Niepłodność u kobiet i mężczyzn a dieta – na co zwrócić uwagę?
 

Mówiąc o niepłodności, szacuje się, że w 40% przypadków mamy do czynienia z czynnikiem kobiecym, w 40% z męskim, w 20% dotyczy obojga partnerów. U kobiet najczęstszą przyczyną problemów z zajściem w ciążę są zaburzenia owulacji, a dzięki określonym składnikom pożywienia i składowym stylu życia możemy obniżyć to ryzyko nawet o 80%.

 

Zaburzenia hormonalne jako przyczyna obniżonej płodności u kobiet
 

Pośród zaburzeń hormonalnych istotnych dla kobiecej płodności, na które możemy mieć wpływ poprzez dietę, wspomnieć należy o zespole policystycznych jajników (PCOS) często związanego z hiperinsulinemią i niedoczynnością tarczycy (oba czynniki często związane z otyłością). Płodność zaburzać może także endometrioza, czyli stan kiedy komórki błony śluzowej macicy (endometrium) znajdują się poza macicą. U mężczyzn przyczyną mogą być niska jakość nasienia lub zaburzenia erekcji. Nadwaga i otyłość, a z drugiej strony niedowaga i niedożywienie - niska masa ciała związana jest z zahamowaniem syntezy hormonów płciowych – obniżają płodność u kobiet i mężczyzn.

 

Jak działa dieta propłodnościowa u kobiet i mężczyzn?
 

Dieta może działać u osób z niepłodnością za pomocą różnych mechanizmów. Składniki dostarczane z dietą potrzebne są do budowy oraz działania hormonów, w tym hormonów płciowych. U kobiet odpowiadają one za pobudzanie dojrzewania pęcherzyków jajnikowych, pęknięcie pęcherzyka jajnikowego, czyli do owulacji. Odżywianie wpływa na zdrowie organizmu i układu rozrodczego. Składniki budulcowe dla hormonów „męskich” i „żeńskich” dostarczamy z określonymi produktami, które jemy. Antyoksydanty w diecie mężczyzny pomagają w ochronie komórek plemników. Więcej i dokładniej na ten temat piszę w książce „Dieta dla płodności”.

Zaznaczmy wyraźnie, że działania poprzez dietę na pewno nie dotyczą osób ze zdiagnozowaną bezpłodnością, czyli trwałą niezdolnością posiadania potomstwa, np. w wyniku braku jąder lub jajników. Sytuacje, w których możemy pomóc dietą to niepłodność lub obniżona płodność w wyniku nieregularnych cykli, cykli bezowulacyjnych, nadwagi i otyłości, niedowagi, niedożywienia, stresującego trybu życia, który wiąże się ze specyficznymi potrzebami żywieniowymi, zespołu policystycznych jajników, niskiego libido, zaburzeń funkcji seksualnych, zaburzeń erekcji, insulinooporności, zaburzeń funkcji tarczycy, niedoboru żelaza, celiakii, nawracających poronień, zbyt krótkiej fazy lutealnej, innych zaburzeń hormonalnych (np. wysokiego FSH) czy niskiej jakości nasienia.

Ważne jest poszerzanie wiedzy na ten temat zarówno pośród par, jak i specjalistów zajmujących się tematyką niepłodności, zwłaszcza, że mamy coraz więcej danych medycznych i wartych wprowadzenia wskazówek jak dzięki interwencjom dietetyka działać z korzyścią dla płodności, przebiegu ciąży i rozwoju dzieci. Warto to wykorzystać.

 

Które składniki diety są istotne dla mężczyzn, a które są bliżej płodności kobiety?
 

Węglowodany i ładunek glikemiczny
 

Ogólne założenia dla diety kierowane dla kobiet i mężczyzn są podobne, jednak warto zwrócić uwagę na kluczowe składniki i wskazówki, które mogą mieć szczególne znaczenie dla każdej z płci. Przykładowo dla kobiet w celu uzyskania regularnych owulacji potrzebne będą witaminy z grupy B, niezwykle istotne jest stabilne stężenie glukozy we krwi. Dlatego kluczowym jest wybieranie produktów o niskim ładunku glikemicznym, a włączając do diety węglowodany zadbanie o ich jakość. „Dobre” węglowodany, produkty węglowodanowe zawierające błonnik, warzywa, fasole, produkty z pełnego ziarna, są trawione powoli i stopniowo wpływają na stężenie glukozy i insuliny we krwi. Dlaczego jest to tak istotne w kontekście płodności kobiet? Okazuje się, że zbyt wysokie stężenia insuliny mogą hamować owulację. W jednym z badań, kobiety, których dieta miała najwyższy ładunek glikemiczny (ładunek glikemiczny pokazuje, jak szybko określona ilość zjedzonych węglowodanów powoduje podwyższone stężenie glukozy we krwi, były 92% bardziej predysponowane do niepłodności w wyniku zaburzeń owulacji w porównaniu do kobiet, których dieta miała najniższy ładunek glikemiczny. Ważne jest też wprowadzenie składników o charakterze przeciwzapalnym szczególnie u kobiet z PCOS, endometriozą, insulinoopornością.

