Odczarujmy magiczny napój: czyli czy mała czarna naprawdę jest taka niezdrowa?
 

Większość z nas ma w wywiadzie żywieniowym pytanie o ilość spożytej kawy. Za każdym razem gdy zadaje to pytanie widzę u pacjenta poczucie winy wypisane na twarzy porównywalne z dość sporym przewinieniem. Czy słusznie? Czy mała czarna naprawdę jest taka niebezpieczna? Opinie wśród specjalistów również są bardzo skrajne: od bardzo zdrowego napoju pełnego w antyoksydanty po niezdrową używkę, od której się uzależniamy. Czy powinniśmy przestrzegać pacjentów przed zbyt dużą ilością wypitej kawy? Kawa należy do jednych z najpopularniejszych napojów, często filiżanka tego czarnego aromatycznego napoju towarzyszy nam przy spotkaniach pomagając przełamać lody. Kawa pozwala nam się lepiej skupić, a rozpylenie jej zapachu pozytywnie wpływa na nasze samopoczucie. Zła sława małej czarnej najprawdopodobniej była spowodowana charakterystyką osób, które spożywały duże ilości kawy. Powszechnie uważana za używkę spożywana jest w większej ilości przez osoby toczące niezdrowy tryb życia – papierosy, kawa, alkohol zazwyczaj towarzyszyły sobie wzajemnie. To też są najczęstsze czynniki zaburzające wyniki badań, które wpłynęły na złą sławę kawy. Dlatego też w wielu badaniach grupa kontrolna nie różniła się tylko spożyciem kawy a także całym stylem życia (w tym najczęściej paleniem papierosów) [1]. Więc to nie sama kawa mogła być szkodliwa a profil kawosza.  
 

Co ma w sobie kawa?
 

Poza aromatycznym smakiem i charakterystycznym zapachem kawa to czarny płyn z witaminami i składnikami mineralnymi. Na jej skład składają się: witamina B2 , B5, B1, foliany, magnez, potas, fosfor czy mangan [2]. Kawa zawiera magnez? Większość artykułów i reklam mówi o tym, że kawa wypłukuje magnez z naszego organizmu, odwadnia, dlatego kawosze powinni się nim suplementować w dużych ilościach. Tymczasem 1 esspresso zawiera nawet 28mg magnezu, a kawa parzona około 30 mg [3, 4]. W badaniu, w którym porównywano kawę i herbatę i ich wpływ na cukrzyce typu II sprawdzano poziom magnezu w surowicy po spożyciu tych napojów. Wykazano, że po wypiciu kawy zwiększa się poziom magnezu w surowicy jednak nie widziano takiej zależności po wypiciu zielonej herbaty. Kawa jest również dość dobrym źródłem niacyny czyli witaminy B3, która wspomaga syntezę i rozkład zarówno węglowodanów, białek jak i kwasów tłuszczowych. Bierze udział w tworzeniu czerwonych krwinek, czy oddziałuje na układ nerwowy. Jednak największą zaletą kawy jest zawartość z niej antyoksydantów czyli substancji likwidujących wolne rodniki. Zaskakujący może być fakt, że u większości pacjentów to kawa jest najbogatszym źródłem antyoksydantów, które są niezwykle ważnym czynnikiem w prewencji chorób zwyrodnieniowych [6].  
 

Czy kawa może nas zabić?
 

Śmiertelna dawka kofeiny to 10g co odpowiada mniej więcej 100 filiżankom kawy. Trudno byłoby uzyskać taką porcję kofeiny tylko za pomocą spożycia kawy.  
 

Kawa a cholesterol
 

Pewne badania wskazują, że kawa może wpływać na podwyższenie cholesterolu LDL. Przyczyną może być zawarty w kawie cafestol i kahweol czyli diterpeny. Na szczęście nie każda kawa przygotowana przez nas będzie je zawierała, ponieważ wystarczy filtr papierowy by uniemożliwić im przedostanie się do napoju. Wolna od tych substancji jest kawa przelewowa, filtrowana czy rozpuszczalna. Mechanizm działania diterpenów nie jest jeszcze do końca poznany. Wiemy jednak, że większość wchłaniania diterpenetów będzie odbywało się na poziomie jelitowym, a także, że spożycie kawy parzonej będzie wpływało na podwyższenie białka przenoszącego estry cholesterolu (CETP ang.: cholesteryl ester transfer protein) co może wpływać na podwyższenie poziomu frakcji choletersolu LDL [7,8]. Wniosek: jeśli mamy problem z cholesterolem unikajmy kawy parzonej po turecku.  
 

Cukrzyca typu 2
 

Szczęść z dziewięciu dużych  badań cohortowych wykazały zależność pomiędzy spożyciem kawy a występowaniem cukrzycy typu 2 [13]. Wyniki są zaskakujące ponieważ w Finalnadii, która jest państwem przodującym w ilości wypijanej kawy na świecie wśród mężczyzn spożywających co najmniej 10 kubków kawy występowanie cukrzycy było o 55% mniejsze niż u tych, którzy spożywali dwa lub mniej kubki kawy. Wśród kobiet zależność ta była jeszcze korzystniejsza bo u tych które spożywały 10 lub więcej ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 było aż o 79% mniejsze [10]. Inne badania mówią o zmniejszeniu występowania cukrzycy typu 2 na poziomie 34% [11] czy  50% [12]. Nie wszystkie wyniki były tak obiecujące ale jaki może być potencjalny mechanizm takiej sytuacji?

