Jak poprawić wzrok? - czy dietetyk może pomóc pacjentowi?
 

Każdego dnia, prowadząc samochód, pracując przed monitorem komputera lub wpatrując się w ekran telewizora, używając telefonu lub tabletu, wytężamy wzrok. Takie dolegliwości jak: nasilający się w ciągu dnia ból głowy oraz pogorszająca ostrość widzenia i/lub uczucie zmęczenia oczu, to jedne z sygnałów jakie wysyła nam organizm o zbyt długim „nadwyrężaniu” wzroku lub początku rozwijającego się zwyrodnienia. Z pewnością pierwszym krokiem jest konsultacja z okulistą, dobór odpowiednich okularów i w przypadku zdiagnozowania rozwoju choroby oczu, zastosowania odpowiedniej farmakoterapii lub zabiegu. Jednak w obu przypadkach należy zadbać o wzrok także poprzez wzbogacenie swojej diety w składniki wspomagające funkcjonowanie narządu wzroku. Poniżej przedstawiamy ich przykłady.

 

Luteina i zeaksantyna a zwyrodnienie plamki żółtej
 

Luteina i zeaksantyna to składniki pigmentu plamki żółtej oka. Ich stężenie maleje wraz z wiekiem człowieka. Zaliczane są do silnych antyoksydantów. Wykazują właściwości filtrowania wysokoenergetycznego światła niebieskiego (UVA i UVB), będącego jednym z czynników ryzyka wystąpienia zwyrodnienia plamki żółtej oka (AMD). Nie bez powodu określa się je jako „naturalne filtry dla oka”. Co ciekawe, spożywanie ok. 14 mg/dzień luteiny redukuje ryzyko rozwoju AMD oraz dolegliwości związanych z tym zaburzeniem. Dieta odgrywa ogromne znaczenie w zapobieganiu rozwoju chorób wzroku, np. AMD. Wraz z pokarmem można dostarczyć opisywane antyoksydanty, chociażby poprzez zwiększenie w jadłospisie takich produktów jak: jarmuż, jaja kurze, dynia. Okazuje się, że spożycie produktów bogatych w luteinę i zeaksantynę ma wpływ na wzrost stężenia antyoksydantów w plamce oka i surowicy.

 

Witaminowe antyoksydanty
 

Dbając o wzrok nie można zapomnieć o takich witaminach jak: witamina C, witamina E, witamina A. Osoby narzekające na pogarszający się wzrok o zmroku, wskazując przede wszystkim na zmniejszoną ostrość widzenia, mogą zmagać się z „kurzą ślepotą”. To wczesny objaw niedoboru witaminy A w organizmie, a właściwie beta-karotenu. Otóż witamina ta odpowiedzialna jest w organizmie ludzkim za prawidłową syntezę światłoczułego barwnika , który absorbuje fotony światła, a jest nim rodopsyna (umiejscowiona w siatkówce oka). Dodatkowo witamina A odpowiedzialna jest za właściwą produkcję śluzu na oku, działającego nawilżająco i ochronnie. Zwiększenie w diecie produktów bogatych w ten składnik (przede wszystkim pomarańczowe, żółte i czerwone warzywa i owoce), jeżeli nie jest to silny niedobór, dość szybko przywraca funkcjonowanie narządu wzroku, ostrość widzenia polepsza się. Witamina E to kolejny silny antyoksydant, który ochrania organizm, w tym także wzrok, przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Podobnie jak witamina C.

 

Wielonienasycone kwasy tłuszczowe – rola w prewencji chorób wzroku
 

Kwasy tłuszczowe: dokozaheksaenowy (DHA) i eikozapentaenowy (EPA), wykazują istotny wpływ na różnicowanie się komórek oraz zwiększanie czasu przeżycia fotoreceptorów. W związku z czym mogą odgrywać ważną rolę w ochronie siatkówki oka przed działaniem czynników ją uszkadzających. Okuliści i dietetycy zalecają regularne spożywanie produktów bogatych w kwasy tłuszczowe omega-3 (ω-3), m.in. tłuste ryby (łosoś, makrela, śledź, halibut, sardynki). Zadbanie w diecie o odpowiednią ilość kwasów DHA i EPA może znacząco zmniejszać ryzyko rozwoju chorób wzroku, jakim jest np. AMD.

