Przegląd ziół, herbat i przypraw wskazanych i przeciwwskazanych w ciąży
Na przełomie 2011 i 2012 roku przeprowadzono międzynarodowe badanie przekrojowe (1) dotyczące chorób i dolegliwości kobiet ciężarnych zamieszkujących kraje Europy, Ameryki Północnej oraz Australię. Podczas tego badania, po raz pierwszy na taką skalę, zebrano informacje o stosowaniu przez ciężarne preparatów ziołowych. Blisko 30% kobiet zadeklarowało zażywanie ziół. Wśród preparatów ziołowych aż 20% stanowiły te, które sklasyfikowano jako przeciwwskazane w ciąży. Prawdopodobnie rzeczywisty odsetek kobiet stosujących zioła jest wyższy.
Preparaty roślinne są powszechnie uważane za bezpieczne, dlatego bardzo często kobiety decydują się na zażywanie ziół pomijając wcześniejszą konsultację z lekarzem lub farmaceutą. Dla wielu substancji pochodzenia roślinnego ciągle brak jest jednoznacznych danych odnośnie ich działania niepożądanego w czasie ciąży. Dodatkową kwestią jest niedostateczna wiedza konsumentów na temat prawidłowego dawkowania i przygotowywania preparatów ziołowych do spożycia (np. czas parzenia, czy temperatura naparu ziołowego). Pamiętajmy także, że bezpieczne przy stosowaniu indywidualnym substancje pochodzenia roślinnego mogą wchodzić w interakcje z przyjmowanymi przez ciężarne lakami, suplementami diety oraz żywnością, co może nieść ze sobą niebezpieczeństwo dla zdrowia kobiety i rozwijającego się płodu.
Zgodnie z podziałem European Scientific Cooperative On Phytotherapy (2003r.) wyróżniamy substancje roślinne:
- mogące być stosowane w czasie ciąży,
- o których brak jest danych (według ogólnie przyjętych zasad nie powinny być stosowane bez konsultacji z lekarzem),
- o których zebrane dane są ograniczone (według ogólnie przyjętych zasad nie powinny być stosowane bez konsultacji z lekarzem),
- nie mogące być stosowane w czasie ciąży.
Zioła przeciwwskazane podczas ciąży
- Aloes- działanie genotoksyczne, nie wskazany szczególnie w I trymestrze ciąży.
- Anyż (olejek)- działanie estrogenne i zmniejszające płodność (wykazane na zwierzętach).
- Boldo (liście)- działanie teratogenne i poronne (bardzo duże dawki, badanie na zwierzętach).
- Ginkgo biloba (liście)- konieczne jest oszacowanie stosunku ryzyko/korzyści.
- Jałowiec pospolity- działanie poronne (badania na zwierzętach).
- Koper/fenkuł włoski (olejek)- działanie estrogenne i zmniejszające płodność (wykazane na zwierzętach).
- Kozieradka pospolita- działanie teratogenne (sprzeczne dane).
- Kruszyna (kora)- prawdopodobne działanie genotoksyczne, nie wskazany szczególnie w I trymestrze ciąży.
- Krzyżownica- działanie drażniące.
- Lukrecja- prawdopodobne działanie zwiększające ciśnienie krwi, powodowanie obrzęków.
- Mącznica lekarska (liście)- prawdopodobne działanie przyspieszające poród.
- Pluskwica- prawdopodobnie działanie estrogenne.
- Rzewień (korzeń)- prawdopodobne działanie genotoksyczne, nie wskazany szczególnie w I trymestrze ciąży.
- Senes (liście)- prawdopodobne działanie genotoksyczne, nie wskazany szczególnie w I trymestrze ciąży.
- Szałwia lekarska- prawdopodobne działanie toksyczne olejku.
- Ziele piołunu- prawdopodobne działanie poronne.
Wybrane zioła i przyprawy „bezpieczne” w czasie ciąży
Oczywiście określenie „bezpieczne” odnosi się do stosowania rozsądnych dawek skonsultowanych z lekarzem prowadzącym ciążę.
Imbir
Imbir to skuteczny środek stosowany przez kobiety ciężarne przy mdłościach i zaburzeniach trawienia. Przyprawa wykazuje także właściwości przeciwdrobnoustrojowe, lekko rozgrzewa i pomaga uporać się z suchym kaszlem.
