W dzisiejszych czasach jesteśmy narażeni na działanie czynników endo- i egzogennych, które zaburzają funkcjonowanie naszego organizmu. Coraz częściej słyszy się o zjawisku stresu oksydacyjnego, który wpływa destrukcyjnie na komórki naszego ciała. Za przyczyny powstawania stresu oksydacyjnego uznaje się przede wszystkim czynniki zewnętrzne takie jak: zanieczyszczenie środowiska, przetworzona dieta, przewlekły stres, stosowanie leków, przetrenowanie oraz narażenie na kontakt z metalami ciężkimi. Z pojęciem stresu oksydacyjnego kojarzy się przede wszystkim wolne rodniki - są to reaktywne formy tlenu RFT, ang. ROS - reactive oxygen species), które charakteryzują się obecnością jednego lub większej liczby niesparowanych elektronów w cząsteczce. Elektrony te są pobierane od substancji stabilnych chemicznie, co prowadzi do ich uszkodzenia, a w ostateczności - dysfunkcji. W przypadku stresu oksydacyjnego usuwanie nadmiernej ilości reaktywnych form tlenu z organizmu jest zaburzone, a  uszkodzeniu ulegają zdrowe komórki organizmu. Przyczynia się to do mutacji genów oraz powstawania stanu zapalnego. Prowadzi to do zwiększenia ryzyka występowania chorób, przede wszystkim nowotworów, chorób układu krążenia, chorób nerek oraz cukrzycy.  Dieta bogata w antyoksydanty, suplementy diety oraz zdrowy tryb życia mogą wpływać na redukcję liczby wolnych rodników w organizmie oraz niwelować skutki stresu oksydacyjnego.  

 

Czym są antyoksydanty?  

Antyoksydanty (przeciwutleniacze) to grupa związków chemicznych, które zapobiegają utlenianiu substancji i redukują ilość wolnych rodników. Możemy wyróżnić antyoksydanty endogenne i egzogenne. Antyoksydanty endogenne wytwarzane są bezpośrednio w organizmie, należą do nich przede wszystkim: glutation, melatonina, estrogen, albumina, kwas liponowy, moczowy i koenzym Q10. o antyoksydantów egzogennych (dostarczanych z zewnątrz) należą: wspierająca wzrok witamina A, D, E, C, składniki mineralne (selen, cynk, mangan), polifenole, karotenoidy, antocyjany, flawonoidy oraz betalainy. Zawartość antyoksydantów w danym produkcie może być oznaczona skalą ORAC (Oxygen Radical Absorbance Capacity). Jest to specjalnie opracowana skala określająca zdolność pochłaniania przez przeciwutleniacze reaktywnych form tlenu, inaczej nazywana zdolnością antyoksydacyjną.  

Źródła antyoksydantów  

Źródłami substancji przeciwutleniających są przede wszystkim produkty pochodzenia roślinnego. Do najpopularniejszych produktów bogatych w antyoksydanty zaliczamy:  

• owoce (szczególnie owoce jagodowe),  

• warzywa (zwłaszcza ciemnopomarańczowe i ciemnozielone),  

• przyprawy i zioła (cynamon cejloński, kurkuma, oregano),  

• kawa, zielona herbata,  

• tłuszcze pochodzenia roślinnego (orzechy, nasiona roślin oleistych, oliwa z oliwek).  

 

Antyoksydanty pochodzenia naturalnego mogą być również dostarczane do organizmu w postaci suplementów diety. Warto tutaj wspomnieć o popularnych superfoods - produktach pochodzenia roślinnego, które w małej objętości zawierają duże ilości składników odżywczych, w tym przede wszystkim antyoksydantów.  

 

Do tej grupy produktów zaliczamy przede wszystkim:  

• algi morskie (chlorella, spirulina),  

• jagody acai,  

• jagody goji,  

• nasiona chia,  

• korzeń maca.  

 

Na rynku dostępne są suplementy diety w postaci kapsułek, tabletek i kropli, w których również możemy znaleźć różne grupy antyoksydantów. Jednak ze względu na przepisy prawne dot. produkcji suplementów warto korzystać wyłącznie ze sprawdzonych i dobrej jakości produktów, od zaufanego producenta.  

