OWOC LICZI – CZY WARTO UMIEŚCIĆ GO W JADŁOSPISIE?
Owoc liczi to kolejny wybór jaki oferują nam egzotyczne owoce. U większości konsumentów budzi wątpliwości co do jego zakupu. Wiele osób zastanawia się, co można zrobić z tymi małymi i dziwnie wyglądającymi kuleczkami, czy są one jadalne, czy może stanowią formę ozdoby. Jeżeli są jadalne to co można zrobić z nimi w kuchni? Czy w ogóle ma sens włączenie liczi do diety, mają one jakieś właściwości prozdrowotne? Na te i inne pytania odpowie nasz dietetyk w poniższym artykule.
POCHODZENIE LICZI - WIECZNIE ZIELONE DRZEWO
Litchi (w Polsce nazywane liczi chińskie) to owoc pochodzący z drzewa, które określa się wiecznie zielonym. Drzewo liczi należy do rodziny mydleńcowatych (Sapindaceae), wywodzącego się z klimatu subtropikalnego, na południu Chin. To właśnie tam produkt ten uprawiano już ponad 3500 lat temu. Wiecznie zielone drzewo rodzi owoce, które zbiera się w okresie letnim, przez 4-6 tygodni. Można je spożywać na surowo. Chociaż trzeba przyznać, że najlepiej smakują zerwane prosto z gałęzi drzewa. Niestety, spożywając je w Polsce nie możemy liczyć na taki efekt organoleptyczny, jaki uzyskalibyśmy w Azji. Z uwagi na krótki czas owocowania, jak i szybko zachodzące zmiany pogarszające cechy organoleptyczne, jeżeli owoce te mają trafić do innych części świata, konieczne jest by w sposób maksymalnie szybki poddać je metodom technologicznym mającym na celu utrwalenie produktu.
OWOC LICZI– Z CZEGO SIĘ SKŁADA I JAKIE MA WŁAŚCIWOŚCI
Owoc liczi zalicza się do pestkowców o stożkowym bądź kulistym kształcie. Jego wnętrze jest jadalne, koloru białego, pokryte cienką i lekko czerwoną osłonką. Dojrzałe owoce zawierają w sobie około:
80% wody,
0,9% białka
oraz mniej niż 1% tłuszczu.
Do najcenniejszych składników liczi zalicza się kwas askorbinowy. W 1 gramie owoców liczi znajdziemy aż 0,4-1,0 mg kwasu askorbinowego (chociaż jest to zależne od wielu czynników, m.in. czasu jego przechowywania czy stopnia dojrzałości liczi). Co więcej, w literaturze można znaleźć informacje o tym, iż zjedzenie około 7 owoców liczi pokrywa dzienne zapotrzebowanie dorosłej osoby na witaminę C.
Liczi to także źródło cukrów w diecie. Warto dodać, że podczas dojrzewania tych owoców, wzrasta zawartość takich cukrów jak fruktoza, sacharoza, glukoza. W związku z czym diabetycy powinni z rozsądkiem podchodzić do włączenia liczi do swojego jadłospisu, najlepiej konsultując się ze swoim dietetykiem lub diabetologiem.
Podczas procesu dojrzewania liczi dochodzi również do zwiększenia ilości pektyn rozpuszczalnych w wodzie, a zmniejszenia ilości pektyn rozpuszczalnych w kwasach. Owoce te mogą więc wpływać na rytm wypróżnień, regulując go, w szczególności u osób cierpiących na biegunki (zobacz: Błonnik pokarmowy w roli głównej - dobry nie tylko na odchudzanie).
Intensywne i zachwycające oko zabarwienie skórki związane jest z obecnością w liczi flawonoidów, związków wykazujących korzystny wpływ na zdrowie człowieka, takich jak antocyjany (m.in. cyjanidyno-3-rutozyd, malwidyno-3-acetyloglukozyd, pelargonidyno-3-diglukozyd). Jednak niestety w trakcie długiego przechowywania dochodzi do powolnego rozkład wyżej wspomnianych związków, co jest to widoczne, gdyż owoc wtedy brązowieje. By zahamować ten proces, owoce są transportowane i magazynowane w odpowiedniej temperaturze (obniża się temperaturę w miejscu ich przechowywania), ogranicza się dostęp tlenu poprzez zastosowanie odpowiednich opakowań (zobacz też: Nowoczesne opakowania na żywność - prawdziwi agenci do zadań specjalnych), bądź owoce pakuje się w modyfikowanej temperaturze.
W liczi możemy znaleźć także związki fenolowe (m.in. związki kwasu kawowego, kwasu salicylowego, taniny). Niektórzy autorzy prac naukowych podają, że w owocach liczi znajdziemy więcej związków fenolowych niż np. w winogronach (nawet o 15% więcej). Co więcej Wang i wsp. podają, że alkoholowy ekstrakt przygotowany z owoców liczi, bogaty w związki fenolowe, wykazuje potencjalne działanie hamujące rozwój komórek rakowych, m.in. raka sutka, raka wątrobowokomórkowego. Jednak nadal konieczne jest prowadzenie dalszych badań na ten temat.
Owoc liczi to również źródło witamin z grupy B oraz takich składników mineralnych jak: potas magnez i wapń. W związku z czym może być zalecane, m.in. osobom cierpiącym na nadciśnienie tętnicze (zobacz: Nadciśnienie tętnicze - wszystko co powinieneś o nim wiedzieć) czy narażonych na długotrwały stres (czytaj: Kontroluj stres - dieta dla zabieganych oraz Walcz ze stresem - jedząc!).
