DIETA DLA SENIORÓW
Zalecenia dietetyczne dla osób w wieku starszym (60+) z pewnością różnią się od wskazówek jakie przekazuje się osobom np. 30 letnim. Modyfikacje w dotychczasowym stylu życia są związane ze zmianami jakie zachodzą w organizmie seniora. Program żywieniowy dla osoby powyżej 60 r.ż., powinien uwzględniać m.in. łatwostrawność proponowanych produktów/dań, zapotrzebowanie energetyczne na składniki odżywcze oraz płyny. Dietetyk tworząc jadłospis dla seniora musi zwrócić uwagę na wielolekowość oraz schorzenia dotykające układ ruchu.
ZMIANY W FUNKCJONOWANIU ORGANIZMU LUDZKIEGO ZWIĄZANE Z WIEKIEM
Braki w uzębieniu – pojawia się konieczność noszenia protezy, przez co mogą wystąpić problemy z gryzieniem i żuciem pokarmów, a także ich trawieniem.
Zmniejszenie ilości wydzielanej silny przez ślinianki – pojawia się uczucie suchości w jamie ustnej, problemy z formowaniem i połykaniem bolusów pokarmu.
Zmieniają się także nasze kubki smakowe – dochodzi do zaburzeń w odczuwaniu smaków i utrata apetytu (zobacz: Brak apetytu - jak temu zaradzić?).
Niektóre osoby skarżą się na trudności w połykaniu kęsów pokarmu – co jest związane z osłabioną pracą mięśni przełyku.
W mniejszej ilości produkowana i wydzielana jest żółć – co utrudnia m.in. trawienie tłuszczów. Zmniejsza się także wydzielanie kwasu solnego i enzymów trawiennych –co sprawia problemy w trawieniu i wchłanianiu składników zawartych w spożytych pokarmach.
Obserwuje się spowolnienie perystaltyki przewodu pokarmowego – osoby starsze częściej narzekają na występowanie zaparć niż osoby młode. Dodatkowo skarżą się na uczucie zalegania pokarmu w żołądku i ciągłe odczucie wzdęcia.
Zobacz również: Demencja starcza - czy można jej przeciwdziałać dietą?
DIETA DLA SENIORÓW - WAŻNE ZALECENIA DIETETYCZNE
WSKAZÓWKA NR 1: JEDZ REGULARNIE, ZADBAJ O TO BY DIETA BYŁA UROZMAICONA
Staraj się jeść częściej, ale mniejsze porcje. Możesz spożywać 5-6 posiłków dziennie, średnio co 2,5-3 godziny.
Zadbaj o to by móc spożywać pokarm bez problemów – zadbaj o swoje uzębienie, dobierz odpowiednią protezę, staraj się starannie przeżuwać każdy kęs pokarmu, w miłej i spokojnej atmosferze.
Dbaj o to by posiłki były atrakcyjne, przyciągały kolorem i zapachem oraz smakiem. Zrezygnuj z soli, wykorzystuj zioła i przyprawy (zobacz: Szczypta smaku i zdrowia w przyprawach - Na co warto postawić w kuchni).
Unikaj potraw smażonych i pieczonych na tłuszczu. Wybieraj gotowanie na parze lub w wodzie, pieczenie w folii lub duszenie bez tłuszczu.
Wybieraj produkty jak najmniej przetworzone, świeże, sezonowe.
Staraj się by podstawą diety były warzywa (gotowane/duszone/przetarte).
Nie zapominaj o rybach, staraj się by w Twoim jadłospisie zagościły 2 razy w tygodniu.
Dużo osób starszych, w związku z problemami wynikającymi z układu ruchu, rezygnuje z aktywności fizycznej jaką do tej pory wykonywali. Obserwuje się, że zmniejsza się ich zapotrzebowanie energetyczne organizmu, co także związane jest malejącą podstawową przemianą materii. Warto zachować umiar w spożyciu różnych produktów, spożywać mniejsze porcje, rozsądnie, nie przejadać się.
Warto zapytać lekarza o możliwe interakcje między zażywanymi lekami a spożytym pokarmem/wypijanymi płynami.
