteczność takich zmian w żywieniu chorych dzieci, ale też wiele badań negujących sensowność podejmowania wysiłków tego typu. Potrzeba większej ilości badań na ten temat, jeżeli jednak dana osoba zdecyduje się na taką zmianę żywienia u swojego dziecka, koniecznie powinna to przedyskutować z lekarzem prowadzącym i dietetykiem.

PCOS

Istnieją doniesienia naukowe, wskazujące na sensowność wprowadzenia diety bezglutenowej u kobiet cierpiących na zespół policystycznych jajników. Niektóre z wyników badań głoszą, że wykluczenie glutenu z diety osób cierpiących na PCOS może łagodzić objawy tej choroby. Mimo to pojawiają się także sprzeczne doniesienia na ten temat. Podobnie jak w przypadku dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, nadal należy czekać na większa liczbę badań dotyczących tego zagadnienia. Jednakże dietetyk może zaproponować ograniczenie glutenu i wprowadzenie pewnych alternatyw dla częściowo eliminowanych produktów.

CHOROBY TARCZYCY

W niedoczynności tarczycy, chorobie Hashimoto obecnie zaleca się rozważenie zastosowania diety eliminującej potencjalne alergeny pokarmowe jak gluten i/lub nabiał. Wszystko powinno odbywać się pod nadzorem lekarza prowadzącego i dietetyka.

Zobacz również: Dieta przy niedoczynności tarczycy

Piśmiennictwo:

Nadwrażliwość pokarmowa EK CIELECKA, K DEREŃ, A GRZEGORCZYK - Alerg. Astma Immunol, 2010 - moj.alergie.pl

Dieta bezglutenowa E Lange, J RACHTAN-JANICKA… - Prószyński i S- …, 2006 - wszechnica-zywieniowa.sggw.pl

Celiakia. Cz. II. Dieta bezglutenowa A Korfel - Przegląd Piekarski i Cukierniczy, 2005 - agro.icm.edu.pl

Dieta bezglutenowa w praktyce dietetyka R Wierzejska - Żywienie Człowieka i Metabolizm, 2012 - agro.icm.edu.pl

Celiakia i dieta bezglutenowa G Konińska, A Marczewska, M Źródlak.

Gluten causes gastrointestinal symptoms in subjects without celiac disease: a double-blind randomized placebo-controlled trial SJ Shepherd, JG Muir, PR Gibson - The American journal of …- 2011 - nature.com

No effects of gluten in patients with self-reported non-celiac gluten sensitivity after dietary reduction of fermentable, poorly absorbed, short-chain carbohydrates ED Newnham, O Rosella, JG Muir, PR Gibson - Gastroenterology, 2013 – Elsevier

Is gluten a cause of gastrointestinal symptoms in people without celiac disease? JR Biesiekierski, JG Muir, PR Gibson - Current allergy and asthma reports, 2013 - Springer

Nutritional deficiencies in children for example of autistic children J Kałużna-Czaplińska, M Michalska, E Socha - 2009 - czytelniamedyczna.pl

Dieta bezglutenowa a leczenie zaburzeń ze spektrum autyzmu–skrótowy przegląd piśmiennictwa KK Hozyasz, H Gryglicka, J Żółkowska - Prz Gastroenterol, 2010 - termedia.pl

Sategna-Guidetti C1, Volta U, Ciacci C, Usai P, Carlino A, De Franceschi L, Camera A, Pelli A, Brossa C.Prevalence of thyroid disorders in untreated adult celiac disease patients and effect of gluten withdrawal: an Italian multicenter study. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11280546

Ventura A1, Neri E, Ughi C, Leopaldi A, Città A, Not T. Gluten-dependent diabetes-related and thyroid-related autoantibodies in patients with celiac disease. J Pediatr. 2000 Aug;137(2):263-5. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10931424