Jod a planowanie ciąży - kobieta w ciąży u dietetyka
Prawidłowe odżywianie i tryb życia w okresie poprzedzającym ciążę wpływają na przebieg ciąży, stan zdrowia kobiety i są niezwykle ważne dla rozwijającego się płodu. Rozwijający się płód będzie czerpał niezbędne składniki z organizmu przyszłej mamy. Dlatego okres przedkoncepcyjny to także czas zgromadzenia tych składników, których organizm będzie potrzebował w okresie ciąży i których już w tym czasie nie będzie możliwości tak szybko uzupełnić. Warto pamiętać, że w okresie ciąży zapotrzebowanie na niektóre składniki (żelazo, magnez, cynk, selen, witaminy z grupy B, wit. E, foliany, wit. C) wzrasta i bez odpowiednich zapasów w organizmie, przy niewłaściwej diecie, niedobory te szybko się nasilają, co może mieć niekorzystny wpływ na przebieg ciąży i rozwój płodu. Składnikiem, o którego odpowiednią ilość należy zadbać w okresie przedkoncepcyjnym jest również jod.
Niedobór jodu w ciąży i jego konsekwencje u dzieci
Ze względu na ryzyko wystąpienia niedoboru jodu w diecie wśród mieszkańców Polski profilaktycznie joduje się sól kuchenną. W trakcie ciąży dzienne zapotrzebowanie na jod wrasta ze 150 mcg do 220 mcg, co jest związane między innymi z większą utratą jodu i zapotrzebowaniem płodu. Z drugiej strony często zalecane ograniczenie stosowania soli kuchennej kobietom w ciąży może nasilać niedobór tego pierwiastka. Jakie może mieć to konsekwencje? Niedobór jodu może przyczyniać się do powstania wola tarczycy u ciężarnej, zwiększać ryzyko wystąpienia niedorozwoju umysłowego u dzieci, uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, niedosłuchu oraz głuchoty noworodków w wyniku zaburzenia mielinizacji włókien nerwowych. Niedoczynność tarczycy związana z niedoborem jodu u ciężarnej zwiększa ryzyko poronień, porodów przedwczesnych, a także może przyczyniać się do niedoczynności tarczycy u płodu i noworodka. Badania epidemiologiczne pokazują, że niedobór jodu u przyszłej mamy może wiązać się z niską masą urodzeniową dziecka, wadami rozwojowymi, a nawet z poronieniami. Ponadto mogą prowadzić do braków intelektualnych i neuropsychomotorycznych u potomka. Z przeglądu badań wynika, że duży niedobór jodu wiąże się z obniżeniem IQ (intelligence quotient) średnio o 12-13,5 punktów w porównaniu z dziećmi, które miały wystarczające poziomy jodu. Z drugiej strony badania pokazują, że wyrównanie poziomu jodu wiąże się z poprawą rozwoju neuropsychologicznego i neuropoznawczego. Dlatego warto zadbać o jego odpowiednie dawki w jedzeniu i suplementacji.
Zalecenia Amerykańskiego Towarzystwa Endokrynologicznego
Ze względu na coraz częstsze niedobory jodu w populacji dorosłych i kobiet w ciąży, Amerykańskie Towarzystwo Endokrynologiczne (American Thyroid Association) zaleca w rekomendacjach z 2011 roku suplementację jodu kobietom planującym ciążę, w ciąży i podczas karmienia w dawce 150 mcg. Maksymalna tolerowana dawka spożycia jodu uznana prawdopodobnie jako nieszkodliwa została ustalona na poziomie 500-1100 mcg. Natomiast stosowanie wyższych dawek należy zawsze konsultować ze specjalistą. Zgodnie z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego z 2014 r. zalecana dzienna dawka jodu dla kobiet planujących ciążę jak i ciężarnych i karmiących wynosi 200 mcg na dobę.
Źródła jodu w diecie
Do głównych źródeł jodu w codziennej diecie należą ryby morskie, wodorosty, nabiał i jaja. Zawartość jodu w wodorostach jest zmienna w zależności od wody, z której są pozyskiwane. Wartym uwagi źródłem jest również jodowana woda mineralna. Natomiast należy pamiętać, że dodatkowe źródła jodu w diecie powinny być w większym stopniu kontrolowane w przypadku choroby Hashimoto.
Co poza jodem?
Dostarczenie odpowiednich ilości jodu w okresie przedkoncepcyjnym to tylko jeden z elementów, o którym należy pamiętać przygotowując się do ciąży. Planując ciążę warto przeanalizować jadłospis pod kątem kluczowych składników, w tym składników propłodnościowych, sprawdzić stan odżywienia w gabinecie dietetycznym, wykonać badanie składu ciała, i w oparciu o wyniki zastosować odpowiednią dietę i zalecenia. W przypadku niedożywienia przyszłej mamy dochodzi do spowolnienia wzrostu płodu oraz procesów metabolicznych. Nadwaga i nadmiar tkanki tłuszczowej związane są m.in. z większą ilością czynników prozapalnych w organizmie, większym ryzykiem poronień, zaburzeniami płodności, zaburzeniami gospodarki hormonalnej. Więcej o kluczowych czynnikach dietetycznych w trakcie starania się o dziecko, diecie propłodnościowej, postępowaniu w zależności od przypadku oraz współpracy dietetyka z innymi specjalistami piszę w książce „Dieta dla płodności”.
