Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), migrenowe bóle głowy są jedną z najczęstszych dolegliwości, które w sposób istotny wpływają na jakość życia. Dlatego trwają intensywne poszukiwania skutecznego sposobu na walkę z bólem. Jednym z nich może być odpowiednio zbilansowana dieta.
Etiopatogeneza migrenowych bólów głowy
Niestety etiopatogeneza migrenowych bólów głowy nie została do końca wyjaśniona. Wśród teorii opisujących przypuszczalny mechanizm ich powstania wymienia się między innymi teorię:
- biochemiczną (związaną przede wszystkim z metabolizmem serotoniny),
- neuronalną (podającą jako źródło bólu zaburzenia w czynności bioelektrycznej mózgu),
- naczyniową (wskazującą na występowanie zaburzeń naczynioruchowych).
Spośród innych teorii można wymienić również hipotezę ośrodkową, zapalenia tkanki nerwowej oraz coraz częściej wskazywaną teorię dziedziczności.
Obraz kliniczny
Szacuje się, że migrenowe bóle głowy dotykają około 10-15% populacji i stanowią najczęstszą chorobę neurologiczną. Częściej diagnozowane są u kobiet, a ich występowanie ma charakter rodzinny. Ból pojawia się najczęściej przed 25-30 rokiem życia i charakteryzuje go zmienne nasilenie. Wyróżnia się dwie postacie migrenowych bólów głowy:
- bez aury (około 90% chorych),
- z aurą.
W migrenie z aurą na kilka lub kilkadziesiąt minut przed pojawieniem się bólu głowy obserwuje się, tzw. aurę. Najczęściej jest to aura wzrokowa, czyli pojawienie się w polu widzenia rozszerzającej się oraz migocącej plamy. Rzadziej obserwuje się inne rodzaje, takie jak drętwienie kącików ust, dłoni czy afazję. Ważne jest, aby osoba, u której pojawia się ból głowy obserwowała, z jaką częstotliwością występuje, czy są czynniki, które indukują jego wystąpienie oraz czy towarzyszy mu wspomniana aura. Rozpoznanie migreny opiera się przede wszystkim na zebraniu dokładnego wywiadu lekarskiego, podczas którego ważne będzie przedstawienie powyższych informacji.
Rola dietetyka w leczeniu migrenowych bólów głowy
Obok leczenia farmakologicznego poszukuje się również innych metod, które mogą pomóc chorym w walce z bólem. Jedną z nich jest odpowiednio zbilansowana dieta. Należy jednak podkreślić, że choć niektóre produkty mogą nasilać dolegliwości, to często jest to kwestia indywidualna. Dlatego te z nich, które charakteryzują się wysoką wartością odżywczą, nie powinny być eliminowane jeśli nie powodują nasilenia dolegliwości. Poniżej opisane zostały wybrane aspekty żywieniowe, które mogą mieć znaczenie w leczeniu migrenowych bólów głowy.
1. Aminy biogenne
Są to związki aktywne biologicznie, które powstają w sposób naturalny na drodze przemian wybranych aminokwasów. Mogą również powstać na skutek poddawania produktów procesom, takim jak fermentacja, konserwowanie czy dojrzewanie z udziałem mikroflory. Należy pamiętać, że aminy biogenne pojawiają się również w zepsutej żywności.
Wybrane produkty, które charakteryzują się największą zawartością amin biogennych:
- owoce: papaja, maliny, gruszka, kiwi, banan, ananas, owoce cytrusowe,
- warzywa: pomidory, bakłażan, szpinak, papryka,
- produkty kiszone,
- drożdże,
- nasiona roślin strączkowych,
- ryby: łosoś, tuńczyk, makrela, śledź,
- pieczarki,
- orzechy: nerkowca i ziemne,
- sery (m.in. cheddar, edam, mozzarella, parmezan, camembert, brie),
- mięso i wędliny.
2. Kofeina
Rzeczą, na którą warto zwrócić uwagę w diecie osób z migrenowymi bólami głowy, jest ograniczenie ilości spożywanych produktów zawierających kofeinę. Jej źródłem może być nie tylko kawa, ale i napoje energetyzujące, słodkie napoje typu cola, napoje izotoniczne, herbata i czekolada (największą ilość kofeiny zawiera czekolada gorzka).
3. Glutaminian sodu
Osoby cierpiące na migrenowe bóle głowy powinny unikać produktów zawierających glutaminian sodu. W przeciwieństwie do owoców, warzyw czy ryb, które mogą być źródłem amin biogennych w przypadku produktów z glutaminianem sodu ich ograniczenie bądź eliminacja nie powinna rodzić dylematów. Najczęściej są to produkty o dużym stopniu przetworzenia, charakteryzujące się niską wartością odżywczą. Glutaminian sodu jako dodatek do żywności występujący pod symbolem E621 znajduje się przede wszystkim w produktach, takich jak zupki chińskie, mieszanki przypraw, sosy w proszku, dania typu fast-food.
4. Aspartam
Aspartam, czyli sztuczna substancja słodząca występująca w produktach pod symbolem E951 wzbudza wiele kontrowersji. Przypuszcza się, że może być odpowiedzialna za nasilenie migrenowych bólów głowy. Dlatego osobom, które na nie cierpią, zaleca się szczególną ostrożność przy zakupie produktów z E951. Należą do nich najczęściej produkty typu „light”, „zero”, „0%”, gumy do żucia, napoje.
Podsumowanie
Dieta dla pacjenta z migrenowym bólem głowy powinna zostać dobrana w sposób indywidualny. Należy uważnie obserwować reakcje organizmu, aby zidentyfikować produkty, które rzeczywiście nasilają dolegliwości. W przypadku tych o niskiej wartości odżywczej oraz dużym stopniu przetworzenia nie ma wątpliwości co do ich eliminacji. Natomiast w przypadku warzyw, owoców, ryb czy orzechów, które mogą być źródłem amin biogennych, należy zastanowić się, czy to właśnie one wymagają eliminacji z diety chorego.
Piśmiennictwo
- Cieślik I., Migdał W. (2011) Aminy biogenne w żywności. Bromat. Chem. Toksykol. 44 (4): 1087–1096.
- Jarosz M., Wierzejska R., Mojska H. (2009) Zawartość kofeiny w produktach spożywczych. Bromat. Chem. Toksykol. 3: 776–781.
- Millicha PG., YEE M. (2003) The diet factor in pediatric and adolescent migraine. Pediatr. Neurol. 28 (9): 9-15.
- Sharp M. (2005) Żywienie w migrenowych bólach głowy. Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa, s. 200.
- Zgorzalewicz M. (2000) Rozpoznawanie i leczenie migreny w podstawowej opiece zdrowotnej. Bromat. Chem. Toksykol. 3: 776-781.
