Poliole - naturalne słodziki. Czy ksylitol i spółka to dobra alternatywa dla cukru?
Poliole, dokładniej ich grupa - alkohole cukrowe (cukrole), to związki stosowane jako naturalne słodziki. Jak sama nazwa wskazuje należą do pochodnych alkoholi, jednak inna budowa tych związków oraz sposób ich metabolizowania przez człowieka sprawia, że nie grozi nam od nich alkoholowe upojenie. Również względem innych cukrów w naszej diecie takich jak glukoza i fruktoza, ich trawienie i wchłanianie przebiega odmiennie. Przekłada się to nie tylko na ich mniejszą kaloryczność, ale również na inne, korzystne właściwości.
Poliole na sklepowych półkach
Zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej nr 1333/2008 z 16 grudnia 2008r. w sprawie dodatków do żywności, do polioli dopuszczonych do stosowania w krajach Unii Europejskiej, w tym w Polsce należą: E420 - Sorbitole E421 - Mannitol E954 - Izomalt E965 - Maltitole E966 - Laktitol E967 - Ksylitol E968 - Erytrytol (Erytrol) Jak łatwo zauważyć jest to dosyć liczna grupa, w której poszczególne związki różnią się między sobą.
Poliole - słodka alternatywa cukru
To, że nadmierne spożywanie cukru rafinowanego (sacharozy), glukozy, fruktozy czy produktów dosładzanych syropem glukozowo-fruktozowym niesie za sobą negatywne konsekwencje dla zdrowia i naszej sylwetki, nikogo nie trzeba przekonywać. Nie dziwi zatem, że konsumenci poszukują alternatyw i zwracają się w kierunku słodzików. Należą do nich m.in. naturalnie występujące w roślinach poliole wymienione wyżej. Charakteryzują się podobną do cukru intensywnością słodyczy przy obniżonej kaloryczności. Średnio 1g polioli dostarcza ok. 2,4 kcal, podczas gdy 1g cukru – 4 kcal, ponadto mają niższy indeks glikemiczny i insulinowy, co jest szczególnie ważne dla osób borykających się z cukrzycą.
Poliole - specyficzny metabolizm
Te nietypowe cechy polioli wynikają z wspomnianych wcześniej różnic w ich trawieniu i wchłanianiu. Już w jamie ustnej wykazują odmienne właściwości i w przeciwieństwie do cukru, nie przyczyniają się do próchnicy. Ksylitol nie fermentuje w jamie ustnej w związku z czym, nie powstają kwasy organiczne niekorzystnie działające na szkliwo zębów. Badania pokazują, że działa antyseptycznie, a nawet przeciwbakteryjnie w przewodzie pokarmowym. Inne doniesienia naukowe wskazują, że ksylitol w jelicie cienkim może zwiększać wchłanianie wapnia z pożywienia, co może być korzystne w profilaktyce osteoporozy. Absorpcja cukroli w jelicie cienkim przebiega częściowo, dużo wolniej niż glukozy czy fruktozy. Powodem tego jest brak w błonie śluzowej jelita cienkiego specjalnych transporterów dla tych związków, stąd jedynie jedna trzecia ksylitolu jest na tym etapie wchłaniana. Pozostała część wędruje do jelita grubego, gdzie jest fermentowana przez bakterie przewodu pokarmowego. Produktem końcowym są głównie krótko-łańcuchowe kwasy tłuszczowe, wchłaniane i wykorzystywane przez organizm, które dodatkowo mają pozytywny wpływ na błonę śluzową jelit. Erytrol jest absorbowany w jeszcze mniejszym stopniu, dlatego jego wartość energetyczna wynosi ok 0,2-0,4 kcal/g. Ze względu na mały ciężar cząsteczki, brak odpowiednich transporterów i enzymów jest w większości wydalany z moczem.
Czy bezpieczne dla każdego?
Poliole uznawane są za bezpieczne (również przez Światową Organizację Zdrowia - WHO, która nie wskazała ograniczeń co do dziennej dawki), to jednak w pewnych sytuacjach mogą powodować dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Ze względu na swoje specyficzne właściwości i sposób metabolizowania, fermentowane w jelicie grubym przez bakterie jelitowe i mogą być przyczyną wzdęć, gazów, luźnych stolców i biegunek. Szczególnie często dotyka to osób cierpiących na Zespół Jelita Drażliwego, dlatego w diecie tych osób eliminuje się te składniki (tzw. dieta low FODMAP). U osób zdrowych zaleca się ich stopniowe wprowadzanie wraz ze wzrostem adaptacji, jednocześnie obserwując reakcje organizmu.
Podsumowanie
Poliole to związki, które mogą stanowić ciekawą alternatywę dla posiłków i napoi słodzonych sacharozą. Mniejsza kaloryczność i indeks glikemiczny, mniejsza reakcja insulinowa i korzystny wpływ na stan zdrowia zębów to najważniejsze elementy przemawiające za wprowadzeniem cukroli do diety, również u diabetyków. Należy jednak pamiętać, że u niektórych osób np. cierpiących na IBS, mogą powodować nieprzyjemne dolegliwości. Dla części konsumentów barierę może stanowić również cena - kilka razy wyższa od cukru stołowego. Jednak w ostatnich latach, w związku z większym zainteresowaniem tego typu produktami, obserwujemy znaczny spadek ich cen oraz większą dostępność.
Piśmiennictwo:
Xi Chen, Zi-Hua Jiang, Sanfeng Chen, Wensheng Qin Microbial and Bioconversion Production of D-xylitol and Its Detection and Application. 2010 Dec 15, PubMed PMCID: PMC3005349.
Vasilescu, M. Ionescu, A. Mihai, S. Carniciu, C. Ionescu-Tirgoviste - Sweetemers and Metabolic Diseases: Xylitol as a new player. 2011 July 26
Marcinkiewicz M. Biosynteza erytrytolu z glicerolu przez drożdże Yarrowia lipolytica. Wrocław, 2011. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie dodatków do żywności. OJ L 354, 31.12.2008, p. 16–33.
