Rodzaje suplementów diety
We wcześniejszym wpisie skomentowany został Raport NIK w sprawie suplementów diety. W tej części przedstawiamy rodzaje suplementów diety. Aby lepiej zrozumieć rynek suplementów możemy podzielić je ze względu na zawarte w nich substancje i efekty jakie mają wywoływać.
Preparaty witaminowo-minerałowe
To wszystkie te suplementy, które w swoim składzie zawierają witaminy i składniki mineralne. Ich producenci starają się do jednej kapsułki upchnąć wszystkie niezbędne składniki, których zawartość w preparacie wzorowana jest zazwyczaj na zalecanych normach dziennego spożycia. Założenie wydaje się słuszne, jednak należy pamiętać, że taka "bomba" różnych związków chemicznych wywołuje określone reakcje. Działanie preparatów magnezowych może utrudniać leczenie nadciśnienia, a wapń może osłabiać działanie leków z grupy beta-blokerów. Natomiast część ze składników mineralnych podawanych łącznie może osłabiać wzajemnie swoje działanie. Ponadto w naturalnym pożywieniu do którego jesteśmy przyzwyczajeni, substancje tam występujące wzajemnie się uzupełniają (np. flawonoidy przedłużające żywotność witaminy C, E i A), a ich wpływ na organizm podawanych w wyizolowanej formie nie jest do końca poznany. Brak odpowiedniej jakości badań jest zresztą zarzutem do wszystkich parafarmaceutyków. Należy przyznać, że współczesna nauka nadal ma problem z ustaleniem samych norm spożycia poszczególnych witamin czy mikro i makroelementów. A większa dawka w tym przypadku nie zawsze znaczy lepiej. Dla przykładu istnieją badania wskazujące na szkodliwość suplementacji przeciwutleniaczy takich jak witamina E i beta-karoten u osób palących papierosy (zwiększone ryzyko rozwoju raka płuc i czerniaka złośliwego).
Suplementy dla sportowców
To bardzo różnorodna grupa preparatów, takich jak np. odżywki białkowe, węglowodanowe, czy preparaty mające wpływać na wydolność, siłę i rozwój muskulatury lub regenerację potreningową. Wysiłek fizyczny znacząco zwiększa zapotrzebowanie na niektóre składniki odżywcze, stąd ich skoncentrowana forma może być pomocna w optymalizacji diety. Sportowcy (czy w ogóle osoby aktywne fizycznie) to kategoria konsumentów na której producentom szczególnie zależy. Chętnie sięgają oni po preparaty, które mogłyby choć w niewielkim stopniu poprawić ich sportowe wyniki. Nie dziwi zatem, że ten segment suplementów jest szczególnie mocno rozwijany.
Czytaj: Suplementy dla sportowców- kształtowanie sylwetki cz.1 oraz cz.2
Suplementy wspierające odchudzanie
To również bardzo duża grupa preparatów, co nie dziwi w kontekście alarmujących statystyk rosnącej liczby osób z nadwagą i otyłością w Polsce. Mając świadomość zagrożeń związanych z nadmierną masą ciała, Polacy chętnie sięgają po tego typu środki. Jaką ofertę mają dla nich producenci? Suplementy przyspieszające metabolizm, regulujące odczuwanie głodu i sytości, zmniejszające wchłanianie tłuszczów z pokarmu i wiele innych. Jaka jest ich realna skuteczność? Jak to z suplementami diety - nie wiadomo. Czy mogą być niebezpieczne? Najczęściej występujące w składzie błonnik, guarana, piperyna czy ekstrakt z zielonej herbaty kojarzą się pozytywnie. Przeprowadzone w Pracowni Toksykologii Sądowej Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu badania ponad 100 różnych suplementów wykazało jednak, że aż 20% z nich zawierało substancje niebezpieczne dla zdrowia takie jak hamująca łaknienie sibutramina. Dodatkowo obok oficjalnego obrotu na rynku krąży całe mnóstwo nielegalnych preparatów, groźnych dla zdrowia i życia. Pokusa utraty kilku kilogramów jest jednak wysoka, a chętnych nie brakuje, stąd zdarzają się nawet przypadki śmierci po zażyciu „spalaczy tłuszczu” z niewiadomego pochodzenia.
Suplementy kwasów tłuszczowych
To produkty, które w swoim składzie zawierają Niezbędne Nienasycone Kwasy Tłuszczowe (NNKT). Ludzki organizm nie jest w stanie ich samodzielnie wytworzyć, dlatego muszą być dostarczone razem z pożywieniem. Niestety współczesna, wysokoprzetworzona dieta obfituje w duże ilości niezdrowych, utlenionych tłuszczów oraz tłuszczów trans. Stąd producenci oferują preparaty poprawiające stosunek korzystnych kwasów tłuszczowych lub wyrównujące ich niedobory. Na rynku znajdziemy m.in. suplementy z kwasem linolowym (LA), α-linolenowym (ALA), γ-linolenowym (GLA), eikozapentaenowym (EPA) czy dokozaheksaenowym (DHA). Jeśli chodzi o tę grupę substancji, dobrze przebadane są kwasy tłuszczowe omega-3 (szczególnie DHA i EPA). Mają one udowodnione działanie przeciwzapalne, wywierają korzystny wpływ na układ krążenia oraz w profilaktyce chorób neurodegeneracyjnych i nowotworowych. W pożywieniu znajdziemy je w tłustych rybach takich jak śledź, łosoś czy makrela. Niestety bardzo łatwo się utleniają tworząc potencjalnie niebezpieczne związki, dlatego smażony łosoś nie będzie ich dobrym źródłem. W tym przypadku wskazane będą dobrej jakości suplementy od sprawdzonego producenta.
