Pacjent cierpiący na autyzm? Dietoterapia Cz. I
Zaburzenia ze spektrum autyzmu (ang.: Autism spectrum disorder ASD) to całkowite zaburzenia neurorozwojowe dotyczące coraz większej liczby dzieci. Różne źródła podają odmienne dane na temat zapadalności na autyzm. Według informacji podawanych przez CDC (ang.: Centers for Disease Control and Prevention) aktualnie na autyzm cierpi 1 na 68 dzieci natomiast, Fundacja Autism Speaks podaje, że ASD dotyka 1 dziecko na 45. Z kolei WHO w marcu 2016r. opublikowało dane mówiące o zapadalności rzędu 1/160 dzieci [1, 2, 3]. W Polsce nadal brak jest jednoznacznych danych statystycznych na ten temat, jednak fundacja Synapsis szacuje, iż schorzenie to może dotyczyć około 30 000 dzieci [4]. ASD częściej dotyczy chłopców niż dziewczynek (4:1) a postawienie diagnozy jest trudne, czasochłonne i wymaga zespołu specjalistów [5, 6]. Rodzice dzieci autystycznych borykają się z wieloma problemami: po pierwsze, jaka terapia jest dla ich dziecka najlepsza i w jaki sposób je stymulować, po drugie, jakie przedszkole wybrać, po trzecie, jakie badania wykonać. Wszystkie te działania mają na celu polepszenie zachowania dziecka i zoptymalizowanie jego rozwoju, ale jednocześnie powodują wiele problemów i rozterek u samych rodziców.
Autyzm - rola dietetyka
Rolą dietetyka jest ułatwienie rodzicom wdrożenie diety, jako terapii wspomagającej leczenie podstawowe. Swoją pracę z rodziną pacjenta powinniśmy rozpocząć od dokładnego przejrzenia fachowej literatury w dziedzinie autyzmu. Teorii na temat diet stosowanych w autyzmie jest bardzo wiele. Najczęściej testowaną modyfikacją żywieniową jest dieta eliminacyjna „3 razy bez” - bez glutenu, mleka i cukru. Opiera się ona głownie na teorii opioidowej. . Egzorfiny (kazomorfina pochodzaca z przetworów mlecznych i gliadomorfina pochodząca z produktów zawierających gluten) mają zdolność do przenikania bariery krew-mózg. Wpływają one na dziecko analogicznie do opioidów: uśmierzają chwilowo ból, uzależniają i powodują także chwilowe uspokojenie po spożyciu. W związku z tym dziecko ogranicza się do spożywania tylko jednej grupy produktów, która daje mu chwilową ulgę ale sama w sobie jest przyczyną problemu. Inne stosowane modyfikacje to diety oparte na badaniach nadwrażliwości pokarmowych IgG-zależnych, dieta specyficznych węglowodanów (SCD) czy też najczęściej stosowana w padaczce dieta ketogeniczna. Trzeba mieć świadomość, że nie ma jednoznacznych rekomendacji by zastosować jakąkolwiek dietę u dzieci z ASD. Jednak ze względu na objawy ze strony układu pokarmowego, jakie są manifestowane przez 80% dzieci z ASD (nadmierne wytwarzanie gazów jelitowych, wzdęcia, bóle brzucha, biegunki, odbijania, refluks żołądkowo - jelitowy czy zaparcia) oraz pozytywne doniesienia obserwacyjne, rodzice często poszukują pomocy w zmianie diety [7]. Dzieci z ASD bardzo często cierpią na tzw. schematyzm żywieniowy, dlatego też nie tylko to co podajmy dziecku ma znaczenie, ale także konsystencja, kolor, opakowanie czy nawet miejsce, w jakim podawany jest posiłek. Wszystko to może mieć kolosalne znaczenie dla dziecka z zaburzeniami neurorozwojowymi i trzeba wziąć to pod uwagę przy zaleceniach dietetycznych. 70 % rodziców dzieci z ASD zgłasza problem wybiórczego jedzenia. Ich „menu” jest bardzo wąskie i ogranicza się do kilku produktów. Ta tendencja u wielu pacjentów nie zmienia się mimo dorastania. Jak powinien wyglądać plan pracy z rodzicami dziecka autystycznego?
Zacznij od przedstawienia zasad zdrowej diety.
Pracę nad dietą dziecka należy rozpocząć od przeanalizowania nawyków żywieniowych rodziny i tego, co dziecko je poza domem, np. w przedszkolu. Jeśli zasady zdrowej diety są rodzicom obce, od tego właśnie należy rozpocząć współpracę z nimi.
