Programowanie żywieniowe, czyli dieta w ciąży, a zdrowie dziecka w przyszłości
Bardzo dużo uwagi poświęca się zagadnieniu jakim jest prawidłowa dieta w ciąży. Zdrowe odżywianie wspomaga prawidłowy rozwój dziecka, a także wspiera organizm mamy w tym wymagającym dla niej okresie. Jednak warto również wspomnieć, że jadłospis pokrywający w odpowiednim stopniu zapotrzebowanie mamy na składniki odżywcze ochroni maluszka przed niektórymi chorobami w późniejszych latach życia.
Dieta w ciąży a teoria Barkera
Programowanie wewnątrzmaciczne, czyli proces, w którym następują trwałe zmiany w organizmie rozwijającego się płodu pod wpływem niekorzystnych warunków środowiska. W 2001 roku na podstawie badań epidemiologicznych została sformułowana tzw. hipoteza Barkera, która mówi o tym, że czynniki, które powodują opóźnienie wewnątrzmacicznego wzrostu płodu mogą prowadzić do nieodwracalnych zmian metabolicznych, których realne efekty ujawniają się wiele lat od ekspozycji na czynnik. Tak brzmi bardziej naukowa definicja tego zjawiska. W jaki sposób przenieść to na codzienne życie? Przede wszystkim powinniśmy zwracać uwagę na prawidłowy, stopniowy wzrost maluszka w trakcie trwania ciąży. Badania dowiodły, że zaburzenia wzrastania dziecka są związane ze wzrostem ryzyka zachorowania na m.in. nadciśnienie tętnicze, cukrzycę, otyłość, jak również obturacyjną chorobę płuc oraz zaburzenia płodności. Niska masa urodzeniowa dziecka jest związana ze stylem życia matki w czasie ciąży. Jeżeli kobieta pali, jest narażona na nadmierny stres w trakcie ciąży wzrastanie płodu jest również ograniczone.
Wrażliwy okres pierwszych czterech tygodni
Krytycznym okresem w rozwoju dziecka są pierwsze cztery tygodnie ciąży. Właśnie w tym czasie następuje szybki podział komórek oraz wczesne kształtowanie się kluczowych organów takich jak serce, mózg, rdzeń kręgowy. To właśnie w tym okresie istnieje największe ryzyko ciężkiego uszkodzenia płodu poprzez niekorzystne czynniki środowiskowe. Jednak najczęściej jest to okres, w którym kobieta nie jest jeszcze świadoma o rozwijającym się zarodku w jej organizmie. Dlatego bardzo ważne jest wprowadzenie zmian w stylu życia nie tylko kobiet w ciąży, ale również kobiet w okresie rozrodczym.
Za mało kalorii
Przyjmowanie zbyt małej ilości składników odżywczych z pożywienia w trakcie ciąży może mieć negatywne skutki na rozwój dziecka w łonie matki. Niedożywienie matki może przyczyniać się aż do dziesięcioprocentowego zaniżenia masy urodzeniowej dziecka. Zmniejszona dostawa składników odżywczych do organizmu matki zmusza płód do wyznaczenia organów uprzywilejowanych, które dostaną najwięcej substancji. Zazwyczaj narządem najważniejszym zostaje uznany mózg. Natomiast nerki, trzustka, czy mięśnie mogą zostać odsunięte na drugi plan przez co nie otrzymują wystarczającej ilości paliwa do prawidłowego rozwoju oraz wzrostu. Badania pokazują, że rozwój trzustki w wieku płodowym może być ograniczony poprzez niskokaloryczną oraz niskobiałkową dietę matki. W konsekwencji może to doprowadzić do rozwinięcia się u dziecka w wieku późniejszym insulinooporności, zaburzeń tolerancji glukozy, a także skłonności do podwyższonego poziomu glukozy we krwi na czczo. Z kolei nieprawidłowy wzrost nerek dziecka w okresie ciąży może przyczyniać się do zmniejszenia liczby nefronów co zwiększa skłonność do rozwoju nadciśnienia tętniczego w wieku dorosłym.
Anemia z niedoboru żelaza
Dosyć powszechnym problemem spotykanym w czasie ciąży jest rozwinięcie anemii spowodowanej niedoborem żelaza, która również może wpływać na stan zdrowia dziecka. Przede wszystkim matczyna anemia wywołuje komplikacje w unaczynieniu łożyska, a także rozregulowanie poziomu hormonów zarówno u matki jak i u potomstwa. W badaniach na zwierzętach odkryto, że niedobór żelaza u matek jest przyczyną rozwinięcia się m.in. nadciśnienia tętniczego w późniejszym okresie życia.
Skutki otyłości
Jednak nie tylko niedożywienie matki może wpływać na zdrowie dziecka w przyszłości. Podobne skutki niesie za sobą otyłość. Wiąże się ona przede wszystkim z komplikacjami w przebiegu ciąży, a także w trakcie porodu. To dlatego tak ważna jest kontrola masy ciała kobiety w ciąży. Poza tym spożywanie zbyt dużych ilości tłuszczu z diety może zwiększać ryzyko rozwoju chorób układu krążenia oraz cukrzycy typu 2 w wieku późniejszym. Badania przeprowadzone na zwierzętach wykazały, że potomstwo otrzymujące większe dawki tłuszczu przez łożysko było otyłe w wieku dorosłym, a także przejawiało podwyższone stężenie cholesterolu i insuliny we krwi. Poza tym rozwinięcie nawet łagodnej cukrzycy w trakcie ciąży może objawiać się u potomstwa opornością tkanek na insulinę, podwyższonym stężeniem glukozy oraz insuliny we krwi. Niska masa urodzeniowa może również wpływać negatywnie na rozwój maluszka. Jednak naukowcy podkreślają, że u dzieci ważących zbyt mało przy porodzie w pierwszych latach życia obserwuje się przyspieszenie wzrostu oraz przyrostu masy ciała. Może być to czynnikiem promującym rozwój otyłości, oporności na insulinę, cukrzycy typu 2. oraz chorób układu krążenia w wieku późniejszym.
Programowanie wewnątrzmaciczne - podsumowanie
W ostatnich latach ukazało się wiele badań naukowych wykazujących związek pomiędzy stylem życia kobiety w ciąży, a rozwojem chorób u dziecka w wieku późniejszym, a nawet dorosłym. Warto dalej obserwować tę zależność chociażby z powodu wzrastającej ilości zachorowań na cukrzycę, czy innych zaburzeń metabolicznych. Jednak do całkowitego zrozumienia istoty programowania wewnątrzmacicznego potrzeba jeszcze wielu lat obserwacji społeczeństwa. Mimo to, obecnie można z pewnością stwierdzić, że zaburzenia wzrastania w wieku płodowym mają istotny wpływ na rozwój chorób układu krążenia, a przede wszystkim nadciśnienia tętniczego. Istnieje coraz więcej badań potwierdzających występowanie zależności pomiędzy urodzeniową masą ciała, a ryzykiem występowania cukrzycy typu 2 w wieku późniejszym. Dlatego przyszłe mamy w trosce o swojego maluszka powinny zwrócić uwagę na sposób odżywiania. Ważne jest również, aby każda kobieta planująca ciążę zadbała o prawidłowe zbilansowanie swojego jadłospisu. Wtedy maluch już od samego początku będzie miał doskonałe warunki do rozwoju.
