Psychologia w gabinecie dietetyka - rola psychodietetyki
Czy dla dietetyka lub specjalisty żywienia rozwijanie umiejętności psychologicznych może być pomocne w pracy z pacjentami? A może psychologia powinna zostać domeną psychologów? W poniższym tekście zebrano kilka najważniejszych aspektów współpracy dietetyka z pacjentem, w których umiejętności psychologiczne odgrywają znaczącą rolę i mogą wpłynąć na sukces dietoterapii.
Budowanie dobrej relacji
Wiele badań potwierdza, że rodzaj relacji, jaką specjalista buduje w gabinecie ze swoimi pacjentami wpływa na późniejsze efekty wdrażanego leczenia i przestrzeganie zaleceń. Uważa się, że najgorsze efekty uzyskują ci specjaliści, którzy mają autorytarny i konfrontacyjny styl pracy. Z kolei umiejętność stworzenia empatycznej, skoncentrowanej na pacjencie relacji, w której może on poczuć się bezpieczne, znaleźć się w centrum zainteresowania i aktywnie uczestniczyć w budowaniu planu leczenia, procentuje zwiększeniem motywacji i zaangażowania.
Praca nad motywacją
Zmiana nawyków żywieniowych jest trudnym i czasochłonnym procesem. Przed pacjentami stoi wiele wyzwań: nie tylko muszą wypracować nowe zachowania żywieniowe i świadomie przeciwstawiać się starym nawykom lecz także muszą nauczyć się radzić sobie z momentami odstępstwa od diety i uleganiu pokusom. Wielu pacjentów w wyniku takich potknięć zniechęca się, zawiesza dietę, traci wiarę w możliwość sukcesu. W takich sytuacjach zadaniem specjalisty jest pomoc pacjentowi w odbudowaniu swojej motywacji: wydobycie powodów, dla których warto wrócić do diety oraz sposobów, jakie mogą mu pomóc zrobić to skutecznie.
Wspieranie pacjenta w trudniejszych momentach
Na co dzień nie uczymy się, w jaki sposób skutecznie wspierać ludzi w naszym otoczeniu. Niejednokrotnie, kiedy rozmawiamy z kimś, kto jest smutny, rozżalony, przybity, mówi o swoich porażkach i nie widzi szansy na sukces, czujemy się bezradni i przytłoczeni. Zamiast udzielić mu wsparcia pokazując swą troskę i rozmawiając o trudnej sytuacji, stosujemy nieskuteczne strategie takie jak pocieszanie, dawanie rad lub bagatelizowanie problemu. Dzięki rozwijaniu umiejętności psychologicznych nabywamy użytecznych narzędzi, dzięki którym wiemy, jak zachować się w trudnych sytuacjach, jak wspierać i prowadzić rozmowę aby przeformułować porażkę w nowe doświadczenie, z którego pacjent może wyciągnąć ważną dla siebie lekcję.
Diagnozowanie zaburzeń odżywiania (ZO)
Rozwijanie wiedzy nie tylko z zakresu dietetyki, ale także psychopatologii może pomóc specjaliście żywienia adekwatnie zareagować w sytuacji, gdy do gabinetu trafia osoba, której zachowania żywieniowe mogą wskazywać na ZO. Dramatyczne wyniki badania, w którym 96% pacjentów, którzy rozpoznali u siebie objawy zespołu napadowego objadania się, nigdy nie zostało zdiagnozowanych pod kątem ZO pokazują, jak duża jest potrzeba edukacji w tym obszarze. Warto pamiętać, że diagnoza nie oznacza "etykietowania" pacjenta lecz pozwala wdrożyć odpowiednie, niejednokrotnie kompleksowe leczenie zespołu specjalistów (np. dietetyka, psychologa, psychiatry) co zwiększa szansę na sukces wprowadzanych interwencji dietetycznych. Zaburzenia odżywiania to groźne dla zdrowia i życia choroby, które wymagają leczenia.
Pomoc w radzeniu sobie z jedzeniem emocjonalnym
Niejednokrotnie zmiana nawyków żywieniowych jest czasem konfrontowania się pacjenta z różnymi ważnymi funkcjami, jakie jedzenie pełni w jego życiu. Często okazuje się, że gra rolę najbardziej oczywistego "pocieszacza", nierozerwalnie wiąże się z odpoczynkiem i relaksem, pozwala poradzić sobie z napięciem czy stresem. Wspólne z pacjentem szukanie innych strategii radzenia sobie z trudnymi emocjami lub też ich wyrażania i intensyfikowania (w przypadku emocji pozytywnych) wymaga odpowiedniego przygotowania. Niezbędna jest tu nie tylko wiedza na temat życia emocjonalnego i specyfiki emocji, ale także umiejętność prowadzenia odpowiedniej psychoeduakcji na ten temat. Nie jesteśmy uczeni nazywania, wyrażania ani radzenia sobie z emocjami. Wielu pacjentów nie potrafi nazwać tego, co przeżywa. Bez umiejętności rozpoznania i nazwania uczuć oraz idących za nimi potrzeb, wypracowanie innych niż jedzenie sposobów zadbania o swoje samopoczucie, jest niemożliwe.
Praktyczne narzędzia
Wielu osobom praca psychologia kojarzy się z pacjentem leżącym na kozetce w gabinecie milczącego psychologa, który co jakiś czas mówi "mhm". W rzeczywistości wiele podejść psychologicznych, np. terapia poznawczo behawioralna, terapia skoncentrowana na rozwiązaniu (TSR) czy dialog motywacyjny (DM), stosuje wiele praktycznych narzędzi, których elementy łatwo można adaptować na potrzeby pracy dietetycznej z pacjentem. Skale, listy, kwestionariusze czy dzienniczki obserwacji to tylko niektóre z nich. Ich zastosowanie sprzyja wzmocnieniu zaangażowania pacjenta w proces zmiany, ułatwia monitorowanie postępów, wyłapywanie potencjalnych zagrożeń i budowanie planów zaradczych.
Powyżej wymieniono tylko niektóre obszary, w których psychologia może okazać się pożyteczna dla specjalisty żywienia. Doskonalenie umiejętności psychologicznych nie tylko pozwala lepiej zrozumieć pacjentów i lecz także daje wachlarz użytecznych narzędzi, dzięki którym możemy efektywniej z nimi współpracować.
W imieniu Sanvity przekazujemy dla Was niespodziankę! Na hasło "motywacja" możecie uzyskać 10% rabatu na wybrane szkolenia, wykupione do 31.08.2018r.
Bibliografia:
Cossrow N., Pawaskar M., i wsp., Estimating the prevalence of binge eating disorder in a community sample from the United States: comparing DSM-IV-TR and DSM-5 criteria, „J Clin Psychiatry”; 2016
Heaton, J.A., Podstawy umiejętności terapeutycznych. Gdańsk: GWP 2005.
Miller, W. R., Rollnick, S., Motivational Interviewing: Helping People Change. Guilford Press, 2012.
Rollnick, S.,Miller, W.R., Butler, C.C., Wywiad motywujący w opiece zdrowotnej. Jak pomóc pacjentom w zmianie złych nawyków i ryzykownych zachowań. Warszawa: Wydawnictwo Academica, 2010.