Składniki mineralne, przede wszystkim cynk, selen i miedź, także odgrywają znacząca rolę w utrzymaniu w zdrowiu narządu wzroku.

• Cynk to pierwiastek, którego największą ilość obserwuje się w siatkówce oka. Podobnie jak witamina A bierze udział w syntezie rodopsyny. Odpowiednia podaż w diecie cynku (spożywanie np. ostrygi, jaja, ryby, pieczywo pełnoziarniste, kasze) oraz włączenie u osób w podeszłym wieku, suplementacji tym składnikiem mineralnym, może uchronić przed szybkim rozwojem krótkowzroczności lub utratą wzroku w wieku starczym.
• Selen, miedź zwalczają wolne rodniki w organizmie, chroniąc przed ich szkodliwym działaniem na narząd wzroku. W dodatku odpowiednia podaż w diecie selenu (znajdująca się np. w rybach, owocach morza, pestkach dyni) zmniejsza ryzyko wystąpienia zaćmy, a odpowiednia ilość w jadłospisie produktów dostarczających miedź (znajdująca się np. w owocach morza, awokado, orzechach), zapewnia poprawę trwałości naczyń krwionośnych narządu wzroku.

 

Przeciwutleniające działanie rezweratrolu
 

Rezweratrol to polifenol (występujący m.in. w skórce czerwonych winogron, czarnej porzeczce, orzeszkach ziemnych), dzięki właściwościom przeciwutleniającym wykazuje możliwe działanie zapobiegające wystąpieniu chorób oczu takich jak np. AMD.

 

Węglowodany a kondycja narządu wzroku
 

Okazuje się, że także odpowiednia ilość węglowodanów w diecie ma znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania narządu wzroku. W literaturze pojawiają się doniesienia o korzystnym wpływie stosowania diety niskoglikemicznej, a zmniejszeniu ryzyka rozwoju zaćmy. Dietę niskoglikemiczną stosując osoby zmagające się z cukrzycą. Pomaga ona uchronić je przed rozwojem powikłań tej choroby, do których należy także retinopatia cukrzycowa. Według autorów licznych badań stosowanie się do zaleceń diety niskoglikemicznej, regularna kontrola glikemii wraz z utrzymywaniem stężenia glukozy we krwi na jednym poziomie znacząco redukuje ryzyko rozwoju retinopatii cukrzycowej.

 

Nawodnienie organizmu
 

Prawidłowe widzenie jest zależne także od prawidłowego nawodnienia organizmu. Nie dostarczanie organizmowi każdego dnia odpowiedniej ilości płynów prowadzi do nieprawidłowego nawonienia tkanek i gorszej ich pracy. Jednym z objawów odwonienia organizmu są coraz częściej pojawiające się problemy ze wzrokiem (zapadnięte oczy, zaburzenia widzenia).

 

Zalecana suplementacja w ochronie narządu wzroku
 

Oprócz zmiany nawyków żywieniowych osoba dorosła chcąca zapobiec wystąpieniu chorób oczu związanych ze zmianami następującymi wraz z wiekiem, może pomyśleć o suplementacji. Obecnie na rynku jest wiele preparatów, których regularne stosowanie ma na celu poprawę widzenia lub zapobieganie rozwojowi zwyrodnień wzroku, jak np. AMD. Jednak doborem prawidłowego suplementu i jego dawki powinien zająć się lekarz.

 

Poza dietą, czyli jak dodatkowo zadbać o wzrok?
 

Prawidłowo zbilansowana dieta, urozmaicona (bogata w produkty obfitujące np. w luteinę i zeaksantynę, PUFA, resweratrol, składniki mineralne, witamny) może odgrywać ważną rolę w zapobieganiu i dalszemu rozwojowi chorób oczu. Jednak wymagane są szersze niż dotąd badania prowadzone w zakresie skuteczności stosowania ww. związków i określenia ich dawki terapeutycznej.

