Dietoterapia chorób autoimmunologicznych tarczycy - II Rajd Nowoczesnej Dietetyki
Ostatnie szkolenie z okazji II Rajdu Nowoczesnej Dietetyki pt. "Dietoterapia chorób autoimmunologicznych tarczycy" poprowadziła Pani Doktor Katarzyna Kowalcze. Swój wykład rozpoczęła apelem, żebyśmy pamiętali o ważkości dowodów naukowych i zasadzie "po pierwsze - nie szkodzić!".
Choroby autoimmunologiczne - etiologia
Choroby autoimmunologiczne poprawnie powinniśmy nazywać autoimmunizacyjnymi, bo u ich podłoża leży proces nazywany autoimmunizacją. Są spowodowane błędami w uzyskiwaniu kompetencji przez limfocyty w narządach limfoidalnych. W efekcie układ immunologiczny organizmu niszczy własne komórki i tkanki, najczęściej z nieznanego nam niestety powodu. Jest wiele teorii mówiących o powstaniu chorób autoimmunologicznych. Najczęściej w ich patogenezie podkreśla się rolę trzech najważniejszych czynników: predyspozycji genetycznej, czynnika środowiskowego oraz zespołu nieszczelnego jelita. Wśród populacji polskiej najczęściej występują: choroba Hashimoto, stwardnienie rozsiane, toczeń rumieniowaty, celiakia, łuszczyca, cukrzyca typu 1 czy RZS. Bardzo widocznie zaznacza się dysproporcja między zwiększoną zachorowalnością wśród kobiet (każdej populacji) w stosunku do mężczyzn, a związane jest to z wpływem estrogenów na patogenezę chorób autoimmunologicznych. Choroby autoimmunologiczne tarczycy to choroba Hashimoto i Gravesa-Basedowa. Wśród wielu hipotetycznych przyczyn w/w chorób tarczycy jedna jest bezsporna - jakość mikroflory bakteryjnej jelit.
Diagnostyka autoimmunologicznych chorób tarczycy
Diagnoza i leczenie należy do lekarzy, dietetyk ma rolę wspomagającą. Choroba Hashimoto jest chorobą do końca życia, dlatego bardzo ważne jest aby pacjenci dostarczali w diecie składniki pozwalające na prawidłowe funkcjonowanie tarczycy - żelazo, jod, cynk, selen, witamina B2,B3,B6, C, D,E, A i dbali o aktywność fizyczną. Jest bardzo dużo czynników i leków wpływających na podwyższenie lub obniżenie TSH, ale powinno to pozostać w kompetencjach lekarzy, chociaż należy to uwzględniać w wywiadzie. Dla zapaleń tarczycy typu Hashimoto charakterystyczne jest podwyższona ilość przeciwciał anty TPO. Ale w leczeniu i rokowaniu nie odgrywa roli wielkość miana aTPO, dlatego po rozpoznaniu zapalenia tarczycy, powtarzanie go jest bezcelowe. Chorobę Gravesa - Basedowa diagnozujemy najczęściej na podstawie charakterystycznego obrazu pacjenta - współistnienia nadczynności tarczycy z powiększeniem tego narządu, obrazu USG i objawów ocznych. Wykonywanie badania w kierunku przeciwciał TRAb nie zawsze jest konieczne.
Postępowanie lecznicze w chorobie Hashimoto i Gravesa - Basedowa
Pamiętać jednak należy zawsze, że nie leczymy wyników laboratoryjnych, tylko pacjenta! Niemniej wyniki podstawowych badań laboratoryjnych są ważnym elementem wywiadu dietetycznego. W chorobie Hashimoto i Gravesa - Basedowa niemal zawsze zauważalna jest zmiana masy ciała związana ze zmianą tempa metabolizmu. Konieczna jest długofalowa ocena żywienia, jakościowa i ilościowa, w czym pomocny będzie dzienniczek żywieniowy. Musimy nauczyć pacjenta rozróżniania głodu fizycznego od zaspokajania potrzeb emocjonalnych. Leczenie chorób tarczycy to przede wszystkim farmakoterapia, ale istnieją pewne składniki mineralne i witaminy, które przyczyniają się do prawidłowego funkcjonowania tarczycy (selen, jod, żelazo, witamina D3). Przede wszystkim powinny pochodzić z diety, nie z suplementacji.
Taktyka dietetyczna
Są też składniki pokarmowe potencjalnie hamujące aktywność tarczycy- goitrogeny. Występują głównie w roślinach krzyżowych (kapusta, kalafior, brukselka, jarmuż, rzepa, kalarepa). Ich działanie jest tym silniejsze, im mniejsza podaż jodu w diecie. Inne substancje hamujące czynność tarczycy to flawonoidy- genisteina i daidzeina, obecne w soi. Jeśli chodzi o makroskładniki, to brak jest jednoznacznych rekomendacji. Musimy empirycznie dopracowywać model żywienia do każdego pacjenta uwzględniając współistniejące choroby. Na pewno pomożemy pacjentom dobierając produkty o niskim IG/ŁG, dietą niskowęglowodanową (40% węglowodanów), bogatą w ryby, chude mięso i nabiał. Za cel terapii przy nadmiernej masie ciała powinniśmy przyjąć 10% redukcję masy ciała w 6 miesięcy. Zapotrzebowanie energetyczne zawsze ustala się każdemu pacjentowi indywidualnie, zgodnie z przyjętymi kryteriami dla aktualnej masy ciała i planowanej aktywności fizycznej. Niewątpliwie, dieta i ruch są bardzo pomocne w leczeniu chorób tarczycy, ale powinny być ściśle zindywidualizowane.
Pytania od uczestników:
Co sugeruje Pani w przypadku osób, które z powodów smakowych bądź ekonomicznych kategorycznie odmawiają przyjmowania ryb i owoców morza w diecie?
-W przypadku przyczyn smakowych - szukamy nowych przepisów. Możemy znaleźć taki sposób przygotowania, że pacjent się nawet nie zorientuje, że je rybę i będzie zachwycony. Co do aspektów finansowych- tego nie przeskoczymy.
Jeśli nie przez oznaczanie przeciwciał to w jaki sposób stwierdzić remisję choroby Hashimoto?
-Ciężko jest to stwierdzić, a nawet więcej- naprawdę aktualnie nie jesteśmy w stanie tego określić zwłaszcza, że żadne z Towarzystw Endokrynologicznych nie wypowiedziało się jasno w tej sprawie. Natomiast ewidentnie mamy jasność jeśli chodzi o to, że miana przeciwciał nie używamy ani do korygowania formy terapii ani do stwierdzania remisji Hashimoto.
Czy zbyt radykalna redukcja kaloryczności diety nie wpłynie na pracę tarczycy?
-Oczywiście, że może wpłynąć, dlatego tak to zaznaczam i zwracam na to uwagę. Bardzo ostrożnie zalecałabym tę redukcję. Nie nagle i nie zbyt gwałtownie, oraz nigdy nie poniżej podstawowej przemiany materii.
