GRUSZKA - ISTOTNY PRODUKT W TWOIM JADŁOSPISIE
Grusza pospolita (Pyrus communis L.)to gatunek drzew, który wydaje tzw. owoce jabłkowate, gruszkowatego kształtu - nazywamy je w Polsce gruszkami. Gruszki występują nie tylko w Europie lecz także w Afryce i Azji. Do nas przybyła ze starożytnej Persji, a jej początki sięgają czasów prehistorycznych. Jej smak doskonale znamy, m.in. z deserów, jednak coraz częściej kucharze wykorzystują ją do dań słonych i ostrych. Dietetycy także zachęcają do włączenia gruszki w swój tygodniowy jadłospis, dlaczego? Gruszka to owoc o wielu korzystnych dla zdrowia człowieka właściwościach, choć nie wszyscy mogą cieszyć się jej bogatym w cenne związki składem i smakiem!
GRUSZKA - JAKĄ KUPOWAĆ?
Rozpoczął się sezon, w którym sklepy oferują nam zakup gruszek o różnych kształtach i barwie, jakie są najlepsze? Jak prawidłowo je wybierać? Czy kupować gruszki w sklepie, czy może lepiej na pobliskim ryneczku?
Gruszka w zależności od odmiany drzewa z jakiego pochodzi może mieć różną wielkość i kolor. Owoce pochodzące z dzikorosnących drzew wyróżniają się szeroką paletą kolorów (zieloną, żółtą, czerwoną, zieloną z czerwonym rumieńcem), zazwyczaj są niewielkie, ich miąższ jest bardziej twardy/zbity, a smak lekko cierpki, by móc delektować się ich słodyczą, muszą chwilę uleżeć. Natomiast gruszka pochodząca z odmian uprawianych jest duża, bardzo słodka i soczysta, najczęściej żółtawego koloru.
Jako dietetyk zawsze zachęcam do zakupu naturalnych, pochodzących z ekologicznych upraw warzyw i owoców, więc jeżeli macie taką możliwość, to śmiało sięgajcie po te produkty, w tym gruszki.
W sklepie zwracajcie uwagę na pochodzenie owoców oraz stopień ich dojrzałości. Im owoc bardziej miękki, tym zawiera w sobie więcej cukrów prostych, co zwiększa jego indeks glikemiczny i kaloryczność. Sięgając po gruszkę, wybierz tę lekko miękką, bardziej twardą, ze skórką bez widocznych uszkodzeń/gnicia.
GRUSZKA I JEJ ODMIANY W POLSCE
W Polsce możemy zakupić różne odmiany gruszek, co jest związane z porą ich dojrzewania.
LIPIEC- WRZESIEŃ
Do letnich odmian gruszek, należą:
Faworytka – gruszka tej odmiany jest bardzo duża, z pewnością to wyróżnia ją spośród reszty leżących obok w sklepie. Skórka tego owocu jest gruba, koloru zielonego (czasem z lekkim czerwonym rumieńcem). Miąższ faworytki jest kremowobiały, soczysty i luźny, to odmiana deserowa.
Lipcówka – owoc ma kształt jajowaty, jest średniej wielkości, zielono-żółta skórka delikatnie błyszczy się, często jest pokryta czerwono- pomarańczowym rumieńcem. Środek gruszki należy do soczystych, luźnych i ziarnistych, ma barwę lekko kremową. Owoców tej odmiany nie powinno się przechowywać. Kucharze wykorzystują tę gruszkę do przygotowania deserów.
Zobacz również: Owoce egzotyczne - czyli jakie właściwości ma tropikalna słodycz?
KONIEC WRZEŚNIA - POCZĄTEK PAŹDZIERNIKA
Gruszka niektórym z nas kojarzy się z końcem lata i początkiem jesieni, faktycznie jesienią, możemy skosztować dużą liczbę odmian tego owocu, oto kilka takich przykładów:
Konferencja- to chyba najczęściej kupowana odmiana gruszki w Polsce. Jej owoce mogą być zarówno średnich jak i dużych rozmiarów. Skórka tej gruszki jest gładka i gruba, matowa o kolorze zielonym, a gdy dojrzeje nabiera złotobrązowy kolor z charakterystycznym ordzewieniem. Miąższ ma żółtobrązowy i bardzo słodki oraz aromatyczny. Niektórzy zajdają je na surowo, dodają do jogurtów lub zabierają się za przetwory i przygotowanie z nich soków na zimę.
