Czy zdrowa otyłość istnieje? - Najnowsze badania
Większość badań wskazuje, że otyłość i związana z nią nadmierna ilość tkanki tłuszczowej jest związana ze zwiększonym ryzykiem różnych chorób, ponieważ wpływa negatywnie na wiele wskaźników metabolicznych. Otyłość odgrywa istotną rolę w rozwoju insulinooporności i cukrzycy typu 2 oraz chorób sercowo-naczyniowych czy nowotworów. Nie wszystkie badania jednak potwierdzały negatywne konsekwencje otyłości, a wielu naukowców próbowało dowieść, że istnieje zdrowa otyłość. Jak jest naprawdę?
Wskaźniki metaboliczne a otyłość
Badania wskazują, że osoby otyłe nie są grupą jednorodną pod względem wskaźników metabolicznych, a zwiększone ryzyko chorób powiązanych z nadmierną masą ciała zależy od wielu czynników. Istotną rolę może odgrywać w tym przypadku również dystrybucja tkanki tłuszczowej. W przypadku większej ilości trzewnej tkanki tłuszczowej często obserwuje się zwiększone ryzyko wystąpienia insulinooporności, nietolerancji glukozy i cukrzycy typu 2, a także nadciśnienia tętniczego. Otyłość brzuszna jest zatem związana ze zwiększonym ryzykiem wielu zaburzeń metabolicznych, a w konsekwencji większym ryzykiem chorób układu krążenia czy nowotworów. Wskazane jest zatem, aby dietetyk lub lekarz w celu identyfikacji osób potencjalnie zagrożonych ryzykiem chorób metabolicznych w swojej codziennej praktyce oprócz oceny podstawowych parametrów antropometrycznych takich jak masa ciała, wzrost i wskaźnik masy ciała BMI zmierzył pacjentowi obwód pasa i bioder oraz dokonał obliczenia wskaźnika WHR. Wskazane jest również dokonanie analizy składu ciała, najlepiej takiej, w której można ocenić dystrybucję tkanki tłuszczowej z podziałem na ilość tkanki tłuszczowej brzusznej podskórnej oraz trzewnej.
Zdrowa otyłość – co to takiego?
Istnieją badania wyróżniające grupy osób otyłych o nadmiernej ilości tkanki tłuszczowej, które nie wykazują w chwili badania żadnych zaburzeń metabolicznych. Grupę tą zalicza się do osób otyłych metabolicznie zdrowych lub osób otyłych z prawidłowymi wskaźnikami metabolicznymi – MHO (Metabolic Healthy Obesity). U osób tych akumulacja tkanki tłuszczowej często nie prowadzi do zaburzeń gospodarki węglowodanowej czy lipidowej. Natomiast z drugiej strony osoby otyłe bez zaburzeń metabolicznych na tle osób zdrowych o prawidłowej masie ciała nadal wypadają zdecydowanie gorzej, ponieważ często ryzyko wielu chorób jest u nich wyższe. Wydaje się zatem, że w świetle ostatnich badań nie jest to stan absolutnie bezpieczny.
Nowe dowody
Odpowiedzi na pytanie czy otyłość może być zdrowa możemy poszukać w najnowszym numerze prestiżowego czasopisma The Lancet.
Obserwacje przeprowadzono na grupie ponad 90 tysięcy kobiet w ramach badania Nurses' Health Study (NHS) w latach 1980-2010. Uczestniczki zostały podzielone na podgrupy względem wskaźnika BMI. Były to osoby „zdrowe metabolicznie” co definiowane było jako brak cukrzycy, nadciśnienia i hipercholesterolemii.
Podczas badania zaobserwowano, że u kobiet otyłych z prawidłowymi wskaźnikami metabolicznymi ryzyko zachorowania na choroby układu krążenia znacznie wzrosło w porównaniu z kobietami z prawidłową masą ciała bez zaburzeń metabolicznych. Oczywiście jak nietrudno się domyślić ryzyko wystąpienia incydentów sercowo-naczyniowych było także większe dla kobiet z zaburzeniami metabolicznymi oraz u kobiet zdrowych, ale z nadwagą.
Czy zdrowy otyły pozostanie zawsze zdrowy?
W cytowanym badaniu na szczególna uwagę zasługuje fakt, że u kobiet otyłość z prawidłowymi parametrami metabolicznymi przerodziła się z upływem lat w niezdrowe fenotypy, co po części zamyka dyskusje dotycząca tego czy dziś zdrowi metabolicznie otyli pozostaną zdrowymi jutro. Spośród wszystkich otyłych kobiet bez zaburzeń metabolicznych tą negatywną zmianę zaobserwowano w przypadku 84% badanych. Dodatkowo kobiety, które zachowały metabolicznie zdrową otyłość podczas obserwacji, nadal były obciążone większym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych niż kobiety zdrowe o prawidłowej masie ciała
Najważniejsze wnioski i wątpliwości
Przeprowadzone badanie niewątpliwie w dość istotny sposób podważa teorię zdrowej otyłości. Wydaje się, że nawet jeśli kobiety otyłe przez dłuższy czas charakteryzują się prawidłowymi wskaźnikami metabolicznymi, otyłość nadal pozostaje istotnym czynnikiem ryzyka wielu chorób, a przede wszystkim chorób układu krążenia. Należy mieć także na uwadze słabe punkty tego badania, które polegają przede wszystkim na udziale wyłącznie kobiet w obserwacji oraz braku dokładnych danych dotyczących aktywności fizycznej.
W imieniu Instytutu Zdrowego Żywienia i Dietetyki Klinicznej zapraszamy na szkolenia dla dietetyków.
Piśmiennictwo
Eckel, Nathalie i wsp.: Transition from metabolic healthy to unhealthy phenotypes and association with cardiovascular disease risk across BMI categories in 90 257 women (the Nurses' Health Study): 30 year follow-up from a prospective cohort study. The Lancet Diabetes & Endocrinology. 2018; Volume 0 , Issue 0.
Stefan N., Haring H. U., Schulze M. B.: Metabolically healthy obesity: the low-hanging fruit in obesity treatment?. Lancet Diabetes Endocrinol. 2018; 6: 249–258.
Appleton S. L., Seaborn C. J., Visvanathan R. i wsp.: Diabetes and cardiovascular disease outcomes in the metabolically healthy obese phenotype: a cohort study. Diabetes Care. 2013; 36: 2388–2394.