Jeżeli nie cierpisz na zgagę wybieraj pieczywo z mąki graham lub orkiszowej. Jeżeli tolerujesz pieczywo z ziarnami, razowe możesz zjadać np. do 3-4 kromek dziennie. Chleb zamiast masła możesz smarować margaryną z fitosterolami lub oliwą z oliwek bądź olejem lnianym.
Jeżeli odczuwasz uczucie wzdęcia ogranicz w diecie produkty wzdymające i ciężko strawne. Uważaj na cebulę, czosnek, brokuły, kalafior, suche nasiona roślin strączkowych – jeżeli już przygotowujesz dodawaj takie przyprawy, jak: kminek/cząber/ koper włoski.
Zastanawiasz się nad suplementacją np. witaminami i składnikami mineralnymi? Przede wszystkim żadnych preparatów nie można stosować bez konsultacji z lekarzem! Tylko on może zalecić, oprócz racjonalnej diety, przyjmowanie dodatkowo preparatów zawierających np. wapń, witaminę D, witaminę B6 i ewentualnie inne witaminy. Wzrost zapotrzebowania na witaminę B6 często wynika z faktu, że wiele leków, przyjmowanych w związku z występującymi jednostkami chorobowymi, zmniejsza jej wchłanianie. Istnieją również doniesienia, że w starszym wieku znacznie zwiększa się zapotrzebowanie na witaminy B2, B12 i kwas foliowy, co może być spowodowane ich gorszym przyswajaniem oraz współistnieniem niektórych schorzeń wpływających na ich wykorzystanie.
Zobacz również: Witaminy z grupy B - witamina B12
WSKAZÓWKA NR 2: NIE ZAPOMINAJ O WODZIE!
U osób starszych obserwuje się zmniejszone odczuwanie pragnienia. Jest to bardzo niebezpieczne, ponieważ może grozić odwodnieniem organizmu. Dodatkowo zmniejsza się zawartość wody w składzie ciała osoby starszej. SYGNAŁY JAKICH NIE MOŻNA BAGATELIZOWAĆ! OBJAWY ŚWIADCZĄCE O ODWODNIENIU ORGANIZMU – NIE DOPUŚĆ DO ICH WYSTĄPIENIA – PAMIĘTAJ O WODZIE!
Osłabienie, szybka męczliwość
Zawroty/ bóle głowy (zobacz: Produkty przyprawiające o ból głowy - na co uważać przy migrenach)
Skurcze i bóle mięśni
Zaburzenia widzenia
Suchość w ustach
Zaburzenia funkcji poznawczych i pracy serca
Przyspieszony oddech
Nudności
Spadek masy ciała
Zaleca się wypijanie 2l płynów dziennie (1l wody mineralnej niskosodowej niegazowanej oraz 1 l innych płynów). Płyny warto wypijać małymi łykami w równych odstępach czasu. W dni upalne, przy zwiększonej aktywności fizycznej, należy wypijać wodę mineralną w większych ilościach. Jeżeli cierpisz na niewydolność serca, zapytaj lekarza ile l płynów dziennie możesz wypijać. Ogranicz kawę i mocne napary herbat. Wybieraj wodę z sokiem z cytryny i miętą, soki warzywne, napary ziołowe np. z morwy białej/ czystka/ rumianku. Staraj się nie słodzić, jeżeli nie potrafisz obejść się bez słodkiego smaku, to sięgaj po alternatywę jaką jest np. ksylitol lub stewia – naturalne słodziki.
WSKAZÓWKA NR 3: ZADBAJ O RUCH KAŻDEGO DNIA!
Aktywność fizyczną zaleca się osobie w każdym wieku, jednak powinna ona być dostosowana do możliwości zdrowotnych organizmu. Przed rozpoczęciem ćwiczeń warto skonsultować się z fizjoterapeutą/ ortopedą/ lekarzem rodzinnym i zapytać jaka forma ruchu będzie najlepsza dla Twojego ciała.
Piśmiennictwo:
Żywienie człowieka tom 2 – red. J.Hasik, J.Gawęcki; PWN 2000 Praktyczny podręcznik dietetyki – red. M.Jarosz; IŻŻ Warszawa Odżywianie się osób w podeszłym wieku – E.Jabłoński, U.Kaźmierczak, „Gerontologia Polska”, tom 13, nr 1, 48-54