 

Wpływ żelaza na płodność
 

Jednym z ważniejszych składników w diecie propłodnosciowej dla kobiet jest żelazo. Zaobserwowano, że u kobiet z obniżonym stężeniem tego składnika częściej występują poronienia. Żelazo – jest także ważnym składnikiem dla kobiet z niedoczynnością tarczycy. Jego deficyt prowadzi do obniżenia się stężenia hormonów tarczycy. U kobiet z niedoczynnością tarczycy z kolei dochodzi do spadku stężenia estradiolu, pojawiają się zaburzenia miesiączkowania, najczęściej cykle ulegają wydłużeniu, miesiączka może nie pojawiać się nawet kilka miesięcy, cykle mogą być tez bezowulacyjne. Głównym źródłem żelaza w diecie są produkty mięsne, warzywa strączkowe, kasze, zwłaszcza jaglana i gryczana. Czerwone i zielone warzywa bogate w witaminę C będą poprawiać  wchłanianie tego mikroelementu. Więcej praktycznych wskazówek, jak zwiększyć ilość żelaza w diecie przedstawiam w książce „Dieta dla płodności” w rozdziałach „Żelazna siła” oraz „Niedobór żelaza, celiakia”.

 

Kwas foliowy, cynk i selen
 

Pisząc o planowaniu ciąży u kobiet nie możemy zapomnieć o kwasie foliowym, którego suplementacja jest zalecana przez Polskie Towarzystwo Ginekologiczne już w okresie przedkoncepcyjnym.

Kluczowe składniki dla męskiej płodności to niezbędne do procesu spermatogenezy cynk i selen, a do powstania tlenku azotu koniecznego do uzyskania erekcji – arginina. Zwiększenie stężenia cynku u niepłodnych mężczyzn związane jest ze zwiększeniem ilości poprawa jakości nasienia, w tym większą ilością plemników o prawidłowej budowie. Biodystrybucja selenu jest inna w organizmie kobiet i mężczyzn. U mężczyzn pierwiastek ten gromadzi się organach służących do reprodukcji i są oni bardziej wrażliwi na jego niedobór. Selen jest niezbędny do produkcji i dojrzewania plemników.

 

Tlenek azotu i arginina
 

Analizując potrzebne dla płodności składniki analizujemy przyczyny niepłodności u kobiet i mężczyzn, których leczenie możemy wspomóc dietą. Wiemy, że podstawą zaburzeń erekcji jest niewystarczająca produkcja śródbłonkowego tlenku azotu. Do jego produkcji potrzebny jest aminokwas -  arginina. Można go dostarczyć do organizmu wybierając granolę, płatki owsiane, orzechy ziemne, orzechy włoskie, orzech nerkowca, produkty mleczne, zielone warzywa, warzywa korzeniowe, czosnek, soję, nasiona i żeń-szeń.

 

Leczenie żywieniowe niepłodności – indywidualne podejście
 

Interwencje dietetyczne we wspomaganiu płodności mogą różnić się w niektórych aspektach w zależności od płci, choć przede wszystkim powinny być uzależnione od przyczyny niepłodności, chorób współtowarzyszących czy aktualnego stanu odżywienia pacjenta. Działając zgodnie z zaleceniami towarzystw naukowych, biorąc pod uwagę wyniki badań i mając na celu przede wszystkim dobro pacjentów najważniejsze jest indywidualne podejście do każdej osoby, zarówno jeśli chodzi o postępowanie dietetyczne jak i współpracę z innymi specjalistami czy zaleceniami badań dodatkowych. Pozwala to na zwiększenie szansy na wyczekiwane i zdrowe dziecko, dające radość rodzicom jak i ogromną satysfakcję specjalistom wspierającym leczenie niepłodności.

Dlatego w książce „Dieta dla płodności” - obok licznych praktycznych porad i przepisów ogólnie dla płodności, dobrego przebiegu ciąży i zdrowia przyszłego dziecka - przekazuję również konkretne wskazówki skierowane dla kobiet i mężczyzn oraz wskazówki związane z konkretnymi przyczynami zaburzeń płodności, jak i wskazówki od specjalistów: ginekologa, endokrynologa, fizjoterapeutę, psychologa a nawet stomatologa.

 

Ramka
 

Jeśli para stara się o dziecko, dieta obojga, nie tylko przyszłej mamy, jest niezwykle ważna. U kobiet prawidłowy stan odżywienia i określone składniki diety potrzebne są dla płodu jeszcze przed poczęciem. Dostarczenie odpowiedniej ilości witamin i minerałów w okresie przedkoncepcyjnym ma korzystny wpływ na wewnątrzmaciczne wrastanie płodu, zdrowie dziecka w przyszłości, lepszy przebieg ciąży i zdrowie przyszłej mamy. Dzięki diecie propłodnościowej zwiększamy szansę na poczęcie. Im lepiej zbilansowana dieta, tym lepsza płodność u zarówno kobiet, jak i i mężczyzn. To co jemy dziś wpływa na jakość komórek jajowych i plemników za kilka miesięcy.

 

Tekst opracowano na podstawie książki „Dieta dla płodności” Sylwia Leszczyńska