Pracuj z dzienniczkiem żywieniowym oraz adnotacjami zachowań dziecka.
Dzienniczek żywieniowy nie jest doskonałą i łatwą metodą ale na tą chwilę jedyną, za pomocą której możemy ocenić czy w diecie dziecka czegoś brakuje. Prawidłowo i starannie prowadzony dzienniczek żywieniowy, uzupełniony o zachowanie dziecka, może także sugerować jakie produkty spożywcze wywołują dolegliwości u dziecka.
Zwróć uwagę rodziców na ich zachowanie przy stole.
Ważnym aspektem jest uczulenie rodziców by nigdy nie kłócić się o jedzenie i by sposób odżywiania czy wybór produktów spożywczych nie był przyczyną nieporozumień w rodzinie. Dziecko widzi, obserwuje i analizuje je na swój sposób. Posiłek powinien być czasem relaksu.
Zmuszać dziecko do jedzenia czy dać mu wolny wybór?
Bardzo negatywnie na dziecko wpływać będzie zmuszanie go do jedzenia. Tłumaczenie dziecku „jak zjesz marchewkę to będziesz mógł pójść się pobawić” daje mu do zrozumienia ze ta marchewką jest przykrym obowiązkiem. Przygotowywanie z dzieckiem posiłków jest niezwykle ważne w przypadku neofobii czyli strachu przed nowymi produktami. Niech rodzic pozwoli dziecku najpierw oswoić się z nowym produktem zanim go zje – niech pozna jego barwę, konsystencję, zapach. Zachęć rodzica, o ile to możliwe, do chodzenia z dzieckiem na targ lub do sklepu. Niech pozwoli dziecku wybrać nowy owoc lub warzywo. Następnie niech razem sprawdzą, co z danego produktu można przygotować. Uczul rodzica, by dawał dziecku wybór, co może zjeść danego dnia. Dobrze, gdy dziecko czuje, że ma kontrolę nad swoimi posiłkami. Rodzic, zamiast powiedzieć, że chce aby dziecko zjadło marchewkę na kolacje, może zapytać, na które z warzyw dziecko ma ochotę – marchewkę, paprykę, czy może cukinię? Jeśli dziecko będzie wybierało zawsze ten sam produkt, następnym razem wybór nie będzie zawierał ulubionego składnika. Jeśli dziecko ma problemy z teksturą lub konsystencją danego produktu, zachęć rodzica, aby pracował nad zmianą nawyków dziecka. Zaproponuj najpierw kremy z pomidora (by sprawdzić czy smak odpowiada podopiecznemu), a następnie zaproponuj modyfikacje tej potrawy [8].
Ciąg dalszy w drugiej części wpisu
By dowiedzieć się więcej wejdź na stronę Instytutu Mikroekologii
Piśmiennictwo
New government survey pegs autism prevalence at 1 in 45 [online] Available at: https://www.autismspeaks.org/science/science-news/new-government-survey-pegs-autism-prevalence-1-45 [Dostęp 12.08.2016].
World Health Organization. (2016). Questions and answers about autism spectrum disorders (ASD). [online] Available at: http://www.who.int/features/qa/85/en/ [Dostęp 12.08.2016].
CDC - Facts about Autism Spectrum Disorders - NCBDDD. (2016). Facts About ASDs. [online] Available at: https://www.cdc.gov/ncbddd/autism/data.html [Dostęp 12.08.2016].
org.pl. (2016). Skala. [online] Available at: http://synapsis.org.pl/autyzm/skala [Dostęp 12.08.2016].
French LR, Bertone A, Hyde KL, Fombonne E. Chapter 1.1 – Epidemiology of autism spectrum disorders. W: Buxbaum J, Hof P. red. The neuroscience of autism spectrum disorders. San Diego: Academic Press; 2013: 3–24.
Wiśniowiecka-Kowalnik B, Kastory-Bronowska M, Stankiewicz P, Genetyczne uwarunkowania zaburzeń́ autystycznych. Developmental Period Medicine. 2013, 17(3) 207-223.
Wasilewska J., Jarocka-Cyrta E., Kaczmarski M. Patogeneza zaburzeń przewodu pokarmowego u dzieci z autyzmem. Merk. Lek. 2009, 27(157), 40.
Autism Speaks. (2016). Encouraging Picky Eaters with Autism to Try New Foods. [online] Available at: https://www.autismspeaks.org/blog/2012/11/09/encouraging-picky-eaters-autism-try-new-foods [Dostęp 12.08.2016].
Ashwood P., Anthony A., Pellicer A.A., Torrente F
