Suplementacja diety w trakcie karmienia piersią — czy jest uzasadniona?
Ciąża jest stanem fizjologicznym, w okresie którego w organizmie kobiety zachodzi szereg zmian adaptacyjnych, niezbędnych do zapewnienia odpowiednich warunków do rozwoju i wzrastania płodu. Zmiany te, dotyczą również wzrostu i rozwoju tkanki gruczołowej piersi celem przygotowania gruczołów sutkowych do syntezy i produkcji mleka po porodzie. Laktacja jest bowiem kolejnym etapem cyklu rozrodczego, stanowiącym optymalny i wzorcowy sposób odżywiania noworodka i niemowlęcia, zapewniając tym samym jego prawidłowy postnatalny rozwój i wzrost. Skład mleka kobiecego zmienia się w zależności od etapu laktacji i dzięki obecności odpowiedniej puli składników odżywczych i składników bioaktywnych jest odpowiednio dostosowany do potrzeb noworodka.
Co się dzieje z organizmem kobiety w trakcie laktacji?
Mimo iż laktacja jest procesem nadrzędnym spośród innych procesów metabolicznych zachodzących w organizmie kobiety karmiącej, to w przypadku niewłaściwych warunków odżywienia i nawodnienia, matczyne rezerwy energetyczne wyczerpują się i dochodzi do pojawienia się niedoborów pokarmowych oraz zmniejszenia ilości produkowanego przez matkę pokarmu. Dodatkowo, biorąc pod uwagę fizjologiczny wzrost zapotrzebowania energetycznego oraz witaminowo-mineralnego, dieta kobiety karmiącej w tym okresie powinna być zbilansowana i oparta na zasadach prawidłowego żywienia. Należy mieć jednak na uwadze, iż często prawidłowa, zróżnicowana dieta, będąca źródłem poszczególnych witamin i składników mineralnych, może być niewystarczająca do pokrycia potrzeb organizmu na te składniki. Powodem może być niska zawartość białka w diecie, indywidualna, zmniejszona zdolność do wchłaniania i metabolizowania określonych substancji odżywczych oraz znaczna strata niestabilnych składników odżywczych podczas obróbki cieplnej i przechowywania. W związku z tym, w celu zapobiegania niedoborom i ich negatywnym skutkom zdrowotnym, kobietom karmiącym rekomenduje się dodatkowo suplementację poszczególnych składników diety preparatami farmaceutycznymi w ściśle określonych dawkach.
Suplementacja w trakcie karmienia piersią?
Wśród składników, na które zwraca się uwagę w diecie kobiety karmiącej wymienia się m.in.: witaminę D3 (cholekalcyferol), kwas dokozaheksaenowy (DHA), jod oraz wapń. Biorąc pod uwagę, iż głównym źródłem witaminy D3 jest synteza skórna pod wpływem promieni słonecznych, która w naszej szerokości geograficznej jest utrudniona, rekomenduje się suplementację tego składnika w ilości 2000 IU/dobę ze wskazaniem do prowadzenia okresowej kontroli stężenia 25(OH)D i wapnia w surowicy. Witamina D3 odpowiada za utrzymywanie prawidłowej gęstości mineralnej kości oraz reguluje stężenie wapnia i fosforu w osoczu, zmniejszając ryzyko wystąpienia osteopenii, a w dalszym etapie osteoporozy, co jest szczególnie istotne podczas wzmożonej utraty wapnia z kości podczas laktacji. Ze względu na niedostateczne przenikanie witaminy D3 do mleka matki, konieczna jest również suplementacja niemowlęcia. Kwas dokozaheksaenowy, należący do grupy wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, odgrywa kluczową rolę w rozwoju układu nerwowego oraz wpływa na prawidłowy proces widzenia, funkcje poznawcze, behawioralne i rozwój psychomotoryczny dziecka. Poziom DHA w mleku matki w znacznym stopniu uzależniony jest