 

Dieta bogata w antyoksydanty  

Zdrowa dieta powinna być urozmaicona, przede wszystkim dlatego, aby dostarczyć wraz z nią różne składniki odżywcze. Dieta bogata w antyoksydanty może niwelować negatywne skutki stresu oksydacyjnego oraz zapobiegać występowaniu chorób w przyszłości. Badania pokazują, że poziom enzymów antyoksydacyjnych u pacjentów z rakiem jest niższy, niż u osób zdrowych. Wolne rodniki biorą udział w każdym etapie kancerogenezy - procesie powstawania nowotworu. Badania wykazują, że niektóre grupy antyoksydantów mogą wpływać na hamowanie wzrostu komórek nowotworowych. Odpowiednia ilość antyoksydantów w jadłospisie może wpływać pozytywnie na funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego. Według badaczy przeciwutleniacze zawarte w ekstrakcie z zielonej herbaty mogą wpływać na obniżenie ciśnienia tętniczego i usprawnienie pracy układu krążenia. Stres oksydacyjny powoduje stan zapalny w organizmie, który może objawiać się występowaniem zmian skórnych, w tym zmian trądzikowych i łuszczycy. Wprowadzenie do jadłospisu dużej ilości warzyw, owoców bogatych w przeciwutleniacze oraz tłuszczów pochodzenia roślinnego prowadzi do redukcji skórnych stanów zapalnych. Antyoksydanty są niezbędnym składnikiem diety, a ich źródła powinny być uwzględnione w codziennym jadłospisie osób zdrowych jak i chorych. Szczególnie warto zwrócić uwagę na produkty sezonowe (warzywa, owoce), ponieważ zawartość odżywcza tych produktów jest jeszcze wyższa, niż poza sezonem. Organizm napewno nam się odwdzięczy, gdy zadbamy o niego od wewnątrz.  

 

Bibliografia :  

1. Kubacka J., Raczko J., Chwiłkowska A.; Stres oksydacyjny w procesach uszkodzenia komórek. Pół.Merk.Lek, 2009.  

2. Pisoschi A.M., Pop A.; The role of antioxidants in the chemistry of oxidative stress: A review. Our J Med Chem. 2015 Jun 5;97:55-74.  

3. Senoner T., Dichtl W.; Oxidative Stress in Cardiovascular Diseases : Still a Therapeutic Target?Nutrients.2019 Sep 4;11(9):2090.  

4. Klaunig J.E.; Oxidative Stress and Cancer. Curr Pharm Des. 2018;24(40):4771-4778.  

5. Moloney J.N., Cotter T.G.; ROS signalling in the biology of cancer. Semin Cell Dev Biol. 2018 Aug;80:50-64.  

6. Poljsak B., Milisav I.,; The Role of Antioxidants in Cancer, Friends od Foes? Curr Sharm Des. 2018;24(44):5234-5244.  

7. Beetch M., Harandi-Zech S., Shen K., Lubecka K., Kitts D.D., Heather M., Stefanka B. Dietary antioxidants remodel DNA methylation patterns in chronic disease. BR J Pharmacol. 2020 Mar;177(6(:1382:1408.  

8. Kaur G., Kathariya R., Bansal S., Singh A., Shahakar D.; Dietary antioxidants and their indispensable role in periodontal health.  

9. Grosso G. Antioxidants : From Dietary Consumption to Therapeutic Implementation. Curr Sharm Des. 2019;25(22):2405-2406.  

10. Rajam S., Jones J., Lee G.J.; Plant-Based Dietary Patterns, Plant Foods, and Age-Related Cognitive Decline. Adv Nutr. 209 Nov 1;10:S422-S436.  

11. Puzanowska-Tarasiewicz H., Kuźmicka L., Tarasiewicz M.; Antyoksydanty a reaktywne formy tlenu. Bromat. Chem. Toksykol. 2010.  

12. Barscy J.P., Cowley J.M., Leemaqz S.Y., Grieger J.A., McKeating D. R., Perkins A.V., Bastian S.E.P., Burton R.A., Bianco-Miotto T., Nutritional properties of selected superfood extracts and their potential health benefits. 2021 Nov 26;9.