Wpływ żywienia na depresję - na ile dietetyk może pomóc choremu?
 

Na przestrzeni ostatnich lat można zauważyć wzrost zachorowalności na depresję. Psychiatrzy informują, iż schorzenie to często jest nie tylko konsekwencją zmian biochemicznych zachodzących w organizmie, lecz także następstwem prowadzenia szybkiego trybu życia, niewłaściwego sposobu odżywiania i braku aktywności fizycznej. U osób cierpiących na depresję często diagnozuje się niedobory pokarmowe, które mogą wypływać na funkcjonowanie układu nerwowego pacjenta, funkcje poznawcze i przebieg terapii.

 

Nawyki żywieniowe a samopoczucie
 

W literaturze można znaleźć liczne prace naukowe wskazujące na istnienie silnych powiązań pomiędzy prowadzonym stylem życia, utrzymywanym poziomem aktywności fizycznej i nawykami żywieniowymi a chorobami dotykającymi układ nerwowym oraz funkcje poznawcze. Okazuje się, że niehigieniczny tryb życia może nie tylko powodować tymczasowe obniżenie nastroju, ale także prowadzić do rozwoju choroby jaką jest depresja.

Oto kilka przykładowych faktów łączących sposób żywienia człowieka z jego samopoczuciem i pojawieniem się stanów depresyjnych:
 

1. Występowanie stanów depresyjnych, u sporej części chorych, zaczęto wiązać z równoczesnym występowaniem niedoborów witamin z grupy B, będących wynikiem błędnych nawyków żywieniowych. Do jednych z nich można zaliczyć np. spożywanie dużej ilości produktów „oczyszczonych”- pozbawionych włókna pokarmowego, jak np. mąka pszenna biała, ryż biały, kasza drobnoziarniste, pieczywo pszenne jasne. Niedobór poszczególnych witamin z grupy B może wywoływać objawy podobne do tych obserwowanych w stanach depresyjnych, np.:

- niedobór witaminy B1 objawia się zaburzeniami koncentracji i pamięci, wahaniem nastroju (zaburzenia równowagi emocjonalnej),

- niedobór witaminy B2 objawia się bezsennością, zawrotami głowy,

- niedobór witaminy B3 objawia się podobnie jak niedobór witaminy B2 lecz towarzyszą temu: bóle głowy, problemy z pamięcią, zachwiania nerwowe,

- niedobór witaminy B6 objawia się nadwrażliwością, apatią.

W terapii depresji rozważa się także suplementację witaminą B9 (kwasem foliowym). Przede wszystkim wśród pacjentów należących do takich grup, jak: osoby starsze, osoby u których efekty farmakoterapii depresji są niezadawalające oraz u pacjentów cierpiących na depresję i jednocześnie na choroby układu krążenia.

2. Prowadzenie szybkiego trybu życia, praca w pomieszczeniach zamkniętych przez większość dnia, mały kontakt ciała ze słońcem, brak odpowiedniej suplementacji, czynniki te stają się przyczyną rozwoju niedoboru witaminy D3. Jej niedobór w organizmie człowieka objaw się, m.in. osłabieniem , utratą apetytu, bólami głowy, pogorszonym samopoczuciem.

3. Dieta uboga w kwasy tłuszczowe omega-3 także przyczynia się do obniżenia nastroju i występowania stanów depresyjnych. To składnik diety, który nie tylko reguluje procesy metaboliczne, odpowiada też za kondycję układu nerwowego człowieka, za pamięć i zdolność do koncentracji. Dieta, w której brakuje np. orzechów, olejów roślinnych, tłustych ryb, lub nie dba się o suplementację tymi kwasami, może prowadzić do wystąpienia takich objawów, jak: obniżony nastrój, zaburzenia koncentracji, problemy z pamięcią.

4. Narażenie na długotrwały i silny stres, szybki styl życia, nadmiar pracy staja się przyczyną rozwoju niedoboru magnezu. Zła dieta i brak suplementacji tym składnikiem mineralnym, powodują wystąpienie objawów świadczących o niedoborze magnezu, m.in. zawroty i bóle głowy, stany lękowe i napady niepokoju, zaburzenia koncentracji, uczucie ciągłego zmęczenia.

5. Prowadzenie głodówek lub diet eliminacyjnych (bez ważnych podstaw, np. po wcześniejszej konsultacji z lekarzem, przeprowadzeniu odpowiednich wyników badań i stosowania odpowiedniej, dobranej przez specjalistę suplementacji), także prowadzi do rozwoju niedoborów składników pokarmowych w organizmie. W konsekwencji czego może dojść do niedoborów, np. żelaza i rozwoju niedokrwistości. Anemia objawia się m.in. osłabieniem, uczuciem ciągłego zmęczenia, zawrotami i bólami głowy, obniżonym nastrojem, sennością, zmniejszeniem tolerancji na wysiłek.

