Operacje bariatryczne – zagrożenie dla dietetyków?
 

Operacje bariatryczne to coraz prężniej rozwijająca się specjalizacja chirurgiczna. Chirurdzy twierdzą, że wraz z zabiegiem może poprawić się nie tylko aspekt estetyczny pacjenta, ale i zdrowotny. Jakie są efekty operacji bariatrycznych? Czy wraz z rozwojem medycyny, dietetycy powinni  drżeć o swoje posady w obawie o mniejszą ilość zleceń?  
 

Kwalifikacje do zabiegu – innowacja nie dla każdego
 

By chirurg zakwalifikował pacjenta do zabiegu, musi on spełniać pewne kryteria. Są nimi:
 

Otyłość II stopnia (BMI 35 – 39,9 kg/m2) wraz z chorobami towarzyszącymi:

Zespół metaboliczny;

Nadciśnienie tętnicze;

Cukrzyca t. II;

Niealkoholowe stłuszczenie wątroby;

Astma;

Bezdech senny;

Przewlekła Obturacyjna Choroba Płuc (POChP);

Choroba zwyrodnieniowa stawów.

Otyłość olbrzymia (BMI ≥ 40 kg/m2)
 

Określone kryteria mają na celu włączenie tylko chore osoby, u których standardowe i nieinwazyjne metody nie przyniosły trwałych oraz efektywnych klinicznie rezultatów. Nie oznacza to jednak, że pacjent niezakwalifikowany do zabiegu ze względu na „zbyt małą masę ciała”, zintensyfikuje złe zwyczaje żywieniowe, by przybrać kilogramy będące biletem do przeprowadzenia operacji. Wstępna zgoda lekarza na zabieg wymaga od pacjenta mobilizacji – spadku masy ciała przez okres kilku miesięcy. Udowodni ona, że pacjent jest w stanie trzymać rygor żywieniowy związany ze zmianą fizjologii układu pokarmowego, a ponadto zmniejszy ryzyko powikłań pooperacyjnych. To co ważne dla dietetyka, takie operacje wcale nie mają na celu przejęcia pacjentów z gabinetów dietetycznych. Otwierają one płaszczyznę współpracy specjalisty żywieniowego z lekarzem i pacjentem. Pomoc dietetyka jest wskazana zarówno po zakwalifikowaniu do operacji bariatrycznej jak i po wykonaniu zabiegu.
 

Zalety operacji bariatrycznych:
 

Chirurgiczna ingerencja w organizm jest w stanie przynieść szybkie i spektakularne efekty. Są nimi:
 

Duży spadek masy ciała w krótkim czasie;

Poprawa parametrów zdrowotnych lub nawet wyleczenie z takich chorób jak: cukrzyca t. II, zespół metaboliczny, bezdech senny, nadciśnienie tętnicze, niealkoholowe stłuszczenie wątroby (przy rękawowej resekcji żołądka);

Odciążenie i lepsza ruchomość stawów, łatwiejsze funkcjonowanie motoryczne;

Zmniejszenie odczuwania głodu, poprzez wycięcie odpowiedniej części żołądka produkującej grelinę – hormon głodu (przy rękawowej resekcji żołądka) oraz przez zmniejszenie pojemności żołądka;

Poprawa stanu psychicznego pacjenta, często z towarzyszących stanów depresyjnych, polepszenie relacji międzyludzkich;

Wydłużenie życia, poprzez eliminację powikłań otyłości.
 

Gdzie w tym wszystkim rola dietetyka?
 