Melisa lekarska
Melisa znana jest głównie ze swojego działania uspokajającego. Dodatkowo delikatnie pobudza trawienie oraz stymuluje produkcję pokarmu kobiecego.
Pokrzywa zwyczajna
Pokrzywa wykazuje działanie moczopędne i przeciwbiegunkowe. Pobudza procesy krwiotwórcze, stanowi element profilaktyki anemii wynikającej z niedoborów żelaza.
Prawoślaz
Prawoślaz należy do roślin śluzotwórczych. Powstały po zaparzeniu śluz działa ochronnie na błonę śluzową przełyku przy problemach takich jak zgaga, czy refluks żołądkowo-przełykowy.
Nagietek
Nagietek wykazuje działanie przeciwdrobnoustrojowy, stosowany zewnętrznie przyspiesza gojenie się ran i stanów zapalnych skóry np. podrażnienia brodawek gruczołu sutkowego.
Rumianek
Rumianek charakteryzuje działanie przeciwbakteryjne, przeciwzapalne i rozkurczowe. Inhalacje z rumianku przynoszą ulgę przy infekcjach górnych dróg oddechowych.
Koper/fenkuł włoski (napar)
Napar z kopru pobudza perystaltykę jelit, ma działanie wiatropędne (pomaga w uporczywych wzdęciach), wspomaga również laktację.
Mięta pieprzowa
Mięta stymuluje wytwarzanie soku żołądkowego i żółci, pobudza perystaltykę jelit, działa wiatropędnie.
Siemię lniane
Siemię lniane to bogactwo składników mineralnych, błonnika pokarmowego oraz źródło deficytowych we współczesnej diecie kwasów tłuszczowych n-3. Śluz powstały po zaparzeniu siemienia lnianego działa ochronnie na przewód pokarmowy i zapobiega zaparciom.
Herbata a ciąża
Od lat bombardowani jesteśmy doniesieniami o prozdrowotnych właściwościach herbaty, szczególnie zielonej. Badanie przeprowadzone przez Shiraishi i wsp. w Japonii na zdrowych ciężarnych kobietach dowodzi, że istnieje korelacja między wysokim spożyciem (>57,3 ml/1000 kcal) herbaty zielonej lub herbaty oolong a niskim poziomem kwasu foliowego (witaminy niezbędnej m.in. do prawidłowego rozwoju układu nerwowego płodu) w surowicy krwi. Prawdopodobnie katechiny obecne w zielonej herbacie odpowiadają za spadek poziomu kwasu foliowego w organizmie. Mówiąc o herbacie warto także wspomnieć o tym, że jej napar (w zależności od gatunku herbaty i sposobu przygotowania) potrafi zawierać wyższe stężenie kofeiny, niż kawa. Tak jak w przypadku każdej innej substancji, pijąc herbatę powinno się zachować umiar.
Bibliografia
- Kennedy D. A., Lupattelli A., Koren G., Nordeng H., Safety classification of herbal medicines used in pregnancy in a multinational study, BMC Complement Altern Med. 2016; 16: 102.
- Bazylko A., Substancje roślinne, wskazania i przeciwwskazania do stosowania w czasie ciąży i przygotowania do porodu, Farm Pol, 2010, 66(7): 478-483.
- Nurzyńska-Wierdak R. Melisa lekarska (Melissa officinalis L.) – skład chemiczny i aktywność biologiczna, Ann UMCS Sect DDD. 2013; 23 (1): 25-35.
- Sabet B., Salkhordeh H., Khalil M. H., Mahboobi M., Babajani S., A Review of the Ginger Products Use in Reducing Pregnancy Nausea and Vomiting, Paramedical Sciences and Military Health 2017, 11(4): 50-56.
- Shiraishi M.., Haruna M., Matsuzaki M., Ota E., Murayama R., Murashima S., Association between the serum folate levels and tea consumption during pregnancy, BioScience Trends. 2010; 4(5):225-230.
- Fik M., Zawiślak A., PORÓWNANIE właściwości przeciwutleniających wybranych herbat, ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2004, 3 (40), 98 – 105.
- Kraczkowska S., Zioła i rośliny lecznicze, Fenix, 2007.
