HERBATA YERBA MATE - CO NA TO DIETETYK?
Herbata yerba mate to napój, o którym słyszał chyba każdy. Być może nie wszyscy wiedzą jaki ma smak, ale w obecnych czasach, nie trudno nie usłyszeć/zauważyć tej dość popularnej nazwy napoju, który wielu osobom zastępuje każdego dnia kawę. Dobrze znać także inne jej określenia, m.in. herbata jezuitów, misyjna czy paragwajska, co zaoszczędzi nasz czas np. dokonując wyboru herbaty w sklepie podczas robienia zakupów (czytaj: Gatunek herbat a wartości odżywcze - liściasty łyk zdrowia). Czy faktycznie, wypijanie naparów z pokruszonych liści oraz łodyg ostrokrzewu paragwajskiego (Ilex paraguariensis), może zastępować poranną kawę i wpływać tak samo pobudzająco na nasz organizm? Czy Yerba mate ma również inne właściwości i czy jej włączenie do diety jest bezpieczne dla każdego?
POPULARNOŚĆ YERBA MATE, PARZENIE HERBATY
Ostrokrzew paragwajski porasta tereny Paragwaju, Urugwaju, południowej części Brazylii oraz północnej Argentyny. Jego liście i łodyżki są zbierane, a następnie poddane procesom technologicznym (m.in. suszenie, prażenie, kruszenie), mającym na celu wytworzenie popularnego produktu – Yerba mate. W wyżej wymienionych krajach, wypijanie naparów herbaty paragwajskiej, jest czymś naturalnym, a jej spożycie w ciągu dnia może dochodzić nawet do objętości 1l/ osobę/dobę.
W naszym kraju, mimo popularności nazwy Yerba mate, niewiele osób wypija w sposób regularny wspomniany napój. Naturalnie zdarzają się osoby, które nie wyobrażają sobie dnia bez wypicia herbaty jezuitów. Co więcej, jej fani uważają, że ma ona lepsze właściwości pobudzające niż doskonale znana nam w Polsce, kawa (zobacz też: Mała czarna? Nie tylko, czyli popularne rodzaje kawy).
Istnieje kilka jej rodzajów, m.in.: arbacua (wędzona dymem z palonego drewna), ostada (jej liście poddaje się pieczeniu, jej wypicie pozostawia słodki posmak w ustach), laborada con palo (trochę gorszej jakości, oprócz liści znajdziemy w niej także gałązki), sin palo (kupując ten rodzaj, możesz być pewien, że sięgasz po herbatę mającą w składzie tylko liście).
W jaki sposób przygotować „yerbę”?
Najczęściej Yerba mate jest wypijana w formie naparów bądź wywarów. Niestety trudno odkryć jaka receptura na jej przygotowanie jest właściwa i prawdziwa. Obecnie istnieje wiele wskazówek dotyczących jej zaparzania, jednak różnią się one od siebie znacząco. Opierając się na informacjach z badań naukowych najlepsza herbata Yerba mate wymaga pewnych warunków przygotowania:
parzenie w temperaturze 70°C, przez okres 45 minut!
Jeżeli zalejemy „yerbę” wrzątkiem (wodą mającą 100°C), musimy liczyć się z tym, że niezależnie od czasu parzenia, będzie ona mało wydajna. W dodatku nie uzyskamy takiej dawki kofeiny o jakiej myślimy. W takich warunkach, otrzymujemy napar herbaty paragwajskiej mający 2 razy mniej kofeiny niż gdybyśmy zaparzali ją w wyżej przedstawionych warunkach optymalnych.
Dodatkowo warto przyswoić wskazówki, zagorzałych fanów tego napoju, takie jak:
przygotowując „yerbę” najlepiej wsypać ok. 2/3 liści do naczynka,
kolejno przesypać cały susz na jedną stronę,
włożyć bombillę (rurkę do picia),
na koniec w puste miejsce nalać wodę o odpowiedniej temperaturze, dlatego warto zaopatrzyć się w termometr kuchenny.
Najlepiej przygotować Yerba mate w specjalnym naczyniu, nazywanym po prost- mate. Często jest one wykonywane z drewna, ale można także zakupić ceramiczne. Co ciekawe, w rdzennych krajach herbaty paragwajskiej, wypija się ją w guampa przygotowanej z krowiej racicy.
Gdy zamierzamy już delektować się tym napojem, pamiętajmy!
Gdy woda wsiąknie w liście „yerby”, można dolać około 2-3 łyków wody, następnie wypić.
Czynność związaną z dolewaniem wody, należy powtarzać dopóki liście nie utracą swojej barwy.
HERBATA YERBA MATE - WŁAŚCIWOŚCI, BEZPIECZEŃSTWO STOSOWANIA
Faktem jest, że napar z herbaty paragwajskiej dostarcza naszemu organizmowi dawkę kofeiny, o czym świadczą informacje, zawarte w różnych publikacjach naukowych. Jednak na jej zawartość w naparze wpływ będą mieć, np. warunki zaparzania liści Yerba mate.
