Dietoterapia pacjenta otyłego – II Rajd Nowoczesnej Dietetyki
Przedostanie szkolenie podczas II Rajdu Nowoczesnej Dietetyki poprowadziła dr hab. n. med. Lucyna Ostrowska – lekarz chorób wewnętrznych z wieloletnim stażem i specjalizacją z dietetyki klinicznej. Pani docent przybliżyła podczas webinaru temat dietoterapii pacjenta otyłego oraz nowych możliwości leczenia. Mogliśmy posłuchać m.in. o przyczynach spożywania nadmiernych ilości pokarmów przez osoby otyłe, o czynnikach determinujących wybór żywności, o klasyfikacji diet redukcyjnych oraz o prawidłowym podejściu do dietoterapii pacjenta i sposobach zwiększenia jej skuteczności.
Problem otyłości i jego przyczyny
Problem otyłości niestety stale rośnie, także w Polsce. Szacuje się, że z nadwagą i otyłością w naszym kraju zmaga się aż 62% mężczyzn oraz 54 % kobiet. Niepokojącym zjawiskiem jest rosnąca nadwaga i otyłość wśród dzieci, szczególnie w województwie mazowieckim. Docent Ostrowska przybliżyła nam na wstępie dokładne przyczyny zjadania nadmiernej ilości pożywienia przez otyłe osoby. Wśród przyczyn zostały wymienione m.in. nadwrażliwość na bodźce pokarmowe, nawykowe sięganie po przegryzki, zaburzone funkcjonowanie ośrodków regulacyjnych w podwzgórzu, stosowanie zbyt restrykcyjnych diet.
Determinanty wyborów żywieniowych
Decyzja o zmianie diety jest podyktowana zazwyczaj odmiennymi pobudkami wśród kobiet i mężczyzn. Kobiety najczęściej biorą pod uwagę wygląd oraz chęć stosowania modnych, niestety często bardzo restrykcyjnych diet. Mężczyźni zaś decyzję o zmianie diety podejmują zazwyczaj dopiero z powodów zdrowotnych, po zaleceniach od lekarza. Czynników determinujących wybór żywności jest wiele. Będą to m.in. czynniki biologiczne, ekonomiczne, społeczne, psychologiczne czy chociażby osobiste przekonania, preferencje i wiedza na temat żywienia.
Klasyfikacja diet redukcyjnych
Klasyfikację diet redukcyjnych można zacząć od głodówki, która oznacza całkowity brak spożywania produktów wnoszących wartość energetyczną lub dostarczenie do 200 kcal w ciągu dnia, co jest metodą niezalecaną przez lekarzy i dietetyków. Kolejne miejsce w klasyfikacji zajmuje dieta VLCD, będąca dietą bardzo niskokaloryczną, mieszczącą się w granicach 200 – 800 kcal. Następnie różne warianty diet niskokalorycznych, w tym wyróżnimy dietę zbilansowaną, niskotłuszczową i wysokowęglowodanową, niskotłuszczową i wysokobiałkową oraz posiłki kontrolowane. Na końcu klasyfikacji znaleźć możemy dietę o lekko obniżonej wartości energetycznej. Docent Ostrowska dokonała szczegółowego przeglądu stosowanych diet redukcyjnych, dla których były prowadzone badania naukowe. Na liście tych diet znajdują się:
Dieta zbilansowana 1000-1200 kcal dla kobiet i 1400-1800 kcal dla mężczyzn
Diety bardzo niskoenergetycze (VLCD)
Diety nisko-węglowodanowe (białkowo-tłuszczowe) – dieta Atkinsa, dieta Kwaśniewskiego, dieta South Beach-plaż południowych
Diety wysokobiałkowe (proteinowe) – dieta Dukana, dieta Zone
Diety wysokowęglowodanowe (niskotłuszczowe) – dieta dr Ornisha, dieta śródziemnomorska, dieta wegańska, dieta makrobiotyczna Ma-Pi 2
Diety o niskim indeksie glikemicznym – dieta Montignaca, dieta indeksów glikemicznych
Inne diety – dieta DASH, dieta Grup krwi, dieta Paleolityczna, dieta Strażników wagi, dieta Learn, dieta Kliniki Mayo
Do poszczególnych diet zostały zaprezentowane wyniki badań wraz z konsekwencjami ich stosowania. Prelegentka podkreślała, że wszelkie pozostałe, nie znajdujące się na powyższej liście diety, nie mają żadnych badań klinicznych i nie powinny być stosowanie u pacjentów, gdyż jest to po prostu igraniem z ludzkim zdrowiem. Skutkami stosowania takich „cudownych diet odchudzających” mogą być m.in. zmniejszenie ilości wody zgromadzonej w mięśniach, spowolnienie przemiany materii sprzyjające powstaniu efektu jo-jo, osłabienie, niedożywienie, zaburzenia rytmu serca, powikłania ze strony układu pokarmowego, zaburzenia łaknienia, a także depresja i pogorszenie jakości życia.
Prawidłowa dieta redukcyjna
Zdecydowanie najważniejszą i podstawową zasadą stosowania diety u pacjenta powinna być jej indywidualizacja! Dodatkowo docent Ostrowska zaznaczyła, że prawidłowa dieta redukcyjna ma skutecznie redukować masę ciała, dostarczać potrzebnych składników pokarmowych i nie powodować niedoborów żywieniowych, ma być powszechnie akceptowana i korzystnie wpływać na parametry metaboliczne, ma zabezpieczać przed powstawaniem chorób i pomagać w leczeniu chorób współistniejących, a także powinna być możliwa ekonomicznie do stosowania przez wiele lat.
KILKA PYTAŃ DO PRELEGENTA
Jak powinno wyglądać wychodzenie z diety redukcyjnej?
Wszystko zależy od tego z jakiej diety wychodzimy, nie ma więc jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie.
Czy w dietoterapii osób otyłych konieczne jest ograniczenie spożycia jaj? Jeśli tak, to do jakiej ilości tygodniowo?
Ograniczenia spożycia jaj są dla tych osób, które mają złe profile nutrigenetyczne, czyli u których musimy ograniczyć zarówno kwasy tłuszczowe nasycone jak i nienasycone. Z kolei w standardowej diecie zalecanej przez Polskie Towarzystwo Badań nad Otyłością i przez standardy europejskie, są to 2 jaja i jedno dodane w produktach.
Czy wapń, istotny w procesie lipolizy, można zbilansować ze źródeł roślinnych?
Zbilansowanie ze źródeł roślinnych przy diecie 1500 kcal jest praktycznie nieosiągalne, przy dietach 2000 – 2200 kcal z różnych źródeł roślinnych można to zrobić, przy czym trzeba pacjentowi zmienić dietę odnośnie doboru produktów zawierających wapń, oczywiście cały czas uwzględniając żywność fortyfikowaną, którą należy się wspierać.