Bonkreta Williamsa – ta gruszka jest raczej średniej wielkości, a skórka tej odmiany należy do jasnopomarańczowej, cienkiej z małym rumieńcem, ma lekko winny posmak. Doskonale nadaje się do deserów i wykonania na jej bazie przetworów.
Lukasówka- owoce są sporej wielkości, jajowate, odznaczają się gładką i jasnozieloną skórką. Miąższ ma barwę żółtawobiałą, jest średnioziarnisty. Jest słodka i także wykorzystywana do deserów lub na soki.
PAŹDZIERNIK
Zimą możemy zajadać się gruszkami, których okres dojrzewania przypada na drugą połowę października lub odmianami azjatyckimi:
Komisówka – owoce tej odmiany można przechowywać, aż do grudnia. Niestety nie nadają się do wykonania na ich bazie przetworów lub deserów, zaleca się zjadać je na surowo.
General Leclerc- gruszki tej odmiany posiadają bardzo charakterystyczne brązowo miodowe, ordzewienie, a sam miąższ określa się w smaku za kwaskowo słodki. Są zjadane na surowo.
W dużych marketach możemy także natrafić na odmiany gruszek azjatyckich:
Chojuro - nazywane także gruszko-jabłkami, co jest związane z ich kształtem.
Nijisseki.
GRUSZKI W NASZEJ KUCHNI
W jaki sposób możesz wykorzystać gruszkę w swojej kuchni? W zależności od odmiany (patrzy wyżej), kucharze przygotowują na jej bazie, m.in.:
napoje alkoholowe (wódki i nalewki),
suszone owoce – przekąski/czipsy jako idealny dodatek do zup np. z pietruszki,
słone przekąski,
ostre przekąski,
zapiekanki z gruszek z kremem jajecznym,
placki i ciastka z gruszką,
gruszki w zaprawie z rozmarynem,
grillowane gruszki nadziewane np. wątróbką,
musy gruszkowe z kremem np. jabłkowym,
sałatki (szczególnie z dodatkiem sera gorgonzola/ roquefort i/lub orzechami).
To także doskonały dodatek do dań mięsnych (filet z piersi kurczaka, karkówka), nadzienie, np. do kaczki, także do dań z ryb (np. z łososiem).
Warto wiedzieć! Gruszki to owoce, które nie nadają się do zamrażania! Nie powinny być przechowywane razem z jabłkami, gdyż są wrażliwe na etylen i przez to szybciej ulegają zepsuciu.
KORZYŚCI Z JEDZENIA GRUSZEK
Dlaczego warto zajadać się gruszkami? Naturalnie z umiarem, włączając gruszkę 1-2 razy w tygodniu do swojej diety, np. do drugiego śniadania. Oto kilka przykładowych jej zalet:
Już w starożytności doceniano owoc gruszy, gdyż w tamtych czasach popularne było wypijanie naparu z gruszek przy takich dolegliwościach, jak: przeziębienie, gorączka, kaszel (zobacz: Rosół z kury - czy aby na pewno najlepszy sposób na infekcje?). Gruszka po upieczeniu wykorzystywana była w celu łagodzeniu dolegliwości trawiennych. Do tej pory uznaje się także gruszkę za owoc wzmacniający i będący jednym z afrodyzjaków.
Obecnie, wyniki badań nad tym owocem i jego składem, sugerują, że zjadanie gruszek może zmniejszać ryzyko wystąpienia udaru mózgu , gdyż jak się okazuje przed wystąpieniem tej jednostki chorobowej najlepiej chronią owoce z odznaczające się biały miąższem. Jednak wciąż nie ma wyjaśnienia dlaczego tak właśnie się dzieje. Przypuszczalnie to zasługa błonnika pokarmowego.
Według naukowców umieszczenie gruszki w swojej diecie może zapobiec rozwojowi nadciśnienia tętniczego krwi. Co ciekawe gruszka zawiera duże ilości potasu, pozytywnie wpływające na nasz układ krążenia.
Gruszka działa moczopędnie.
Ze względu na zawartość błonnika pokarmowego, gruszki okazują się idealną terapią w leczeniu zaparć, ale także biegunek. Gdy wybierzemy gruszki miękkie i dojrzałe, skończą się nasze problemy z zaparciami - to dobry sposób na pobudzenie perystaltyki jelit. Natomiast zjedzenie gruszki należącej do odmiany, która w smaku jest cierpka i mało soczysta, może zahamować biegunkę, tutaj swoją rolę odgrywają przeciwbiegunkowe garbniki znajdujące się w tym owocach. Choć należy zachować ostrożność, bo zjedzenie dużej ich ilości, może zadziałać odwrotnie i wzmocnić już istniejący problem.