To ile tej kofeiny znajdziemy w naparze herbaty paragwajskiej?
W Yerba mate znajdziemy zarówno kofeinę, jak i teofilinę i teobrominę. Samej kofeiny jest w niej od 0,5 do 2%, co jest znacząco zależne od danego gatunku.
Warto wiedzieć, że kofeina w Yerba mate nazywana jest „mateiną”. Jest ona całkowicie wykorzystywana przez organizm człowieka, nie kumuluje się w nim, a działanie pobudzające „yerby” może trwać od 2,5 do około 5 godzin.
Spożycie kofeiny jest bezpieczne gdy wynosi w ciągu dnia 100-400 mg. W takiej ilości może „pobudzać nas do działania” (stymuluje, m.in. pracę nerek, układu krążenia, zwiększa przemianę materii) i zwiększać na czas jej działania, naszą sprawność myślenia . Jednak powinny na nią uważać osoby cierpiące na schorzenia przewodu pokarmowego, np. zapalenie błony śluzowej żołądka, wrzody żołądka, zgagę (czytaj: Refluks żołądkowo-przełykowy a dieta). Trudno określić jaka jest dokładnie dawka toksyczna dla kofeiny, co jest związane z różną szybkością szlaku metabolicznego oraz wrażliwością receptorów w organizmie u danej osoby (czytaj: Metabolizm - typy metaboliczne). W niektórych publikacjach możemy znaleźć informacje: „różna ilość dziennego spożycia kofeiny wykazującego działanie toksyczne dla organizmu zdrowego człowieka, może być to dawka dla jednych wynosząca 0,5 g, a dla innych 1,5 g”.
Uważa się, że herbata Yerba mate, może mieć także działanie:
przeciwutelniające, ze względu na obecność silnych antyoksydantów w jej składzie (czytaj: Zwalcz wolne rodniki dużymi wartościami ORAC);
chemioprewencyjne;
obniżające poziom tzw. złego cholesterolu, a podnoszące wartości dobrego;
zapobiegające miażdżycy (czytaj: Miażdżyca - jakie mam szanse, by nie zachorować?) ;
wspomagające pracę układu krążenia;
wspomagające utratę „zbędnych kilogramów” (zobacz: Odchudzanie - 10 najpopularniejszych mitów oraz Odchudzanie - 10 najczęstszych błędów);
pobudzające procesy trawienne;
przeciwzapalne, przeciwgrzybicze i przeciwpasożytnicze.
Uwaga! Jednak warto śledzić pojawiające się informacje o możliwym działaniu szkodliwym herbaty paragwajskiej na organizm ludzki. Istnieją poglądy, że może ona mimo sugerowanego działania przeciwnowotworowego, jednak sprzyjać procesom nowotworowym. Chociażby z uwagi na zawartość w niej np. wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA), o właściwościach rakotwórczych. Istotne jest by zachować umiar w jej spożyciu i kupować produkt najwyższej jakości, a włączenie do diety najbezpieczniej byłoby skonsultować z lekarzem lub dietetykiem.
Czytaj: Czystek - pić czy nie?
PIŚMIENNICTWO
Bastos DHM, Ishimoto EY, Marques MOM, Ferri AF, Torres EAFS. 2006b. Essential oil and antioxidant activity of green Mate and Mate tea (Ilex paraguariensis) infusions. J Food Comp Anal 19:538–43.
Linares A. R., Hase S.L., Vergara M.L., Resnik S.L.: Modeling yerba mate aqueous extraction kinetics: Influence of temperature. Journal of Food Engineering, 2010; 97:471-477.
Amimoto K, Yoshikawa K, Arihara S. 1993. Triterpenes and triterpene glycosides from the leaves of Ilex rotunda. Phytochem 33:1475–80.
Anesini C., Turner S., Cogoi L., Filip R.: Study of the participation of caffeine and polyphenols on the overall antioxidant activity of mate (Ilex paraguariensis). LWT - Food Science and Technology, 2012; 45:299-304.
Young-Rye Kang, Hak-Yong Lee, Jung-Hoon Kim I wsp. Anti-obesity and anti-diabetic effects of Yerba Mate (Ilex paraguariensis) in C57BL/6J mice fed a high-fat dietLab Anim Res. 2012 Mar;28(1):23-29. English. Published online March 21, 2012. https://doi.org/10.5625/lar.2012.28.1.23
Atoui AK, Mansouri A, Boskou G, Kefalas P. 2005. Tea and herbal infusions: their antioxidant activity ad phenolic profile. Food Chem 89:27–36.
Calvino A. 2005. Note. Caffeine content and dynamical bitterness of Yerba Mate Ilex paraguariensis infusions. Food Sci Tech Int 11:401–7.
Santiago Isolabella, Laura Cogoi, Paula López, Claudia Anesini, Graciela Ferraro, Rosana Filip, Study of the bioactive compounds variation during yerba mate (Ilex paraguariensis) processing, Food Chemistry 122, 3, 1 October 2010, 695–699.