Po wstępie wydawać by się mogło, że zabieg bariatryczny to pozbawione wad dziecko medycyny, a chirurdzy to czarodzieje z różdżką (tu z laparoskopem :)). Okazuje się, że dietetyk może i powinien być częścią całego przedsięwzięcia. Dlaczego?:

Udział dietetyka jest konieczny w ocenie stanu pacjenta podczas kwalifikacji do badania;

Pacjenta obowiązuje specjalna dieta przez pierwsze 3 miesiące po operacji bariatrycznej – dieta miksowana, duże ograniczenia w objętości posiłków, które należy stopniowo zwiększać. Do jej opracowania wiedza dietetyka jest nieoceniona;

Jest to inwazyjny zabieg, który na stałe doprowadza do dużych niedoborów żywieniowych (zmniejszona powierzchnia przewodu pokarmowego, a tym samym gorsze przyswajanie składników, przyspieszona perystaltyka, małe ilości przyjmowanego jedzenia). Rolą dietetyka jest opracowanie odpowiedniej suplementacji, by jak najbardziej zminimalizować występujący problem;

Niezbędne jest dobranie odpowiednich produktów na stałe do diety; ustalenie jakich składników unikać, by zredukować dyskomfort związany z mniejszą powierzchnią przewodu pokarmowego lub założoną opaską (w zależności od rodzaju zabiegu);

Pojawia się edukacyjna rola dietetyka, na którą lekarze nie mają czasu i często brakuje im odpowiedniej wiedzy żywieniowej.

 

Operacje bariatryczne - negatywne konsekwencje
 

Pacjenci podejmujący się pomocy chirurgicznej powinni być świadomi konsekwencji, mogących utrudniać codzienne funkcjonowanie. Niektóre z nich to:
 

Biegunki, bóle brzucha, wymioty, wzdęcia, zawroty głowy, kołatania serca w związku z brakiem adaptacji do zmienionego przewodu pokarmowego (dumping syndrome);

Możliwość wystąpienia dużych niedoborów żywieniowych, osłabienie i powikłania z tym związane;

Specjalna dieta, odbiegająca od zwyczajowego żywienia społeczeństwa. Pojawia się aspekt społeczny – utrudnione jedzenie w towarzystwie, świętowanie z jedzeniem, alkoholem. To może rodzić uczucie wyobcowania;

Reżim żywieniowy do końca życia;

Możliwe powikłania pooperacyjne (włącznie z ryzykiem zgonu w skrajnych przypadkach);

Kontrola medyczna do końca życia.
 

Jeśli dietetyk ma pacjenta opornego na leczenie dietetyczne i kwalifikującego się do zabiegu, może mu przybliżyć temat chirurgicznej ingerencji w celu zmniejszenia masy ciała i wywołania odpowiedniej reakcji metabolicznej. Należy go jednak poinformować o niewygodnych skutkach operacji i jasno podkreślić jej cienie. Być może omówienie ich z innym pacjentem po przebytym  zabiegu bariatrycznym przybliży praktyczny obraz przedsięwzięcia. Właśnie dlatego dietetycy nie powinni czuć się zagrożeni rozwojem chirurgii bariatrycznej i wraz z zespołem terapeutycznym wspomagać leczenie pacjenta.  
 

Piśmiennictwo:
 

M. Fred et al., “Wytyczne europejskie w zakresie chirurgicznego leczenia otyłości olbrzymiej Interdisciplinary European guidelines on surgery of severe obesity,” Obes. Facts Obes. Surg. Opubl. w Int. J. Obes., vol. 1, no. 31, pp. 52–59, 2008.

“Weight Loss and Health Status after Bariatric Surgery in Adolescents,” N. Engl. J. Med., vol. 374, no. 20, pp. 1988–1990, May 2016.

M. Jastrzębska-Mierzyńska, L. Ostrowska, D. Wasiluk, and E. Konarzewska-Duchnowska, “Dietetic recommendations after bariatric procedures in the light of the new guidelines regarding metabolic and bariatric surgery.,” Rocz. Panstw. Zakl. Hig., vol. 66, no. 1, pp. 13–9, 2015.

Wyleżoł M. et al, “Polskie rekomendacje w zakresie chirurgii bariatrycznej,” Videosurgery other miniinvasive Tech., vol. 4, no. 1, pp. 31–34, 2009.