Badania przeprowadzone na zwierzętach laboratoryjnych wskazują, iż liczi może mieć duże znaczenie w walce z chorobami nowotworowymi. Działanie przeciwnowotworowe i immunomodulacyjne tych maleńkich owoców związane jest z obecnością już wspomnianych flawonoidów. To właśnie tym związkom, przypisujemy działanie przeciwzapalne, co także jest korzystne w terapii chorób układu krążenia, alergii.
Syrop z liczi uznawany jest za cenny lek przy kaszlu i/lub powiększonych węzłach chłonnych. Dodatkowo może łagodzić dolegliwości żołądkowo-jelitowe, bóle brzucha, związane, m.in. z chorobą wrzodową żołądka. Sam owoc liczi może pomóc także w dolegliwościach związanych ze schorzeniami trzustki i wątroby.
Proszek uzyskany z nasion liczi, w wielu krajach azjatyckich jest wykorzystywany do zwiększania absorpcji składników odżywczych w przewodzie pokarmowym ze spożytych produktów.
Liście z drzewa, które rodzi owoc liczi, w medycynie chińskiej i nie tylko wykorzystywane są jako środek przeciwzapalny, przeciwbólowy i przeciwgorączkowy (zobacz: Stan zapalny - Top 10 produktów, które z nim walczą).
Ze skórek liczi można przygotować herbatę, która według medycyny niekonwencjonalnej, może okazać się pomocna przy zaburzeniach żołądkowych czy biegunce.
Spożywanie owoców liczi może także korzystnie wpływać na nasz profil lipidowy. Niektórzy dietetycy i lekarze zachęcają do włączenia owoców liczi do diety osób narażonych na ryzyko wystąpienia miażdżycy (czytaj: Miażdżyca - jakie mam szanse, by nie zachorować?).
JAK JEŚĆ LICZI?
Obecnie świeże liczi możemy zakupić w prawie każdym markecie w Polsce, ale także innych krajach europejskich. Kiedyś dostęp do tego produktu nie był tak ułatwiony, kilkadziesiąt lat temu, liczi można było zakupić jedynie na rynku chińskim, wietnamskim i azjatyckim. Jak jeść liczi? Świeży owoc może posłużyć nam w kuchni do przygotowania sałatek, stanowiąc ich dodatek. Niektóre osoby, wykazujące duże zdolności kulinarne, potrafią na bazie liczi przygotować dżemy, konfitury, a nawet galaretki. Z uwagi na zawartość cukrów prostych w dojrzałych owocach, może on nam posłużyć również za naturalny słodzik do napojów, zamiast miodu lub białego cukru. W książkach kulinarnych kuchni azjatyckiej, można także przeczytać o wykorzystaniu liczi jako przyprawy do mięs. W niektórych sklepach gdy nie ma dostępu do świeżych owoców liczi, można zakupić je w postaci zamkniętej w puszce, w syropie własnym, te jednak będą miały o wiele więcej cukru od tych świeżych. Z uwagi na cenne właściwości prozdrowotne dla naszego organizmu świeżych owoców liczi, jako dietetyk zachęcam do zakupu świeżych produktów i zachowania umiaru w ich spożyciu z uwagi na występujący w nich cukier prosty, dlatego szczególną ostrożność w ilości powinny zachować osoby cierpiące na otyłość (zobacz: Operacja bariatryczna - szansa dla otyłych oraz Rodzice winni otyłości dzieci), insulinooporność czy cukrzycę (czytaj: Cukrzyca - ważne wskazówki oraz 9 produktów w profilaktyce cukrzycy).
Zobacz również: Owoce egzotyczne, czyli jakie właściwości ma tropikalna słodycz?
PIŚMIENNICTWO:
Kulikowski, T. "Owoce nieznane [cz. I]." Magazyn Przemysłu Spożywczego 2 (2001): 30-32.
Roycewicz, A. "Warto poznac-liczi." Działkowiec 11 (2005).
Deren, D. "Liczi, pitaja i spółka." Mój Piękny Ogród 05 (2010).
Besra SE, Sharma RM, Gomes A. Antiinflammatory effect of petroleum ether extract of leaves of Litchichinensis Gaertn (Sapindaceae). J Ethnopharmacol 1996; 54:1-6.
Wang X, Yuan S, Wang J i wsp. Anticancer activity of litchi fruit pericarp extract against human breast cancer in vitro and in vivo. Toxicol Appl Pharmacol 2006; 215:168-78.
Zhao M, Yang B, Wang J i wsp. Immunomodulatory and anticancer activities of flavonoids extracted from litchi (Litchi chinensis Sonn.) pericarp. Inter Immunopharmacol 2007; 7:162-6.
Holcroft DM, Mitcham EJ. Postharvest physiology and handling of litchi (Litchi chinensis Sonn.). Postharvest Biol Technol 1996; 9:265-81.
Wang X, Wei Y, Yuan S i wsp. Potential anticancer activity of litchi fruit pericarp extract against hepatocellular carcinoma in vitro and in vivo. Cancer Let 2006; 239:144-50.
Brejwo, B. "Poznajemy owoce egzotyczne. Granat. Liczi." Zielonogórski Informator Rolniczy 03 (1999).
Kostecka, M. "Rośliny pochodzące z Azji o działaniu wzmacniającym odporność organizmu." Ekonatura 06 (2013).
Czerwinska, D. "Słodka egzotyka. Charakterystyka i zastosowanie owoców z dalekich krajów." Przegląd Gastronomiczny 65.07-08 (2011).
Drużyńska, B. ,Szymańska, J. ,Ciecierska, M. ,Derewiaka, D. ,Kowalska, J. ,Majewska, E. Składniki bioaktywne i właściwości przeciwrodnikowe wybranych owoców egzotycznychAparatura Badawcza i Dydaktyczna 2014, T. 19, nr 2,169-174