 

Współpraca dietetyka z pacjentem cierpiącym na depresję
 

Podczas przeprowadzania wywiadu dietetycznego, dietetyk może zauważyć u swojego pacjenta objawy depresji. Jednak nie jest on upoważniony do stawiania diagnoz lekarskich. Specjaliście od żywienia człowieka, pozostaje jedynie możliwość skierowania pacjenta na konsultację do lekarza rodzinnego. Ten z kolei może odesłać pacjenta na badania biochemiczne krwi (celem sprawdzenia czy nie występują jakieś niedobory pokarmowe mogące wywoływać podobne objawy jak te występujące w depresji). Następnie zaproponować odpowiednią terapię bądź skierować do kolejnego specjalisty (np. endokrynologa, psychologa/psychiatry).

Gdy do gabinetu dietetycznego trafi pacjent z już zdiagnozowaną i leczoną depresją, dietetyk powinien wykonać obszerny wywiad dietetyczny, w którym uzyska informacje nie tylko o sposobie odżywiania się pacjenta, ale także o przyjmowanych lekach i suplementach diety.

Dietoterapia pacjenta z depresją powinna obejmować edukację żywieniową, której efektem będzie trwała zmiana nawyków żywieniowych pacjenta. Dobranie właściwego sposobu żywienia, tak by dieta była urozmaicona, prawidłowo zbilansowana, cieszyła oko i podniebienie pacjenta, była odpowiednio dobrana do jego możliwości finansowych staje się połowa sukcesu w terapii depresji. Pacjent „walczący sam ze sobą” nie powinien dodatkowo „męczyć się na diecie”- zjadać produkty, które jemu nie smakują, nie są dostosowane do jego możliwości finansowych.

Dodatkowo nie można zapominać o możliwych interakcjach lek-pożywienie. To istotny element, który także powinien być dokładnie wyjaśniony pacjentowi, tak by dietą nie zakłócać farmakoterapii.

 

Współpraca dietetyka z psychiatrą w opiece nad pacjentami z obniżonym nastrojem i stanami depresyjnymi
 

Dietetyk opiekujący się pacjentem z depresją, powinien pozostawać w stałym kontakcie z resztą zespołu medycznego (lekarz rodzinny, psychiatra). Jeżeli to możliwe, należy poprosić pacjenta o kontakt do jego psychiatry i zapytać lekarza o możliwość współpracy. Lepsze wyniki terapeutyczne można osiągnąć wiedząc w jaki sposób pacjent dokładnie jest leczony, jak przechodzi farmakoterapię i jakie są rokowania.

Uwaga! Przygotowanie psychodietetyczne nie uprawnia do prowadzenia pacjenta z depresją i rezygnacji podopiecznego z konsultacji u psychiatry. Bardzo ryzykowne dla zdrowia i życia pacjenta może być nakłanianie go do konsultacji psychodietetycznych w poradniach dietetycznych/psychologicznych, przy jednoczesnej rezygnacji z opieki psychiatry. Dobrze by jedna osoba „nadawała rytm” w leczeniu pacjenta, dostosowywała metody i czas trwania terapii. Dietetyk/psychodietetyk może być tylko wsparciem w terapii pacjenta z depresją.

 

Piśmiennictwo:
 

Lopresti AL, Hood SD, Drummond PD. A review of lifestyle factors that contribute to important pathways associated with major depression: diet, sleep and exercise. J. Affect. Disord. 3013; 148(1): 12–27.

Coppen A., Bailey J.: Enhancement of the antidepressant action of fluoxetine by folic acid: a randomised, placebo controlled trial. J. Affect. Disord., 2000, 60(2), 121-130.

Parker G., Gibson N.A., Brotchie H. i wsp.: Omega-3 fatty acids and mood disorders. Am. J. Psychiatry, 2006, 163, 969-978.

Alpert J.E., Fava M.: Nutrition and depression: the role of folate. Nutr. Rev., 1997, 55(5), 145-149.

McCullough ML, Feskanich D, Stampfer MJ. Diet quality and major chronic disease risk in men and women: Moving toward improved dietary guidance. Am. J. Clin. Nutr. 2002; 76: 1261–1271.

Coppen A., Bolander-Gouaille C.: Treatment of depression: time to consider folic acid and vitamin B12. J. Psychopharmacol., 2005, 19(1), 59-65.