Gluten – jeść czy nie jeść? Oto jest pytanie! Część II

Częste bóle brzucha, biegunka, zmiany skórne, anemia lub chroniczne zmęczenie. Czy któryś z objawów doskwiera Ci od pewnego czasu i obawiasz się, że sprawcą może być gluten zawarty w pożywieniu ? Jeśli odpowiedź jest twierdząca, przed przystąpieniem bez zastanowienia do diety bezglutenowej, sprawdź czy rzeczywiście tak jest.

Zobacz również: Mąka bezglutenowa - z bananów, teff, czy batatów?  

CELIAKIA? NIETOLERANCJA GLUTENU? – Badania diagnostyczne

Na początku udaj się do lekarza rodzinnego i opowiedz mu o swoich objawach. Powinien On skierować Cię do gastroenterologa. Pamiętaj, że dieta bezglutenowa nie powinna być wprowadzona na tym etapie na własną rękę, ponieważ może to uniemożliwić postawienie prawidłowego rozpoznania. Badania jakie należy wykonać w celu wykrycia celiakii, to oznaczenie przeciwciał EmA (przeciwko endomysium mięśni gładkich) i przeciwciał tTG (przeciwko transglutaminazie tkankowej). Wysoką wartość diagnostyczną charakteryzuje się oznaczenie przeciwciał GAF (deamidowana gliadyna),coraz częściej stosowanych w diagnostyce. Nie ma potrzeby wykonywania oznaczenia wszystkich przeciwciał. Bardzo ważna jest jednak aby ocenić całkowite stężenie IgA, ponieważ w przypadku braku tych przeciwciał badanie może dać fałszywy wynik. W takiej sytuacji należy ocenić przeciwciała IgG. Obecność przeciwciał, czyli pozytywny wynik istotnie zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia choroby, ale ich brak jej nie wyklucza. Istnieje również możliwość wykonania badania genetycznego. Rozwój choroby trzewnej warunkują allele II klasy układu HLA, kodujące antygeny HLA-DQ2 oraz HLA-DQ8. Ujemny wynik wykluczy całkowicie celiakie. Bardzo ważna jest jednak informacja, że jeśli wynik jest pozytywny, nie potwierdza celiakii, gdyż świadczy ona jedynie o predyspozycji genetycznej do wystąpienia choroby. Taki stan obserwuje się u około 25-30 % populacji, a wskazanie do wykonania mają osoby z grupy podwyższonego ryzyka np. chory na cukrzycę typu 1, chorobę Hashimoto, z zespołem Downa, Turnera lub Williamsa oraz krewni pierwszego stopnia osoby chorej na celiakię. Po wykonaniu testów pomóc może zastosowanie diety bezglutenowej, oczywiście tylko pod nadzorem specjalisty i obserwowanie czy objawy ustępują.  

ALERGIA A NADWRAŻLIWOŚĆ NA GLUTEN

Częstym błędem jest mylenie celiakii z alergią na gluten, choć są to całkowicie różne schorzenia, to w obu przypadkach podstawą jest ścisła dieta bezglutenowa. W przypadku alergii na gluten trudniej jest zbadać czy rzeczywiście omawiana frakcja białek powoduje dolegliwości, ponieważ nawet u osób które nie były uczulone na gluten obserwuje się pozytywny wynik testów skórnych . Jedynie negatywny wynik testu skórnego, może wykluczyć alergię. Aby rozsądzić czy objawy są spowodowane przez alergię, należy wykonać oznaczenie stężenia przeciwciał typowych dla celiakii (EmA i/lub tTG), które nie występują w przypadku alergii na gluten. Poza celiakią i alergią na gluten w ostatnich latach obserwuje się wzrost odrębnej przypadłości, a mianowicie nadwrażliwości na gluten. Stwierdza się ją u osób, u których wykluczono po przez badania celiakię i alergię, brak jest zaniku kosmków jelitowych, lecz po prowokacji glutenem występują objawy. Co gorsza w tym przypadku, nadwrażliwość nie ma podłoża genetycznego, dlatego testy genetyczne nie będą przydatne w diagnozie. Często jednak u pacjentów występują przeciwciała AGA IgA lub IgG.  