Wpływ kwasu chlorogenowego (zawartego w kawie) zarówno na metabolizm węglowodanów poprzez wpływ na glukozo-6- fosfatazę, która jest odpowiedzialna za przekształcenie glukozo-6-fosforanu w glukozę, jak i ich wchłanianie na poziomie jelit [13, 14].

Zwiększenie podaży magnezu w diecie: suplementacja magnezem wspomaga wrażliwość insulinową i mimo, że nie można jednoznacznie stwierdzić czy kawa jest dobrym źródłem magnezu jest to jedna z hipotez tłumaczący tak pozytywny wpływ kawy na cukrzyce typu 2 [3, 4, 8].

 

Mała czarna a mikrobiota?
 

Czy spożycie kawy może pozytywnie wpłynąć na naszą mikrobiotę. Okazuję się że dzięki zawartości kwasu chlorogenowego spożycie kawy może wpłynąć na wzrost bakterii z rodzaju Bifidobacterium w naszych jelitach czyli tych bakterii, które wspomagają trawienie i metabolizm węglowodanów i ochronę szczelności bariery jelitowej poprzez produkcję mucyn. Bakterie z rodzaju Bifidobacterium spp. są najczęstszym składnikiem popularnych na rynku probiotyków. Kwas chlorogenowy wpływa również na zwiększenie liczebność bakterii z grupy Clostridium coccoides, które mają między innymi zdolność do produkcji kwasu masłowego – niezbędnego dla prawidłowego funkcjonowania kolonocytów (więcej przeczytasz o tym we wpisie: Bakterie do zadań specjalnych – F.prausnitzii i A.muciniphila, czyli II Rajd Nowoczesnej Dietetyki z Katarzyną Drews). Niestety przykra wiadomość jest taka, że palenie kawy negatywnie będzie wpływało na obecność w niej kwasu chlorogenowego więc najlepsze właściwości dla zdrowia naszych jelit będzie miała zielona niepalona kawa [16].

Podsumowując mimo złego pijaru kawa może pozytywnie wpływać na funkcjonowanie naszego organizmu i nie zawsze słusznym będzie zalecanie jej unikania. Nie można jednak powiedzieć, że picie kawy powinno być zaleceniem prozdrowotnym (to nadal jest używka), ale z całą pewnością możemy stwierdzić, że posiadanie wyrzutów sumienia po jej spożyciu może przynieść nam więcej szkód niż kawa sama w sobie.

Dowiedz się więcej na stronie Instytutu Mikroekologii

Leviton, A., and Cowan, L. 2002. A review of the literature relating caffeine consumption by women to their risk of reproductive hazards. Food Chem Toxicol., 40:1271–1310.

self.com. (2017). Coffee, brewed from grounds, prepared with tap water Nutrition Facts & Calories. [online] Available at:

[online] Available at: http://Food Composition Databases Show Foods -- Beverages, coffee, brewed, espresso, restaurant-prepared [Accessed 28 Apr. 2017].

Baza produktów kcalmar

Svilaas, Arne, et al. "Intakes of antioxidants in coffee, wine, and vegetables are correlated with plasma carotenoids in humans." The Journal of nutrition3 (2004): 562-567

De Roos, B., Meyboom, S., Kosmeijer-Schuil, T.G., and Katan, M.B. 1998. Absorption and urinary excretion of the coffee diterpenes cafestol and kahweol in healthy ileostomy volunteers. Intern. Med., 244:451–460.

De Roos, B., Van Tol, A., Urgert, R. et al. 2000. Consumption of Frenchpress coffee raises cholesteryl ester transfer protein activity levels before LDL cholesterol in normolipidaemic subjects. Intern. Med., 248:211–

Jane V. Higdon & Balz Frei (2006) Coffee and Health: A Review of Recent Human Research, Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 46:2, 101-123, DOI:10.1080/1040839050040000

Tuomilehto, J., Hu, G., and Bidel, S. 2004. Coffee consumption and risk of type 2 diabetes mellitus among middle-aged Finnish men and women.JAMA., 291:1213–1219.

Carlsson, S., Hammar, N., Grill, V., and Kaprio, J. 2004. Coffee consumption and risk of type 2 diabetes in Finnish twins. J. Epidemiol.,33:616–617.

Rosengren, A., Dotevall, A., Wilhelmsen, L., Thelle, D., and Johansson, S. 2004. Coffee and incidence of diabetes in Swedish women: aprospective 18-year follow-up study. Intern. Med., 255:89–95.

Herling, A.W., Burger, H.J., Schwab, D. et al. 1998. Pharmacodynamic profile of a novel inhibitor of the hepatic glucose-6-phosphatase system. J. Physiol., 274:G1087–G1093.

Johnston, K.L., Clifford, M.N., and Morgan, L.M. 2003. Coffee acutely modifies gastrointestinal hormone secretion and glucose tolerance in humans: Glycemic effects of chlorogenic acid and caffeine. J. Clin Nutr., 78:728–733.

Mills, Charlotte E., et al. "In vitro colonic metabolism of coffee and chlorogenic acid results in selective changes in human faecal microbiota growth." British Journal of Nutrition08 (2015): 1220-1227.