Otyłość, nadwaga i niedowaga – aktualne trendy na świecie
Otyłość to zjawisko, które towarzyszy człowiekowi od bardzo dawna, o czym świadczą między innymi wydobyte z ziemi figurki ludzi otyłych pochodzące z epoki kamiennej. Kiedyś uznawana za oznakę dobrobytu, bogactwa i zdrowia, dziś jest jedną z najbardziej niebezpiecznych i zagrażających życiu człowieka chorób cywilizacyjnych. Na przestrzeni lat postrzeganie osób z nadmierną masą ciała zmieniło się diametralnie. Z roku na rok zmienia się również ilość osób chorujących na otyłość.
Obecnie postęp prac nad otyłością w zakresie fizjologii, medycyny, psychologii i genetyki jest ogromny. Poznano wiele fizjologicznych, biochemicznych i klinicznych faktów dotyczących sposobu powstawania oraz leczenia otyłości i jej powikłań. Niezwykle niepokojący staję się zatem fakt, że mimo wielu odkryć w różnych dziedzinach i coraz to lepszego poznania i zrozumienia przyczyn i mechanizmów prowadzących do otyłości, liczba osób z nadmierną masą ciała stale rośnie. Z drugiej strony na świecie nadal żyje duża ilość osób ze zbyt niską masą ciała na granicy niedożywienia.
Badania dotyczące wskaźników antropometrycznych wśród dzieci i młodzieży
Na jesieni w 2016 roku została opublikowana bardzo dobra praca w prestiżowym czasopiśmie The Lancet dotycząca trendów związanych z masą ciała na świecie w różnych kategoriach wiekowych.
W pracy dokonano analizy 2416 publikacji obejmujących łącznie prawie 129 milionów osób powyżej 5 roku życia uczestniczących w badaniach w ponad 200 krajach na świecie latach 1975-2016. Jest to jedno z większych badań dostarczających informacji dotyczących trendów na świecie i w poszczególnych regionach i krajach pod względem podstawowych parametrów antropometrycznych ze szczególnym uwzględnieniem wskaźnika BMI (BMI – Body Mass Index). W pracy skupiono się przede wszystkim na analizie trendów w zakresie parametrów antropometrycznych wśród osób w wieku 5-19 lat, które porównano również z uaktualnionymi danymi dotyczącymi osób dorosłych.
Najniższe i najwyższe BMI u dzieci w wieku 5-19 lat na świecie
W 1975 roku średni wskaźnik masy ciała dla dzieci i młodzieży w wieku 5-19 lat na świecie wynosił 17,2 kg/m2 dla dziewcząt i 16,8 kg/m2 dla chłopców. Wskaźnik ten był najniższy dla dzieci zamieszkujących Południową Azję i Afrykę Wschodnią (~15 kg/m2), a najwyższy w Malezji, Polinezji i Mikronezji (~19 kg/m2).
Nadwaga i otyłość na świecie
Wykazano, że średni wzrost BMI w latach 1975-2016 dla dziewcząt wynosił 0,32 kg/m2 na dekadę oraz 0,40 kg/m2 na dekadę dla chłopców. W efekcie w 2016 roku średni wskaźnik masy ciała dla obu płci był bardzo podobny i wynosił 18,6 kg/m2 dla dziewcząt oraz 18,5 kg/m2 dla chłopców.
W 1975 roku częstość występowania otyłości w większości krajów w grupie wiekowej 5-19 lat była niższa niż 10%, z wyjątkiem poszczególnych wysp. Potem z każdym rokiem stopniowo wzrastała osiągając poziom 20% w krajach takich jak Polinezja i Mikronezja, Egipt, Kuwejt, Katar i Arabia Saudyjska, a także zwiększając się do ponad 30% w przypadku miejsc takich jak Wyspy Cooka, Nauru, Palau, Niue i Samoa.
W 2016 roku najwyższym wskaźnikiem BMI wynoszącym powyżej 24 kg/m2 charakteryzowali się mieszkańcy Wyspy Cooka i Wyspy Niue oraz w Samoa, Katarze i Kuwejcie.
W ciągu ostatnich 40 lat liczba dziewcząt z otyłością wzrosła z 5 milionów w 1975 roku do 50 milionów w 2016 roku. Liczba chłopców z otyłością wzrosła z kolei z 6 milionów do 74 milionów. Do regionów o największym wzroście otyłych dzieci należą aktualnie Azja Wschodnia i południowa, północna Afryka.
Ilość kobiet dorosłych z otyłością wzrosła z 69 milionów w 1975 roku do 390 milionów w 2016 roku. Liczba dorosłych mężczyzn wzrosła z 31 milionów do 281 milionów w 2016 roku.
Szacuje się również, że około 213 milionów dzieci i młodzieży oraz 1,3 miliarda dorosłych ma nadmierną masę ciała, poniżej progu I stopnia otyłości, którą można zakwalifikować jako nadwagę.
Przeczytaj również: Leczenie otyłości - wpływ chorób i czynników jatrogennych
Niedowaga na świecie
W ciągu ostatnich 40 lat zmieniło się również występowanie niedowagi. Ilość dzieci, których dotyczył ten problem spadła z 9,2% w 1975 roku do 8,4% w 2016 roku.
Liczba osób z niedowagą była największa w 2000 roku. Następnie obserwowano jej stopniowy spadek. W 2016 roku zaobserwowano, że 75 milionów dziewcząt i 117 milionów chłopców miało zbyt niską masę ciała.
W 2016 roku mimo tendencji wzrostowych na całym świecie nadal najniższym wskaźnikiem masy ciała charakteryzował się region Azji Południowej i Afryki Wschodniej. Wskaźnik masy ciała dla dziewcząt wynosił tam 16,9, a dla chłopców 17,9 kg/m2. Najwyższe BMI obserwowano w Polinezji i Mikronezji i wynosiło 23,1 kg/m2 dla dziewcząt i 22,4 kg/m2 dla kobiet.
W 2016 roku najniższym wskaźnikiem masy ciała dla obu płci charakteryzowała się Etiopia. Do krajów o bardzo niskim wskaźniku zaliczono także Niger, Indie, Senegal, Bangladesz i Kambożę (BMI~15 kg/m2).
Podsumowanie
Na podstawie przeprowadzonych analiz wykazano, że w ciągu ostatnich czterdziestu lat średnie BMI w większości krajów na świecie istotnie wzrosło. Obliczono, że w 2016 roku 75 milionów dziewcząt i 117 milionów chłopców w wieku 5-19 lat miało umiarkowaną lub znaczącą niedowagę. Jednocześnie z drugiej strony 50 milionów dziewcząt i 74 miliony chłopców na całym świecie chorowała na otyłość.
Piśmiennictwo
Bray G. A.: Obesity: historical development of scientific and cultural ideas. Int. J. Obes. 1999; 14: 909-926.
Zhang Y., Liu J., Yao J. i wsp.: Obesity: Pathophysiology and Intervention. Nutrients, 2014; 6 (11): 5153-5183.
Abarca-Gómez, Leandra i wsp.:Worldwide trends in body-mass index, underweight, overweight, and obesity from 1975 to 2016: a pooled analysis of 2416 population-based measurement studies in 128·9 million children, adolescents, and adults. The Lancet, 2017; 390: 2627-42.