Suplementy wzmacniające stawy i kości
Obejmują produkty wpływające na układ ruchu np. glukozamina, chondroityna, metylosulfonylometan, preparaty kolagenowe, wapniowe, witamina D3. Ich skuteczność jest bardzo zróżnicowana, niestety większość ma znikomy wpływ na regenerację stawów. Natomiast witamina D3 (cholekalcyferol) jest substancją o udowodnionym działaniu, niezbędną dla układu odpornościowego i rozwoju kośćca. Co prawda nasz organizm jest w stanie wytworzyć ją samodzielnie (przez odpowiednio długie przebywanie na słońcu), jednak w naszej szerokości geograficznej przez większą część roku jest to niewystarczająca dawka, stąd tak wiele mówi się o powszechnych niedoborach w społeczeństwie. W takich sytuacjach lepiej jednak sięgać po produkty z cholekalcyferolem mające status leku.
Suplementy zawierające ekstrakty roślinne
To wyroby zawierające jako substancje czynne, rośliny lub części roślin. Jest to bardzo szeroka grupa preparatów, które mają podnosić odporność, poprawiać pamięć i koncentrację, działać pobudzająco lub uspokajająco, regulować pracę przewodu pokarmowego, czy innych organów. Ich skuteczność również jest zróżnicowana, co zależy od określonej substancji czynnej, sposobu uprawy roślin, czasu ich zbioru, przechowywania, sposobu ekstrahowania i wielu innych czynników. Te ekstrakty roślinne o udowodnionym działaniu są zazwyczaj stosowane w medycynie od lat i mają status leku.
Suplementy zawierające szczepy bakterii i drożdży
To produkty o działaniu w obrębie układu pokarmowego, obejmują tzw. probiotyki, prebiotyki czy synbiotyki. Mikrobiologia w służbie medycyny to obszar o szczególnie intensywnych działaniach badawczych w ostatnich latach. Część szczepów bakterii (L. acidophillus, L. rhamnosus, L. plantarum, L. reuterii) ma udowodnione działanie - działają stymulująco na układ odpornościowy, są stosowane w leczeniu biegunek rotawirusowych, infekcyjnych. Od lat stosowane w celu zapobiegania wyjałowienia mikrobioty biologicznej jelit podczas antybiotykoterapii. Znajdziemy je nie tylko w formie suplementów, ale również w preparatach mających status leku.
Czytaj również: Probiotyki w IBS - skuteczna metoda leczenia czy marnowanie czasu? oraz Bakterie do zadań specjalnych - F. prausnitzii i A. muciniphila
Rodzaje suplementów diety - podsumowanie
Suplementy diety zgodnie z definicją są środkami spożywczymi, które mają uzupełniać dietę. Mogą korzystnie wpływać na nasze zdrowie, nie są jednak produktami leczniczymi, dlatego nie leczą, ani nie zapobiegają chorobom. Suplementy mają zupełnie inny status niż leki, co wynika m.in. z odmiennych procedur wprowadzenia na rynek, sposobu kontroli jakości i bezpieczeństwa, czy sposobu znakowania opakowań. Agresywna reklama w mediach skutecznie kreuje potrzebę zażywania tego typu środków, co widać wyraźnie w rosnących statystykach sprzedaży. Same suplementy mogą być pomocne w pewnych sytuacjach, nie należy jednak przeceniać ich możliwości, szczególnie biorąc pod uwagę wątpliwości co do ich rzeczywistego składu i skuteczności działania. W pierwszej kolejności starajmy się zadbać o odpowiednio zbilansowaną dietę, która w większości przypadków będzie wystarczająco skutecznym narzędziem w profilaktyce zdrowotnej. W sytuacji stwierdzonych przez specjalistę niedoborów odżywczych, należy sięgać po produkty lecznicze o udowodnionym działaniu i dawce zgodnej z opisem na opakowaniu. Musimy pamiętać, że suplementy nie są obojętne dla naszego zdrowia, dlatego zanim sięgniemy po kolejny, oczekując obiecywanych efektów, skonsultujmy się z lekarzem, farmaceutą, czy dietetykiem. W sytuacjach stwierdzonych niedoborów, warto sięgać po preparaty mające status leku. Postępując inaczej, ryzykujemy nieco więcej niż ubytek kilku złotych z portfela.
Bibliografia:
Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia
Ustawa z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne
Jarosz M.: „Suplementy diety a zdrowie”. PZWL, 2008.
Jarosz M., Dzieniszewski J. „Uważaj co jesz gdy zażywasz leki. Interakcje między żywnością, suplementami diety a lekami” PZWL, 2007
Wright ME, Virtamo J, Hartman AM, et al. Effects of alpha-tocopherol and beta-carotene supplementation on upper aerodigestive tract cancers in a large, randomized controlled trial. Cancer 2007; 109:891-898
Borchers A.T., Selmi C., Meyers F., Keen C.L., Gershwin M.E.: Probiotics and immunity. J. Gastroenterol., 2009, 44, 26-46
P. Autier, S. Gandini. Vitamin D supplementation and total mortality. A meta-analysis of randomized controlled trials.. „Arch Intern Med”. 2007, 167, 1730-7