od podaży tego składnika z dietą, zatem oprócz zaleceń dotyczących spożycia ryb 2 razy w tygodniu, rekomenduje się suplementację DHA w dawce 600 mg/dobę. Jod z kolei, jest składnikiem, którego niedobory w diecie kobiety karmiącej mogą wpłynąć na zaburzenia rozwoju dziecka czy na pojawienie się niedoczynności tarczycy. W przypadku stwierdzenia niedoboru jodu w diecie kobiety karmiącej, zalecaną dawką suplementacyjną w okresie laktacji jest 200 μg/dobę. W przypadku wapnia – suplementacja jest konieczna jedynie w grupie kobiet, które są narażone na niedobory tego składnika w diecie – nietolerancja laktozy, alergia na białka mleka krowiego. Odpowiednio zbilansowana dieta pokrywa bowiem dzienne zapotrzebowanie na ten pierwiastek. Równie istotnym składnikiem w diecie kobiety karmiącej jest żelazo, jednakże odpowiednio zbilansowana dieta pokrywa zapotrzebowanie (20 mg/dobę) na ten składnik. Dodatkową suplementację wdraża się w grupie niemowląt narażonych na anemię, z powodu niskiej masy urodzeniowej, wcześniactwa czy diety ubogiej w żelazo.
Podsumowanie
Nie ulega wątpliwości, iż zarówno okres ciąży, jak i okres laktacji wymaga od kobiety prowadzenia zdrowego stylu życia opartego na prawidłowych zachowaniach żywieniowych. Istnieją składniki odżywcze, które w okresie laktacji są niezbędne do prawidłowego rozwoju dziecka i zachowania właściwego stanu zdrowia kobiety, jednakże ze względu na utrudnioną ich biodostępność wymagają suplementacji w formie preparatów farmaceutycznych. Celem osiągnięcia korzystnego efektu suplementacji, istotne jest przestrzeganie zalecanych ilości poszczególnych składników pokarmowych. Przyjmując wysokie ilości składników pokarmowych lub spożywając kilka preparatów jednocześnie, w bardzo łatwy sposób można przekroczyć zalecane wartości, stwarzając tym samym zagrożenie zdrowia kobiety oraz jej potomstwa. Decydując się na suplementację diety, należy również zwrócić uwagę na rodzaj i jakość przyjmowanych preparatów farmaceutycznych oraz co najważniejsze — prowadzić suplementację pod nadzorem lekarza.
mgr inż. Eleonora Radel, dietetyk, Instytut Zdrowego Żywienia i Dietetyki Klinicznej „Sanvita”
Bibliografia:
Borszewska-Kornacka M.K., Rachtan-Janicka J., Wesołowska A., Socha P., Wielgoś M., Żukowska-Rubik M., Pawlus B.: Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie zaleceń żywieniowych dla kobiet w okresie laktacji, Standardy medyczne/Pediatria 2013, T. 10, 265-279
Florea M.: Laktacja i karmienie piersią. Przegląd piśmiennictwa. Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia 2014, tom 7, zeszyt 3, 165-170
Karowicz-Bilińska A., Nowak-Markwitz E., Opala T., Oszukowski P., Poręba R., Spaczyński M.: Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie stosowania witamin i mikroelementów u kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących. Ginekologia Polska 2014, 83: 395-399.
Makowska-Donajska M., Hirnle L.: Suplementacja witamin i składników mineralnych podczas laktacji. Pielęgniarstwo XXI wieku 2018, Nr 2 (63)
Smuts C.M., Huang M., Mundy D., Plasse T., Major S., Carlson S.E.: A Randomized Trial of Docosahexaenoic Acid Supplementation During the Third Trimester of Pregnancy. Obstetrics and gynecology. 2003, 101, 469-479.
Szajewska H, Horvath A, Rybak A, Socha P.: Karmienie piersią. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Standardy Medyczne/Pediatria 2016, 13: 9-24.