DIETA BEZGLUTENOWA – DIETA BEZPIECZNA?

Wyobraźmy sobie, że osoba borykająca się z wcześniej opisanymi objawami zwróciła się do specjalisty i wykonała szereg testów, które potwierdziły zasadność wprowadzenia diety bezglutenowej i należy diametralnie zmienić sposób żywienia. Modyfikacje jadłospisu na własną rękę mogą być trudne oraz można łatwo wpaść w żywieniowe pułapki . Co gorsza nie znając zamienników produktów bezglutenowych, łatwo możemy uszczuplić własny portfel. Bowiem produkty, które są opatrzone znakiem przekreślonego kłosa są znacznie droższa – czasem nawet czterokrotnie! W tym momencie warto, także przypomnieć , aby wybierać tylko te produkty opatrzone licencjonowanym znakiem przekreślonego kłosa, ponieważ zapewniają konsumentowi pewność, że ilość glutenu nie jest wyższa niż dozwolone 20 mg/1 kg produktu i można je spokojnie spożywać. O ile, w przypadku konieczności zastosowania diety bezglutenowej zostaje jedynie pogodzenie się z wysokim kosztem produktów „gluten-free”, to jeśli chodzi o osoby klinicznie tolerujące gluten a wybierające taki sposób żywienia z uwagi na panującą modę, bez jakichkolwiek negatywnych objawów, eksperci stanowczo odradzają takie postępowanie. Należy przypomnieć, że stosując dietę bezglutenową jesteśmy narażenia na niedobory pokarmowe min. witaminy z grupy B i składniki mineralne (Ca, Fe). Dzieje się tak, gdyż zboża naturalnie bezglutenowe zawierają znacznie niższe ilości tych składników. W tym celu należy starać się wybierać produkty o jak najwyższej ich zawartości, jak np. kasza gryczana, jaglana i amarantus. Reasumując, jeżeli nie ma wskazań medycznych do eliminacji glutenu, nie ma powodu alby narażać portfel. Tym bardziej, że stosowanie jej bez pomocy specjalisty jest obarczone dużym prawdopodobieństwem wystąpienia niedoborów pokarmowych.  

DIETA BEZGLUTENOWA - DIETA GWIAZD!

Przeglądając kolorowe czasopisma, można jednak być sceptycznym czy rzeczywiście tak jest, skoro wiele osób z pierwszych stron gazet twierdzi, że dieta bezglutenowa pomogła im schudnąć i nabrać energii. Przecież każdy chciałby wyglądać jak gwiazda filmu czy telewizji! Jak większość trendów, moda na eliminację produktów zawierających gluten przyszła ze Stanów Zjednoczonych. Spektakularnym przypadkiem może być Novak Djoković, który wydał książkę pt. „Serwuj, aby wygrać”. Opisał jak dieta bezglutenowa wpłynęła na poprawę jego szybkości, koncentrację i samopoczucie, czyniąc go „pierwszą rakietą” na świecie. Wśród osób medialnie znanych można zaliczyć do tego grona Miley Cyrus, Gwyneth Paltrow, Anne Hathaway i Madonnę. Rodzime gwiazdy nie zostają jednak w tyle i takie osoby jak Kayah, Maja Sablewska, Anna Lewandowska również przyznają się do stosowania takiego modelu żywienia. Zanim jednak wyrzucisz pieczywo, makarony i płatki ze swojej kuchni sprawdź, czy w Twoim przypadku istnieją do tego wskazania. Nowy sposób żywienia powinien przecież przynosić więcej pożytku niż szkody – niezależnie kto go poleca.

W III części cyklu "Gluten - jeść czy nie jeść? Oto jest pytanie!", załączymy jadłospis do diety bezglutenowej, autorstwa dietetyków Kcalmara.

Zachęcamy do zapoznania się z I częścią artykułu "Gluten - jeść czy nie jeść? Oto jest pytanie!"