Oprócz właściwych nawyków żywieniowych, dobrze też wprowadzić do swojego stylu życia zasady mające na celu ochronę wzroku przed „nadmierną eksploatacją”, należą do nich np.:

• Używania okularów (dobranych przez okulistę) do czytania książek lub pracy przed monitorem komputera.
• Rzadkie oglądanie telewizji, nie spędzanie przed jego ekranem całego dnia, lecz 1-2 godzin dziennie.
• Czytanie książek przy świetle dziennym. Nie czytanie książek w łóżku tuż przed zaśnięciem.
• Nie używanie przed zaśnięciem telefonu, laptopa, tabletu.
• Wykonywanie ćwiczeń dla oczu przez osoby pracujące przed komputerem, robienie częstych przerw w wpatrywaniu się w monitor. Pomocne może okazać się także zakraplanie oczu i ich nawilżanie.
• Zainstalowanie w urządzeniach mobilnych oraz w komputerze programów dostosowujących światło obrazu do wzroku.
• Noszenie w słoneczne dni okularów przeciwsłonecznych z filtrem.

 

Piśmiennictwo:
 

1. Hamułka, J., & Wawrzyniak, A. (2004). Likopen i luteina-rola prozdrowotna i ich zawartość w produktach. Wydawnictwo SGGW.

2. Ramchani-Ben Othman K., Cercy C., Amri M., i wsp. Dietary supplement enriched in antioxidants and omega-3 protects from progressive light-induced retinal degeneration. PLoS One. 2015 Jun 4;10(6):e0128395.

3. Szostak, W. B., & i Żywienia, I. Ż. (2008). Żywienie w profilaktyce zwyrodnienia plamki żółtej. Przegląd Lekarski, 65, 308-311.

4. Downie LE., Keller PR. The self-reported clinical practice behaviors of Australian optometrists as related to smoking, diet and nutritional supplementation. PLoS One. 2015 Apr 17;10(4):e0124533.

5. http://www.biomarine.pl/pdf/wiadomosci_medyczne_nr5.pdf

6. Buschini E., Fea AM., Lavia CA., i wsp. Recent developments in the management of dry age-related macular degeneration. Clin Ophthalmol. 2015 Apr 1;9:563-74.

7. Sulich A., Hamułka J., Nogal D. Dietary sources of lutein in adults suffering eye disease (AMD/cataracts). Rocz Panstw Zakl Hig. 2015;66(1):55-60.

8. MODNICKI, D. (2008). FLAWONOIDY JAKO INHIBITORY REDUKTAZY ALDOZOWEJ I ICH ZNACZENIE W ZAĆMIE CUKRZYCOWEJ. Problemy Terapii Monitorowanej, 19(4).

9. Kobylińska, A., & Janas, K. M. (2015). Prozdrowotna rola kwercetyny obecnej w diecie człowieka. Advances in Hygiene & Experimental Medicine/Postepy Higieny i Medycyny Doswiadczalnej, 69.

10. Hobbs RP., Bernstein PS.. Nutrient Supplementation for Age-related Macular Degeneration, Cataract, and Dry Eye. J Ophthalmic Vis Res. 2014 Oct-Dec;9(4):487-93.

11. Aslam T., Delcourt C., Holz F., i wsp. European survey on the opinion and use of micronutrition in age-related macular degeneration: 10 years on from the Age-Related Eye Disease Study. Clin Ophthalmol. 2014 Oct 10;8:2045-53.

12. van der Made SM., Kelly ER., Berendschot TT., i wsp. Consuming a buttermilk drink containing lutein-enriched egg yolk daily for 1 year increased plasma lutein but did not affect serum lipid or lipoprotein concentrations in adults with early signs of age-related macular degeneration. J Nutr. 2014 Sep;144(9):1370-7.

13. Andreatta W., El-Sherbiny S. Evidence-based nutritional advice for patients affected by age-related macular degeneration. Ophthalmologica. 2014;231(4):185-90.