Gruszki to dobre źródło także kwasu foliowego, mogą po nie sięgać kobiety w okresie prekoncepcyjnym i w trakcie ciąży (choć tu warto uważać i sprawdzić indywidualnie jak organizm na nie zareaguje, by nie pojawiły się kłopoty trawienne).
Średnio dojrzałe owoce, lekko twarde mogą być spożywane przez diabetyków, ich indeks glikemiczny wynosi wtedy ok. 30.
W 100g gruszek znajduje się ok. 57 kcal. Owoc ten to źródło, m.in. witaminy C, kwasu foliowego, niacyny, witaminy K, potasu, fosforu, wapnia, magnezu.
O korzystnych właściwościach gruszki wiedzą nie tylko dietetycy, ale także kosmetolodzy, ekstrakt z gruszek wykorzystywany jest do produkcji szamponów do włosów lub w leczeniu dermatoz, trądziku.
KTO POWINIEN NA NIE UWAŻAĆ ?
Niestety istnieją takie przypadki, w których powinniśmy unikać spożywania gruszek.
Osoby wrażliwe na surowe owoce (z dolegliwościami żołądkowo-jelitowymi), powinny sięgać po gruszki w wersji przetworzonej (np. z kompotu). Diabetykom i osobom będącym na diecie redukcyjnej nie zaleca się zjadania owoców dojrzałych i bardzo miękkich, w których jest większa ilość cukru prostego.
Niektóre osoby mogą mieć alergie na gruszki, to najczęściej wynik reakcji krzyżowej między pyłkami drzew (np. brzozy), a białkiem pokarmowym. Alergia na gruszki najczęściej prezentuje się w pod postacią zespołu alergii jamy ustnej. Na początku dochodzi do wystąpienia nieżytu nosa, a następnie pojawienia się pokrzywki kontaktowej (w tym miejscu, które miało kontakt z owocem, np. palce, usta).
Zobacz również artykuł o alergiach krzyżowych
Piśmiennictwo:
Cezary Pacyniak: Najstarsze drzewa w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo PTTK Kraj, s. 103. ISBN 83-7005-199-5.
Grzegorz Łysiak: Uprawa i odmiany gruszy. Warszawa: Hortpress, 2006, s. 156. ISBN 83-89211-18-1.
Jakość owoców wybranych odmian gruszy w zależności od temperatury przechowywania A Wawrzyńczak, KP Rutkowski… - Zesz. Nauk. Inst. Sadow. …, 2008 - insad.pl
Kunachowicz Hanna, Nadolna Irena, Iwanow Krystyna :Wartość odżywcza wybranych produktów spożywczych i typowych potraw. Wydawnictwo Lekarskie PZWL
Wplyw procesu odwadniania osmotycznego na zawartosc polifenoli w suszach gruszkowych [Pyrus communis i Pyrus pyrifolia] M Kopera, M Mitek - Żywność Nauka Technologia Jakość, 2007
Wpływ zróżnicowanego nawożenia potasem na wzrost i owocowanie pięciu odmian gruszy, K Zygmuntowska, E Jadczuk-Tobjasz - Zeszyty Naukowe Instytutu …, 2008
Szkodliwość kwieciaka jabłkowca (Anthonomus pomorum L.) na odmianach uprawnych gruszy azjatyckiej (Pyrus pyrifolia NAKAI) E Molenda, E Pitera - Zesz. Nauk. Inst. Sad. i Kwiac, 2008 - inhort.pl
Zmiany składu chemicznego owoców wybranych odmian gruszy azjatyckiej i europejskiej w czasie przechowywania M Kopera, M Wolszakiewicz… - … : nauka-technologia-jakość, 2005 - yadda.icm.edu.pl
http://wyborcza.pl/TylkoZdrowie/1,137474,18819706,16-powodow-dla-ktorych-warto-jesc-gruszki.html
Charakterystyka chemiczna owocow wybranych odmian gruszy azjatyckiej [Pyrus pyrifolia] M Kopera, M Mitek - Żywność Nauka Technologia Jakość. …, 2003 - agro.icm.edu.pl