Korzeń maca - właściwości, wskazania i przeciwwskazania
Maca (Lepidium meyenii) jest powszechnie stosowana w kuchni w Ameryce Południowej ze względu na swoje prozdrowotne właściwości. Wzmianki o pierwszych uprawach tej rośliny sięgają już ok. 2000 r. p.n.e., a w czasach kolonizacji przez Hiszpanów była uznawana za środek płatniczy. Mimo że naturalnie rośnie w specyficznych warunkach, tzn. na wysokości powyżej 4000 m n.p.m. w Andach Peruwiańskich i w dużym nasłonecznieniu, można ją kupić niemal na całym świecie.
Jadalny jest zarówno bulwiasty korzeń, jak i hipokotyl macy (niższa część łodygi). Maca ma charakterystyczny słodki zapach oraz ostry smak. Jest spożywana po ususzeniu, następnie namoczeniu i ugotowaniu, a także w postaci pieczonej — jako dodatek do owsianki lub w postaci tradycyjnego fermentowanego napoju. Zawiera dużą ilość polisacharydów, białka, a także witaminy i składniki mineralne, takie jak: żelazo, wapń, miedź, cynk i potas.
Co znajduje się w jej składzie?
Ze wzglądu na zawartość wielu związków bioaktywnie czynnych przypisywane są tej roślinie właściwości lecznicze. Korzeń macy jest bogaty w: związki polifenolowe (flawonoidy, antocyjany), garbniki, saponiny, alkaloidy, sterole (β-sitosterol, kampesterol, stygmasterol) oraz amidy wielonienasyconych kwasów tłuszczowych – makaeny (0,09–0,45% suchej masy) i makamidy (0,06–0,52% suchej masy). Poza tym maca jest także cennym źródłem glukozynolanów oraz ich pochodnych, stanowiących 1% świeżego korzenia.
Jak działa korzeń Maca?
W Peru maca tradycyjnie stosowana jest jako roślina zwiększająca płodność, jak i koncentrację, samopoczucie ogólne i odporność. Także w dostępnym piśmiennictwie można znaleźć doniesienia naukowe potwierdzające jej korzystne działanie. Coraz większym zainteresowaniem cieszą się preparaty w postaci kapsułek, proszku czy ekstraktów, które są przeznaczone głównie dla mężczyzn w celu zwiększenia libido, wzmocnienia układu nerwowego, poprawy koncentracji oraz samopoczucia.
Wydaje się, że korzeń macy może łagodzić dolegliwości związane z okresem menopauzy, takie jak:
- nadmierna nerwowość,
- trudności z zasypianiem,
- osłabieniem koncentracji,
- bóle głowy,
- nadmierna potliwość w czasie nocy.
Stąd też zainteresowanie tą rośliną jako alternatywą dla stosowania hormonalnej terapii zastępczej (HTZ).
Co na to nauka?
W dostępnym piśmiennictwie odnotowano doniesienia mówiące o korzystnym działaniu tej rośliny na tkankę kostną, procesy uczenia się i pamięć, a ponadto wykazujące jej działanie neuroprotekcyjne, przeciwwirusowe, antyoksydacyjne, immunomodulujące czy antydepresyjne. Nie mniej jednak większość badań została przeprowadzona na modelu zwierzęcym i brakuje mocnych dowodów na skuteczność stosowania macy.
Przedmiotową rośliną interesowano się także w kontekście wpływu na wydolność fizyczną u sportowców, jednak w aktualnych rekomendacjach Australijskiego Instytutu Sportu z 2019 roku dotyczących stosowania suplementów diety — korzeń macy znajduje się w grupie D, a więc w grupie suplementów, których sportowcy nie powinni stosować ze względu na to, że albo zawierają substancje zabronione, albo istnieje duże ryzyko, iż są zanieczyszczone środkami dopingującymi. Więcej o żywieniu i suplementacji w sporcie będę mówić na szkoleniach Strategie żywieniowe w sporcie i Wpływ suplementacji na wyniki w sporcie – fakty i mity.
Wydaje się, że w korzeniu macy drzemie duży potencjał warty prowadzenia dalszych badań. Aktualnie nie wykazano szkodliwego działania tej rośliny, jednak z powodu niedostatecznej ilości badań nie zaleca się stosowania suplementów korzenia macy dla kobiet w ciąży i karmiących.
Bibliografia:
Gonzales G.F. Ethnobiology and Ethnopharmacology of Lepidium meyenii (Maca), a Plant from the Peruvian Highlands. Evid Based Complement Alternat Med, 2012, 2012: 193496,
Gonzalez GF, Córdova A, Vega K, Chung A, Villena A, Góñez C. Effect of Lepidium meyenii (Maca), a root with aphrodisiac and fertility-enhancing propeties, on serum reproductive hormone levels in adult healthy men. J Endocrinol. 2003, 176(1), 163-168,
Grdeń, M., Gramza-Michałowska, A. Maca (Lepidium meyenii) – właściwości prozdrowotne. Nauka Przyr Technol, 2017, 11, 1, 33–44,
Kasprzak D., Jodłowska-Jedrych B., Borowska K., Wojtowicz A. Lepidium meyenii (Maca) – multidirectional health effects – review. Curr Issues Pharm Med Sci, 2018, 31(3),107-112,
Meissner HO, Kapczynski W, Mscisz A, Lutomski J. Use of gelatinized maca (Lepidium peruvianum) in early postmenopausal women. Int J Biomed Sci. 2005;1(1):33-45,
Valentová K., Ulrichová J. Smallanthus sonchifolius and Lepidium meyenii – prospective Andean crops for the prevention of chronic diseases. Bomed Papers 2003; 147(3):119-30.
